N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

 
Teploobmenniklar. 
Neft va gazni qayta ishlash jarayonlarida apparatlarda 
kerakli haroratni ta‘minlash uchun qizdirish yoki sovutish zaruriyati to‗g‗iladi. 
Buning uchun texnologik qurilmalarda teploobmenniklar keng qo‗llaniladi. 
Bunday apparatlar issiqlik almashish jarayonlari ikki oqim orasida, ya‘ni 
―sovuq‖ va ―issiq‖ oqimlar orasida ro‗y berib, biri qiziydi va ikkinchisi sovuydi. 
Vazifasiga ko‗ra teploobmenniklar quyidagi asosiy guruhlarga bo‗linadi. 
Teploobmenniklar - bunday apparatlarda bir oqim ikkinchi oqim harorati 
hisobiga qiziydi yoki aksincha. Bunday teploobmenniklarning qo‗llanilishi qizdirish 
yoki sovutishga ketadigan harajatlarni kamaytirishga xizmat qiladi. 
Qizdirgichlar, 
bug‗latkichlar, 
qaynatkichlar 
(Nagrevateli, 
ispariteli, 
kipyatilniki) – yuqori haroratli qizdirgichlar (neft maxsulotlari, suv bug‗i va b.) 

---

213 
foydalanib neft mahsulotlarini qizdirish orqali fraksiyalarga ajratish jarayonlarida 
qo‗llaniladi.
Sovutkichlar (xolodilniki i kondensatori) – maxsus sovugichlar (suv, havo, 
propan va b.) bilan yengil uchuvchi komponent bug‗larini kondensatsiyalash va 
sovutish. 
Kristallizatorlar – suyuqlik oqimlarining tarkibidagi ayrim moddalarni 
kristallash uchun ularni sovutishda qo‗llaniladi. Masalan: moylarni parafinlardan 
tozalash yoki aksincha parafinlarni moylardan tozalash, ksilollarni ajratish va 
boshqalar.
Teploobmeniklar tuzilishiga ko‗ra quyidacha bo‗lishi mumkin: 
6.10-rasm. Kojuxotrubchatiy teploobmennik 
Isparitel (riboyler)
 
Rekuperator (lot. recuperator — qayta olinadigan)
- gaz apparatlarida ish 
bajarib bo‗lgan gazlar issiqligidan foydalaniladigan sirtqi issiklik almashinuv 

---

214 
apparati. Rekuperatorda issiklik eltuvchining issiqligi ajratish devori orqali 
isitiladigan muhitga uzluksiz uzatiladi. Rekuperatorning to‗g‗ri, teskari va aralash 
oqimli, yassi yoki silindrik sirtli (silliq yoki qovurg‗ali), havoni, gazni, suyuqlikni 
isitkichlar, bug‗latkichlar, kondensatorlar va b. xillari bor.