Namancan davlat universitkti viaxkamon qodirjon odiijonovich dinshunoslik

Uzbekistonga nisbatan islom fundamentalizmining taxdidi kuyidagilarda uzini namoyon etmokda:

• 
  Akidaparastlikni yoyish orkali muslmonlaming isloxatchi -Davlatg ishonchini yo’qqa chiqarishga urinish:
  

Mustaxkamlanib borayotgan umummilliy birdamlik va xamjixatlik, millatlar va fukorolararo totuvlikka raxna solishga qaratilgan urinishlar;

• 
  Demokratiya va dunyoviy davlat tushunchalarini, e ’tiqod erkinligiga asoslangan ko’p konfessiyali dunyoviy jamiyatni obro’sizlantirishga yunaltirilgan sahiy xarakatlar va boshkalar.
  

129

Diniy fundamentalizm diniy ekstremizm bilan uzviy boglikdir. Dinniy ekstremizm muayyan diniy konfessiya va tashkilotlardagi ashaddiy mutaassib unsurlaming faoliyati mafkurasi. Bunga misol tarikasida yakin va urta shark mamlakatlarida faoliyat kursatayotgan «Musulmon birodarlari » va undan ajralib chikkan kuplab dininy ekstremistik ruxdagi guruxlar va tashkilotlarni kursatish mumkin. "Musulmon birodarlari" tashkiloti Misrda shakllanadi. Noan’ananaviy okimlar xammasi shunga borib takaladi. 1906 yilda Misrda dindor oilada Xasan al Banna tavallud topdi. 12-13 yoshlarida diniy bilimlarga chankoklik bilan ajralib turadi. 1926 yil Koxiraga ukishga boradi. U erda Dorilum "imlar uyiga" ukishga kiradi, 4 yilda uni bitiradi. Ismoiliyaga ukishga boradi, targibot ishlarini boshlaydi. 1928 yilda "Alixvon al-muslimin" (muslmon birodarlari) tashkilotiga asos soladi. Tarafdorlari asta sekin kupaya boradi .1934 yilda Xasan al-bonna Koxiraga keladi, faoliyati nixoyatda kengayib ketadi. Tipografiyaga ega buladi .1935 yilning uzidayok uning axzolarining soni 40 mingtaga etdi. Tashkilot filiali 102 taga etdi, moddiy jixatdan xam maxnaviy jixatdan xam kuchayib ketdi. Ulaming ishori xudo idealiz, paygambar yulboshchimiz, jixod maksadga erishish vositasi, ollox yulida jon berish mukaddas tillagimiz. 2 kilich kesilgan joyda Kurxon rasmi bor.

"Al-ixvon al-muslimin" bu taxlimotlar asosida islom dini tarkalgan mamakatlarda kurxon va shariatda ifodalangan koidalarga tulik rioya kiluvchi "islomiy adolat" printsiplari umatilgan jamiyat kurish uchun siyosiy kurashni boshlab yubordilar. 1928-1936 yillardagi davmi xayriya va maxrifatchilik etapi deb atasa buladi. Keyingi yillarda u kurash uslubi sifatida terromi kullash darajasiga etgan siyosiy tashkilot sifatida maydonga chikadi, jamiyat murakkab va rivojlangan tashkiliy stmkturaga ega. Uning tarkibida xarbiylashgan gumxlar, chet el shaxobchalari mavjud, jamiyat asosan barcha arab mamlakatlarida faol xarakat kiladi. Boshka mamlakalarda ulaming faoliyati kuzatilgan. Aksariyat mamlakatlarda uning faoliyati rasman taxkiklangan.

Raxbariyat garbiy Evropa mamlakatlaridagi makazlardan turib boshkaruv ishlarini amalga oshiradi. Al-ixvon al-muslimin goyalari 3 narsaga asoslanadi.

130

1. 
   Islom nuktai nazaridan muslmonlar bir millatni tashkil kiladilar. Geografik va extikod buyicha birodardirlar, geografik muxitni tan olishmaydi.
   

2. 
   Islom nafakat din, balki turmush tarzi unda iktisodiy, ijtimoiy, siyosiy va dunyoviy masalalar karor topgan.
   
3. 
   Islom xamma xalklami tabakalarini birodarlikka chakiradi. Yagona raxbar xalifa bulishi kerak.
   

1944-45 yillarda Xasan al-Banna maxfiy organi Misr vazirlariga duk-pupisa kila boshlaydi. Taxlim vaziriga aytadi: dunyoviy fanlami olib tashlab diniy fanlami kuyasan deydi. Bosh vazir uni tergaydi, unga suikasd uyushtiradilar. Xasan al-Banna kamokka olinadi.

1948 yilga kelib Xasan al-Banna uldiriladi. 1952 yil 26 iyunda Misrda revolyutsiya bulib, davlat tepasiga Jamol Abdil Nosir boshchiligidagi xur ofitserlar guruxi keladi. 1956-58 yillarda AS-Suvon tugoni kurilgandan sung SSSR bilan munosabatlami yaxshilaydi. Bu xolat ixvon al muslimin tashkilotiga yokmaydi va 1956 yilda Abdil Nosirga suikasd uyushtiriladi. J.A Nosir ulami daorga ostiradi. Ulaming bir kismi Iordaniyaga kochib, usha erda faoliyat boshlaydi. 1967 yilda arab-isroil urushi boshlanadi, bu ulaming faoliyati kuchayishiga kul keladi. 1970 yilda J. A. Nosir uladi. Davlat tepasiga Anvar Saodat keladi, A.Saodat avval ixvon al-musliminga yordam beradi, keyin esa ulami chetlashtiradi. 1981 yil 6 oktyabrda A. Saodatni otib uldirishadi. Undan sung bu tashkilotlarga karshi kurash kuchayib, ketadi keyingi davrda al-ixvon al-muslimin orasida bulinish yuz berib, ular uch yunalishga ajralib ketganlar:

1.«Muxtadillar» - Xasan al- Banna va Saxid Kutb tarafdorlari.

2. 
   "Islom demokratlari"- islom sotsializmi taxlimoti izdoshlari.
   

2. 
   Terror uslubini kullovchi turli ekstremistik tashkilotlar, ular orasida «А1- jixod », « Xizb at-taxrir al- islomiy » (islom ozodlik firkasi), « Xizbullox » va boshka tashkilotlar» bor.
   

Xizb at-taxrir alislomiy-sunniylik doirasidagi diniy siyosiy partiya. 1952 yili Kuddus shaxrida Falastinlik Takiy ad-din an-Nabaxoniy (1909-1979) tomonidan asos solingan. U Xayfada tugilib usgan. Koxiradagi "al-Asxar" universitetida taxlim olgan. Tashkilotning asosiy

131

maksadi jaxon mikiyosida islom davlatini xalifalik shaklida kayta tiklash. Asosiy daxvo davlat diniy islomiy konunlar asosida xalifa tomonidan idora etilishi lozim. Avval xalifalik arab dunyosida, keyin islom dini tarkalgan boshka mamlakatlarda, sungra butun dunyo mikyosida amalga oshiriladi. Partiya dasturi 187 banddan iborat bulib, uning asosiy maksadi-xokimiyatga erishish, bundagi asosiy yul-islomiy fikrlovchi yuksak madaniyatli shaxslami shakllantirish. Unga islomiy taxlim tarbiya berish ikki bochkichdan iborat:

1. 
   U bilan islom taxlimoti bilan tanishtirish yulida madaniy maxrifiy ishlar olib borish:
   
2. 
   Siyosiy faoliyatga tortish. Partiya madaniy ishlarga juda katta etxibor beradi. Maksadga erishishuchun kurash 3 boskichdan iborat.
   

goyaviy fikriy kurash

jamiyatda goyaviy inkilobni amalga oshirish

xokimiyaga fakatgina umma-jamoaning tulik roziligi (ijmo) dan sung kelishi.

Xozirgi kunda mavjud maxlumotlarga kura firkaning butun jaxon buyicha raxnamosi va amiri Abdul Kaddim Zollumdir.