N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

Ko‘kdumaloq koni gaz va kondensatli qismida qatlam
bosimining o’zgarishi 
2.1 jadval 
yil 
P
qat
gazli 
qismda 
kgs/sm
2
Bosimning
xar yilgi tushishi,
kgs/sm
2
Bosimning tushishi,
% 
1 kgs/sm
2
ga 
to‘g‘ri kelgan 
gaz miqdori 
mln.
m
3
/kgs/sm
2
boshlang‘ic
h xolatdan 
shu yil 
ichida 
boshlang‘ich 
xolatdan 
shu yil 
ichida 
1989 
1990 
1991 
1992 
1993 
1994 
1995 
1996 
1997 
1998 
1999 
2000 
2001 
2002 
2003 
2004 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
568,0 
568,0 
565,0 
564,0 
557,0 
545,0 
520,0 
459,0 
417,1 
387,0 
353,0 
325,0 
295,0 
259,0 
216,0 
183,0 
152,2 
130,0 
119,0 
111,0 
105 
99,7 
79 
73,3 
64,1 
- 
- 
3 
4 
11 
23 
48 
109 
151,1 
181 
215 
243 
273 
309 
352 
385 
415,8 
438,0 
449 
457 
463 
468,3 
489 
493 
503,9 
- 
- 
3 
1 
7 
12 
25 
61 
40,3 
30,0 
34,0 
28,0 
30,0 
36,0 
43,0 
33,0 
30,8 
22,2 
11,0 
8,0 
6,0 
5,3 
20,7 
4 
9,2 
- 
- 
0,531 
0,709 
1,974 
4,220 
9,231 
19,190 
26,29 
31,9 
37,85 
42,78 
48,06 
54,40 
61,97 
67,78 
73,20 
77,11 
79,0 
80,5 
82 
82,5 
86.1 
86.8 
88,71 
- 
- 
0,528 
0,176 
1,256 
2,112 
4,401 
13,28 
9,63 
7,80 
9,63 
8,61 
10,16 
13,89 
19,91 
18,03 
20,24 
17,08 
9,20 
7,20 
8,5 
5,05 
7.9 
9.4 
1,62 
60,40 
41,08 
86,76 
186,43 
193,14 
248,59 
260,75 
238,07 
206,90 
254,99 
225,25 
325,81 
723,6 
1099,4 
1244,5 
1562,4 
364.8 
1608.6 
601,8 

---

88 
Saykling jarayoni 1997 yilning iyun oyida kompressor stansiyasining va 10 ta 
gaz xaydovchi quduqlarni ishga tushirilishi bilan boshlandi. Bu jarayon boshlangan
davrda qatlamdagi kondensatning imkoniy miqdori 607 g/m
3 
dan 450 g/m
3 
ga tushgan 
edi. Qatlam bosimi esa 435 kgs/sm
2 
ni tashkil qilgan edi. Qatlamga suv xaydash 
ishlari boshlangandan to saykling jarayonigacha gazkondensatli qismda qatlam 
bosimi oyiga 2,5 kgs/sm
2 
ga tushdi. 
Saykling jarayoni ko’rsatkichlari. 
1. Kapital mablag‘i – 210 mln. dollar 
2. Kompressor stansiyasining ishlash davri – 18,5 yil 
3. Saykling jarayoni ishlash davrida olinadigan qo‘shimcha kondensat miqdori–8,4 
mln.tn.
4. Kapital mablag‘ni to‘lash davri – 7,85 yil
Umumiy xaydalgan quruq gaz miqdori 88 456, 617 mln.m
3 
ni tashkil qildi. 
Quduqlarning boshlang‘ich gazni qabul qilishi 500 ming m
3
/kun bo‘lsa, hozirgi 
paytda 354,4 ming.m
3
/kunni tashkil qildi. 
Qatlamga gaz haydash kompressor inshootidan Janubiy Kemachi koniga Ø406 
mm li kollektor shleyf liniyalari 53 km ga tortildi va 24.09.12 yildan boshlab Janubiy 
Kemachi koniga saykling uchun gaz haydash boshlandi. 2017 yil qatlam bosimini 
saqlash maqsadida konda 15 ta suv haydovchi quduqlar orqali qatlamga kunlik 
o‘rtacha 30-33 ming m
3
suv haydaldi.
Ko‘kdumaloq konida «O‘zbekneftgaz» Aksiyadorlik Jamiyatining 2013 yil 25 
oktabrdagi №136 sonli qaroriga muvofiq saykling jarayoni to‘xtatildi. 

---

89 
Olingan gaz, qatlamga xaydalgan quruq gaz va gazni qayta ishlash 
 zavodiga yuborilgan gaz haqida ma’lumot (mln.m
3
) 
2.2 jadval 
Yillar 
Olingan gaz 
Qatlamga xaydalgan 
gaz 
MGKIZ ga yuborilgan 
gaz 
bir yilda 
umumiy 
bir yilda 
Umumiy 
bir yilda 
Umumiy 
2003 
2004 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
2017 
8896,592 
8414,785 
6937,644 
7355,766 
7959,757 
8795,524 
8027,371 
7347,523 
7552,214 
6434,618 
5536,843 
4171,158 
3216,082 
2123,200 
2514,100 
52 069,436 
60 484,221 
67 421,865 
74 654,921 
880162,488 
91 532,912 
99 560,283 
107507,656 
115059,961 
121 494,80 
127031,42 
131202,579 
134418,661 
136541,861 
139055,900 
6 127,728 
6 212,552 
5 733,063 
5 749,910 
6 217,265 
7 261,985 
5 187,912 
5 507,841 
5 485,001 
3 996,326 
1 963,543 
35 191,219 
41 403,771 
47 136,834 
52 886,744 
59 104,009 
66 365,994 
71 553.906 
77 061.747 
82 546,748 
86 493,074 
88 456,617 
3 649,419 
3 171,584 
2 267,942 
3 669,99 
1 640,012 
2 021,82 
1 742,815 
495,93 
563,622 
657,219 
830,216 
1 649,0 
524,192 
747,755 
1137,302 
24 752,135 
27 923,719 
30 191,661 
33 861,651 
35 501,663 
37 523,483 
39 266,298 
39 762,236 
40 325,858 
40 983,077 
41 813,293 
43 462,293 
43 986,485 
44 734,240 
45 871,542 
 
3 §. Gaz va gazokondensat konlarida bir necha qatlamlarni birga ishlatishda 
obyektlarni ajratish 
Neft va neft-gaz koni yer po‗stining yakka tektonik strukturasida 
mujassamlashgan neft va gaz uyumlari majmui. Konlarga kiruvchi uglevodorod 
uyumlari, odatda yer ostida turli tarqalganlikka ega bo‗lgan, ko‗p hollarda turli 
geologik-fizik xossali, qatlam yoki tog‗ jinslari massivida joylashgan bo‗ladi. Ko‗p 

---

90 
holatlarda ayrim neft-gazli qatlamlar katta qalinlikdagi o‗tkazuvchanmas jinslar bilan 
ajralgan yoki konning ayrim qismlarida joylashgan bo‗ladi. 
Bunday ajralgan yoki hossalari farq qiluvchi qatlamlar turli ishlatish quduqlari 
guruhi bilan ishlatiladi, ayrim hollarda turli texnologiyalardan foydalaniladi. 
Konni ishlash obyekti tushunchasini kiritamiz. Ishlash obyekti–ishlashdagi kon 
chegarasi ichida sun‘iy ajratilgan geologik tuzilma (qatlam, massiv, tuzilma, 
qatlamlar majmui), sanoat miqyosidagi uglevodorodlar zahirasiga ega, ularni yer 
ostidan olish muayyan burg‗ quduqlari guruhi yoki boshqa tog‗-texnik qurilmalari 
yordamida amalga oshiriladi. Konni ishlatuvchi mutaxassislar orasida keng tarqalgan 
atamaga ko‗ra, har bir obyekt ―o‗zining burg‗ quduqlari to‗ri‖ bilan ishlashda bo‗ladi. 
Shuni ta‘kidlash lozimki, tabiatning o‗zi ishlash obyektini yaratmaydi – ularni 
konlarni ishlatuvchi mutaxassislar ajratadi. Ishlash obyektiga bir, bir necha yoki 
konni xamma qatlamlari kiritilishi mumkin. 
Ishlash obyektining asosiy xususiyati – unda sanoat miqyosidagi neft 
zahiralarining borligi, ushbu obyektga taaluqli va ular yordamida ishlatiladigan burg‗ 
quduqlari guruhidir. 
Ishlash obyektlarini ayrim hollarda quyidagi turlarga bo‗ladilar: mustaqil, ya‘ni 
hozirgi vaqtda ishlashdagi va qaytish, ya‘ni u kelajakda hozirgi vaqtda boshqa 
obyektda ishlayotgan ishlatish quduqlari bilan ishlatilishi mumkin.
Neft konini ishlash tizimi
 
deb, ishlash obyektini, ularni burg‗ilash va jihozlash 
sur‘ati tartibini, qatlamlardan neft va gaz olish maqsadida ta‘sir etish zarurligini, 
haydash va olish burg‗ quduqlari sonini, nisbatini va joylashtirishni, rezerv ishlatish 
quduqlari sonini, konni ishlashni boshqarishni, yer ostini va atrof-muhitni himoya 
qilishni aniqlovchi bir-biri bilan bog‗liq muhandislik qarorlari majmuasiga aytiladi. 
Konni ishlash tizimini tuzish yuqorida ko‗rsatilgan muhandislik qarorlari majmuasini 
aniqlash va amalga oshirishni bildiradi. 
Bunday tizimni tuzishni muhim tarkibiy qismi – ishlash obyektlarini ajratish. 
Shuning uchun ushbu savolni mufassal ko‗rib chiqamiz. Oldindan aytish mumkinki, 
birinchi qarashda hamma vaqt bir ishlash obyektiga iloji boricha ko‗p qatlamlarni 
birlashtirish foydali ko‗rinadi, chunki bunday birlashtirishda konni to‗liq ishlash 

---

91 
uchun kam ishlatish quduqlari kerak bo‗ladi. Biroq, bir obyektga haddan ziyod 
qatlamlarni birlashtirish neft bera olishlikda jiddiy yo‗qotishlarga va yakuniy hisobda 
ishlashni texnik-iqtisodiy ko‗rsatkichlarini yomonlashuviga olib keladi. 
Ishlash obyektlarini ajratishga quyidagi ko‗rsatkichlar ta‘sir etadi.
Neft 
va 
gaz 
kollektorlari
 
– jinslarining geologik-fizik xossalari. 
O‗tkazuvchanligi, umumiy va samarali qalinligi, hamda har xilligi bilan keskin farq 
qiluvchi qatlamlarni ko‗p hollarda bir obyekt sifatida ishlash maqsadga muvofiq 
emas, chunki ular mahsuldorligi, ishlash jarayonidagi qatlam bosimi bo‗yicha va 
natijada quduqlarni ishlatish usuli, neft zahiralarini olish sur‘ati mahsulot 
suvlanganligini o‗zgarishi bo‗yicha jiddiy farq qilishi mumkin. 
Qatlamlarni maydonli har xilligida turli ishlatish quduqlari to‗ri samarali 
bo‗lishi mumkin, shuning uchun bunday qatlamlarni bir ishlash obyektiga qo‗shilish 
maqsadga muvofiq emas. Alohida kam o‗tkazuvchanli va yuqori o‗tkazuvchanli 
qatlamchalar bilan bog‗liq bo‗lgan, vertikal yo‗nalish bo‗yicha katta har xil 
qatlamlarda gorizontni tik yo‗nalishida qoniqarli qamrab olish qiyin bo‗ladi. Bunday 
hollarda faol ishlashda faqat yuqori o‗tkazuvchanli qatlamchalar ishtirok etib, kam 
o‗tkazuvchanli qatlamchalarga qatlamga haydalayotgan omil (suv, gaz) ta‘sir 
etmaydi. Bunday qatlamlarni ishlash bilan qamrab olinganligini oshirish maqsadida 
ularni bir necha obyektlarga bo‗lishga harakat qilinadi. 
1.