N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

Keltirilgan qatlam bosimining qazib olingan gaz miqdoriga bog’liqlik 
funksiyasiga ta'sir qiluvchi faktorlar.
Qatlamdagi bosimning tushish tempi asosan suv bosimi rejimidagi bir qancha 
faktorlarga bog‘liq. Bu gaz zaxiralarini aniqlashda, loyihalashtirishda, tabiiy gaz 
konlarini ishlash jarayonini taxlil qilish va boshqarishda katta ahamiyatga ega.
Agar mahsuldor qatlam kollektori har xil tog‘ jinslaridan tashkil topgan bo‘lsa, 
u holatda suv o‘tkazuvchanligi yaxshi bo‘lgan qatlamchani tanlab mahsuldor 
qatlamga kirib boradi. Shu bilan birga suv bosgan joylarda bir qancha gazni qoldirib 
ketishi mumkin. 
Amaliyotda konni ishlash rejimini aniqlashda keltirilgan qatlam bosimining 
qazib olingan gaz miqdoriga bog‘liqlik grafigi quriladi va shu yordamida rejim 
belgilanadi. 
Agar mahsuldor qatlamdagi gaz yuqorida joylashgan boshqa o‘tkazuvchanligi 
yaxshi bo‘lgan qatlamchalarga o‘tib ketib qolsa, u holda keltirilgan qatlam 
bosimining qazib olingan gaz miqdoriga bog‘liqlik grafigi quyidagi ko‘rinishda 
bo‘ladi: 

---

109 
3.2-rasm. Mahsuldor qatlamdagi gaz 
yuqorida 
joylashgan 
boshqa 
o‘tkazuvchanligi 
yaxshi 
bo‘lgan 
qatlamchalarga o‘tib ketib qolsa, u holda 
keltirilgan qatlam bosimining qazib 
olingan gaz miqdoriga bog‘liqlik grafigi 
Agar mahsuldor qatlam deformatsiyaga moyil bo‘lsa, u holatda ham mahsuldor 
qatlamning mahsulot berishi o‘zgarishi mumkin. Chunki mahsuldor qatlamdagi gazni 
qazib olish natijasida siqilish yuzaga keladi. 
 
 
 


t
Q
f
P
z
t
P
o
q
.
.
*
~
~

 
funktsiyasiga quyidagi faktorlar ta‗sir qiladi: 
1.
qatlamning rejimi; 
2.
gaz qazib olish tempi; 
3.
qatlamlarning kollektorlik xususiyatlari; 
4.
aniqlab bo‘lmaydigan sizilishlar; 
5.
gaz olishning bir tekis emasligi; 
6.
qatlamning deformatsiyalanishi; 
7.
kondensatning qatlamda ajralishi. 
Yuqorida sanab o‘tilgan faktorlar qatlam rejimini aniqlashda qiyinchiliklar 
tug‘diradi, shuning uchun bu masalani hal etishda boshqa ma‗lumotlardan foydalanish 
kerak, ya‗ni pezometrik va kuzatuv quduqlarini tadqiqot etish zarur.