93
obyektlari kichik bo‗lgan o‗lchamlar, yetarli darajada aniqlanmagan chegaralar, kam
mahsuldorlik va neft qazib chiqarishni past iqtisodiy samarasi bilan xususiyatlanadi.
Shuning uchun bunday obyektlarda mustaqil quduqlar to‗ri loyihalanmaydi.
Taxmin qilinadi-ki, ularni ishlashni boshqa asosiy obyektlarning quduqlari bilan,
ya‘ni bu quduqlar o‗z joylaridagi texnologik vazifalarini
bajarganlaridan keyin,
amalga oshirsa bo‗ladi.
Shunday qilib, qaytish obyektlari qaytish quduqlari bilan ishlanadi. Savol
tug‗ilishi mumkin: qachon va qanday miqdorda qaytish quduqlari zarur?
Asosiy obyektlarda quduqlar ikki asosiy sababga ko‗ra ishdan chikariladi:
birinchidan, o‗zlarinig texnologik vazifalarini bajarganlaridan keyin; ikkinchidan,
ularning halokatdan so‗ng mahsuldorligini yo‗qotishi sababli.
Neft uyumi (asosiy ishlatish obyekti) ni ishlashni belgilangan sharoitlarida
mahsulot oluvchi quduqlarni joriy sonini quyidagicha aniqlanadi:
t
Т
Q
q
С
ж
e
n
n
1
2
0
0
(2.2)
bu yerda:
n
0
– loyihalangan to‗rdagi
quduqlarning umumiy soni;
q
0
va
Q
j
–
ko‗rilayotgan obyektdagi suyuqlikning mahsuldorligi va boshlang‗ich olinadigan
zaxirasi;
T
s
– quduqning ishlatish davri;
t
– vaqtning ko‗rilayotgan davri.
t
yildan
(t
+
1)
yilgacha bo‗lgan davrda ishlatishdan nisbiy chiqqan quduqlarni
aniqlaymiz:
С
ж
Т
Q
q
t
Т
Q
q
t
Т
Q
q
t
Т
Q
q
Т
Q
q
e
e
n
e
n
e
n
n
n
С
ж
С
ж
С
ж
С
ж
1
2
1
0
1
2
1
2
0
1
1
2
0
1
2
0
0
0
0
0
(2.3)
Bu summadagi birinchi ifoda texnologik sababga ko‗ra ishdan chiqqan
quduqlarga, ikkinchisida – halokat tufayli ishdan chiqqan quduqlarga mos keladi.
Asosiy obyektda o‗z vazifasini bajargan va texnologik sababga ko‗ra ishdan chiqqan
94
va qaytish obyektida foydalanishga yaroqli quduqlar qismini hisobga olib, quyidagiga
ega bo‗lamiz:
C
ж
C
ж
ж
T
q
Q
T
Q
q
Q
q
T
0
0
0
2
1
1
1
2
2
(2.4)
Har bir asosiy ishlatish obyektini ishlashni loyihalashtirishda yillar bo‗yicha
ishlovchi quduqlar sonini –
n
va mos holda ishlovchi quduqlar sonini kamayishini –
n
0
– n
hisoblanadi. So‗nggi kattalikni texnologik (halokatsiz) ishdan chiqqan
quduqlar ulushiga ko‗paytirib, boshqa qaytish obyektlarida
foydalanish mumkin
bo‗lgan quduqlar sonini olamiz
(n
0
– n)
·
ΔT
.
Bundan keyin asosiy va qaytish obyekti neftlilik maydonlarini qisman mos
tushishi ehtimolini hisobga olish lozim. Qaytish obyektining neftlilik maydoni
S
v
asosiy obyektning neftlilik maydoni
S
o
uncha katta bo‗lmagan
ulushni tashkil qilib
Δv = S
v
/S
o
, ancha kichik bo‗lishi mumkin. Buni hisobga olib qaytish obyektiga
o‗tkazilgan quduqlar soni,
(n
0
– n) · ΔT · Δv
ga teng.
Quyidagi boshlang‗ich ma‘lumotlar uchun misol hisoblab ko‗ramiz:
n
0
= 1000;
T
s
= 25 yil;
Δv
= 0,1;
q
0
/Q
j
= 1/25.
Bundan quyidagi kelib chiqadi:
ΔT
= 1
/
(1+2 · (25/25)) = 0,333,
ΔT · Δv
= 0,333 · 0,1 = 0,033,
n
= 1000 ·
e
-0,06·t
(2.5)
2.3-jadval
t, yil
5
10
15
20
n
740
549
407
301
n
0
– n
260
451
593
699
(n
0
– n)·ΔT·Δv
9
15
20
23
95
Qaytish quduqlarini sonini ko‗paytiruvchi yoki kamaytiruvchi va mos holda
ular bilan qaytish obyektlarini ishlash imkoniyatlarini ko‗paytiruvchi bir necha
omillarni sanab o‗tamiz:
1.
Agarda asosiy obyektning o‗z texnologik vazifalarini bajargan mahsulot
oluvchi
quduqlari, ko‗shimcha haydovchi quduqlarga aylantirilsa, qaytish
quduqlarining soni kamayadi.
2.
Qaytish quduqlarining soni sezilarli darajada ko‗payishi mumkin, agarda
qaytish obyekti asosiysiga nisbatan yuqorida joylashgan bo‗lsa va agarda uni ishlash
uchun asosiy obyekt chegarasida o‗zining pastki qismi ishdan chiqqan quduqlardan
foydalanilsa, qaytish quduqlarining soni ko‗payishi mumkin.
3.
Agarda mahsuldor bo‗lmagan jinsga tushganligi sababli o‗zining obyektida
keraksiz bo‗lgan
quduqlardan foydalanilsa, qaytish obyektlarini konni ishlashni
boshidan ishlataverish mumkin.
Dostları ilə paylaş: