Namangan davlat chet tillari instituti tillar va ijtimoiy gumanitar fanlar kafedrasi

«Kreativ doira» ning tamoyillari:
1) Tashqi qo‘ zg‘ atuvchidan va baholashni belgilovchi stimulidan voz kechrsh.
2) Obyektni tadqiq etishda “chegara”ning bo‘lmasligi - chegaralanmagan faoliyat.
3) Eksperimentning davomiyligi.
Kreativ dars tuzilishiga doir metodik tavsiyalar Kreativ darsi ijodiy metodologik tuzilishiga ko‘ra an’anaviy darsdan farq qiladi va o‘zida dars maqsadini qamrab oluvchi bloklari bilan kreativ ta’limning maqsadlarini amalga oshiradi. Ijodiy darsning tuzilishi mantiqan ta’linmi haqiqatda rivojlantiruvchi jarayonga aylantirishni ko‘zda tutadi. Ta’limning birinchi navbatda insonparvarlik maqsadlarini ko‘zlagan holda ta’lim faoliyati tuzilishida ma’lum o‘zgarishlar olib boriladi. Ta’lim faoliyatining yangi shakllarmi konstruksiyalash boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ma’naviy shakllanishi asosini tashkil qiladi. Dastur fikrlash shakllarmi tubdan yangilash; maktab o‘quvchilarini intellektning yangi bosqichida o‘tkazishni ko‘zda tutadi. Chunonchi: ko‘rgazmali - aniqlikdan og‘zaki mantiqiylikka; emperikdan na’zariy-tadrijiy fikrlashga. D.B .Elkoninning fikricha, ta’lim samaradorligi o‘qitish jarayonida egallangan bilimning miqdori va sifati; rivojlanish samaradorligi o‘quvchilar qobiliyati o‘sishi darajasi bilan belgilanadi. Qobiliyatning rivojlanishi shaxs sifatlaridan biri bo‘lib, faoliyat samarasini belgilaydi, mazkur dasturni amalga oshirishda qobiliyatning fimksionaJ tizim samaradorligi oshishidagi ahamiyati katta. Rivojlanishga ta’sir etuvchi ta’lim tuzilishi boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini faol ta’limiy faoliyat turlariga safarbar etadi, faol faoliyat turining turli shakllarmi turlicha vositaiar yordamida egallash; hayratlanarli buyumlar haqida fikrlash; boshqotirmalar yechish; kompyuterda o‘lchamli masalalar yechish o‘quvchining rivojlanishiga xizmat qiladi. Mazkur texnologiyaning psixologik asosi o‘quv jarayonining o‘quvchi tomonidan rej alashtirilishidir. Tizimli refleksiya tashkil etilishiga ehtiyoj hosil qiluvchi omil - ta’lim jarayoni natijasini vaqti-vaqti bilan testlar yordamida aniqlash va o‘quvchilami o‘quv faoliyatini rejalashtirishga o‘rgatish. Darsga motivatsion sayqal berish deganda, dars davomida ijobiy motivatsiyani qoilab-quwatlovchi tuzilgan maxsus topshiriqlar tushuniladi. Har bir o‘quv sikli so‘nggida o‘quvchilarning yutuqlar haqidagi ijobiy hissiyotlari rag‘batlantirilib, keyingi bosqichga o‘tish ishtiyoqi kuchaytiriladi. Ikki fan umumlashgan darsning tuzilishi — namuna sifatida № Dars bloklari Qisqartma belgilanishi Vaqt i • S 1 1. Motivlash («Mo‘jiza bilan uchrashuv») M 5 1 akademik soat2. Dasturiy materialning mazmuni (DM i F + propedevtika TRIZ) DMM-1 20 3. Psixologik dam olish (autotrening, o‘yin yoki jismoniy daqiqasi) PDO 5 4. Boshqotirma В 10 Tanaffus 5. Intellektual mashqlar IM 10 1 akademik soat 6. Kompyuter intellektual yordam KIYO 10 7. Rezyume R 5 Kreativ darsning ma’lumot kartasi quyidagi yo‘nalishlardan iborat: 1-yo‘nalish. Motivlash. 211 Bu bo‘limda go‘dakni surpriz qarshi oladi. U tafakkurini u yoki bu darajada hayratlantiradigan nima bilandir to‘qnashadi.
2-yo‘naIish. Dasturiy materialning mazmimi. Darsning bu qismida ta’lim mazmuni berilgan mavzu bo‘yicha aniq dars materiali ikki qismda beriladi. Axborot kartasi (kreativ darsning tuzilishi) M -►j DM PD В Tanaffus IM DM KIY R Kreativ dars komponentlarining tizimli bog‘lanishi Motivlash (ichki rag‘bat) (mo‘jizalar bilan Psixologik dars olish (o‘yin) yoki jismoniy daqiqa Boshqotirma Intellektual mashqlar Fikrlashni intellektual va kompyuter yordamida qoilabquvvatiasii 1 - ’ ' ’ Г IF Dasturiy materialning mazmuni (ITF va T - Ijodiy tafakkur va fantaziyaga tayyorgarlik) Motivlash (ichki Mazrnun Dam olish rag‘bat) (mo‘jizalar qismi j (psixologik bilan uchrashuv) - « H C J P m L m yengillik) -* Boshqotima Intellektual Kompyuter 0‘ymi Yakun mashqlar * Шmm* m ___——► (Rezyume) 9 Ш Tanaffiis - 10 daqiqa 3-yo‘nalish. Psixologik dam olish. .Darsning bu qismi jismoniy daqiqada sport, raqaxnli, jismoniy mashqlaming o‘yin shaklida yoki bosh miya yarim sharlarining uyg‘unligini ta’minlovchi mashqlardan tashkil topdi.
4-yo‘naIish. Boshqotirma. Darsning bu qismi ijodiy faoliyatga, motivlashtirishga, topqirlikni, ijodiy tafakkurni, go‘dakning ijobiy qobiliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. 5-yo‘nalish. Intellektual mashqlar. Darsning bu qismi ijodiy faoliyatni, tafakkumi va fikrlash qobiliyatini rivojlantirishni ko‘zda tutadi.
6-yo‘nalish. Fikrlashning kompyuterli intellektual tayanchi. Ta’limning bu shakli ijodiy fikrlashning chuqur rivojlanishiga yo‘naltiriIgan bo‘lib, o‘quvchilar ijodiy qobiliyatini kompyuter muhiti, multimediyalar, interaktiv ta’sir va boshqalar yordamida qo‘shimcha imkoniyatlar bilan darsda foydalanilgan boshqotirmalaming davomi sifatida foydalaniladi.
7-yo‘nalish. Rezyume
4. Kreativ dars yo‘ naJishlarining mazmuni va psixologik asosi
1-yo‘naIish. Motivlashtirish (hayratlanish, surpriz). “Hayratlanish - donishmandlikning boshlanishidir” (Suqrot). Axborotlardan toliqishning oldini olish va o‘quvchilami intellektual faolligini oshirish maqsadidagi izlanishlar yo‘Iidagi muqobil usullaridan biri “hayratlanish” yoki boshqacha aytganda, “mo‘jiza effekti”. Hayratlanarli predmetlar bilan to‘qnashuv tizimi, ulami yaratilish haqidagi izlanishlari kichik maktab o‘quvchilarining qiziqish va faoliyati samaradorligini ta’minlaydi. Motivlashtirish dars jarayonida predmetlar timsolida, masalan, go‘dak tafakkurini jumboqliligi, siri va favqulodda go‘zalligi bilan olib boriladi. В unday predmetlar turlicha bo‘lish.i mumkin. Jumladan, oynasi orasiga 0‘rgimchak kirib qolgan soat, ichiga yelkanli kema joylashtirilgan butilka va h.k. Bolalar qiziqishini oshiruvchi oddiy fokuslar. Masalan: quti ichida bir ko‘rinib, bir ko‘rinmaydigan sichqoncha va b. Bunday jihozlar unutilgan qadimiy o‘yinchoqlar vazifasini ham bajarishi mumkin. Yog‘ochdan yasalgan cho‘qiyotgan tovuq, pianino chalayotgan ayiq, ayiq bilan о‘tin arralayotgan dehqon. Bolalarda sovun ko‘piklarida hosil bo‘ladigan shakllar ham hayrat va qiziqish uyg‘otadi. Sovun pufagini hosil qiluvchi qismi bo‘lgan oddiy ruchka yoki sovim pufagidan chiroyli shakllar yasovchi to‘pponcha - avtomat o‘yinchog‘i. Obyektning tortishish markaziga asoslangan o‘yinchoqlar: yiqilmas matryoshkalar, magnit tortishiga asoslangan kamondan o‘q otish o‘yinchoqlari o‘quvchilaxda kuchli qiziqish uyg‘otadi. Bundan tashqari, o‘yinchoqboshqotirmalar ham qiziqarlidir.
2-yo‘nalish. Dastuming mazmuni. Dastuming mazmuni boshqa yo‘nalishlami tizimli umumlashtirish asosida bir butunlikda ijodiy tafakkurning va fantaziyasining rivojlanishiga hamda tasviriy masalalaming nazariy yechimi degan jiddiy muammom (G.S.Altmuller) yechishga xizmat qiladi. Bu yerda shuni hisobga olish kerakki, qiyin masalalami yechishda yuqori natijalarga erishish uchun 3 ta muhim omil mavjud: Qobiliyat, imkoniyat, individualliklami og‘zaki, matematik va texnik hisoblash, o‘zlashtirish qobiliyati, abstrakt va murakkab fikrlash natijasidir. Bunday qobiliyatlar boshqa kishilar tomonidan ijobiy e’tirof etilishi muhimdir. Imkoniyatlar go‘dakni intellektual faol va o‘z muammolarini mustaqil hal etishdan manfaatdor bo‘lgan, atrofdagi eng yaxshi, o‘z-o‘ziga ishonch tug‘diradigan boshlang‘ich tajribalami o‘zida mujassamlashtiradi. Individuallik dastlabki ikki omilning ta’sirini kuchaytirishga, shu bilan birga qobiliyatlar shakllanishini qiyinlashtirishga ta’sir qiladi. Ijodkor shaxsning shakllanishida uni qurshab turgan muhit ijobiy sharoitni yaratishi lozim.
3-yo‘naiish. Psixologik dam olish. Psixologik dam olish sifatida qo‘llaniladi. Bosh miya yarim sharlarini garmonik rivojlanishiga ta’sir etuvchi jismoniy mashqlar (Shuni esda tutish lozimki, o‘ng va chap qe/llar imkoniyatini rivojlantirish muhimdir. Psixologlaming ta’kidlashicha, o‘ng va chap qo‘lda birday harakatlanish xotira, fikrlash va nutqning rivojlanishi, yaxshilanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.) 0 ‘yinlar, sport-hissiyotli, teatrlashgan, taqlid etuvchi raqslar. Sport hissiyotga asoslangan “Jangler”, “Arqon tortuvchilar” kabi o‘yinlami shu turkumga kiritish mumkin. Quvnoq bolalar kuylariga raqsga tushish, go‘dakka harakat va teatrlashtirilgan taqlidchan “Tabassum o‘yini” va shu kabilar o‘ziga xos kulgi terapiyasidir. Topshiriqlar turlari xilma-xil bo‘lib, o‘qituvchining ixtiyoriga qarab yangilari bilan to‘ldirib boriladi. “Pantomima” o‘yinlarida 2 tomonlama dam olishga erishiladi: tegishli guruh muskullari dam oladi va o£yin ijobiy hissiyotlar hisobiga reaksiya amalga oshadi. Pantomimo bilan shug‘ullanish ijodkorlik rivojlamshining boshlanishi bo‘libgina qolmay, go‘dakni o‘z-o‘ziga ishonchini orttiruvchi ijobiy hissiyotdir.Psixologik va fiziologik kuzatislilar aqliy va hissiy toliqish bilan, vegetativ qo‘zg‘alishlar bilan skelet muskullaridan toliqishning uzviy bog‘lanishini ko‘rsatmoqda. Hammaga ma’iumki, muntazam jismoniy mashqlar ishchanlik va sog‘lomlikni ta’minlashda katta ahamiyatga ega. Bosh miyaning optimal funksional holatini ta’minlash, bundan tashqari, miyadan chiqayotgan nerv impulslarining to‘lqinini boshqarishga ham bog‘liq. 0 ‘z-o‘zini boshqarish tizimi yordamida markaziy qo‘zg‘alishni periferikka ko‘chirish, eng avvalo, skelet muskullarini va shu bilan birga asabiy zo‘riqishning oldini olishni ta’minlaydi. Ta’kidlash kerakki, tetik holatda fikriy qabul qilish (ijobiy hissiy reaksiyalar ta’sirida yuzaga kelgan) kelgusida quyidagi siljishlarga olib kelishi mumkin: o‘z-o‘ziga ta’sir etish orqali oldin boshdan kechirilgan emotsional holatlar tiklanishi mumkin. Olzo‘ziga ta’sir faqatgina oliy nerv faoliyatining xarakteriga ta’sir etib qolmasdan, organizmning hujayralargacha bo‘lgan mexanizmini boshqarishga ta’sir ko‘rsatadi. Autogen mashqlaming psixologik nazorat mashqlari - “Tinch maskan”, “To‘liq potensial”, “Lazzatlar ro‘yxati” kabilar muskul va psixologik reaksiya jarayonida o‘zo‘ziga ta’sir etuvchi holatlarda yordam beruvchi formula va timsollardir. 0 ‘quvchilarda o‘z-o‘zini boshqarishga o‘rgatishga o‘qish va ijodiy faoliyati, munosabat va xulqi jarayonida o‘z ustida nazorat o‘matuvchi muhim omil sifatida qarash kerak.
4-yo‘nalish. Boshqotirmalar. Zamonaviy kreativ darsning muhim elementlaridan bin sifatida o‘quvchilar ijodiy faoliyati tabiiy obyektlar tizimida o‘tkir aql va topqirlik mujassamlashgan boshqotirmalar muhim ahamiyatga ega. Boshqotirmalar o‘quvchi oldiga yechimini topish jarayoni fikmi noan’anaviy birikishga olib keladigan muammo zararsiz materiallar (yog‘och, qog‘oz, metall, plastmassa)dan yasalgan buyumlardan foydalanish mumkin. Taklif etiladigan boshqotirmalar ko‘p sonli obyektlar ichida cJdaktik prinsiplarga mos ravishda tanlab oiinadi. Quyidagi talablar qo‘yiladi:
• Boshqotirmaga asoslangan g‘oyaningjozibadorligi.
• 0 ‘quvchilar qiziqislilariga ta’sir ko‘rsatuvchi psixologik quwati.
• Maktabda o‘qitiladigan predmetlar bilan bog‘liqlik (fizik, kimyoiy, biologik va boshqalar.). • Go‘dakning obyekt bilan estetik uyg‘unligi.
• Go‘dakning qiziqishlari va yoshiga bog‘liq ijodiy imkoniyatlari.
• Natijani topishda asta-sekin yuksalish. Boshqotirmalaming bunday tizimi biz tomonimizdan dunyo tajribasida birinchi marta dars tizimining yaxlit bir bo‘lagi sifatida tavsiya etilmoqda.Biz tomonimizdan saralangan boshqotirmalar tizimi kreativ ta'lim tizimining yangi didaktik vositasidir. Uning bosh funksiyasi ijodiy fikrlashni, topqirlikni, fikrlash to‘siqIarini yengish, ijodiy tafakkumi rivojlantirishdan iborat. Bundan tashqari, bu tizim kuzatuvchanlikni, qiziquvchanlik va ijodkorlik faoliyatini natijasi sifatida intellektual faollikni rivojlantiradi. Boshqotirmalami yechish insonning doimiy o‘yinga bo‘lgan ehtiyojini qondiradi. 0‘yin ijodiy faoliyatning o‘ziga xos tayyorgarlik turi bo‘lib, boshlang‘ich maktab o‘quvchisining kreativ sifatlarini rivojlantiradi. Ehtiyojning kitobjavoni matematik boshqotirma va o‘yinlar bilan to‘la bo‘lganligi ham bejiz emas. “Alisa mo‘jizalar mamlakatida”, “Alisa ko‘zgu ortida” kabi umume’tirof etilgan ertaklarning muallifi, ajoyib ertakchi, Oksford universitetida matematikadan dars oetgan Lyuis Kerrol boshqotirmalarning katta ixlosmandi edi. U oddiy qog‘oz varag‘ini buklash orqali g£aroyib figuralar (origami)dan juda ko‘p foydalangan. Uning qo‘llarida varaqni buklash orqali oddiy geometrik chiziqlardan kutilmaganda o‘quvchilar ko‘z o ‘ngida o‘zining mukammalligi bilan miniatura asarlaxi, yarim abstrakt haykallar paydo boigan.
Boshqotirmalar tizimida yana bir muhim (motivatsion) funksiyasi shundan iboratki, ular o‘quvchilaming o‘rganilayotgan materialga nisbatan qiziqishini orttiradi, bundan ko‘p samaraliroq motivlash shaklini topish mushkuldir. Berilgan masalalami bir necha usullarda yechish ham samaralidir. Boshqotirmalar bilan olib boriladigan faoliyat fikrlash mahsuldorligini oshirishda qo‘shimcha imkoniyatlami ishga soladi. Tafakkurda hayoliy obrazlaming mavjudligi, taxminlami tekshirishda kattalar yordamiga tayanmaslik o‘quvchida zoriqmasdan belgilar olamidan obrazlarga yoki aksinchaga o‘tishga yordam beradi. Yaxlit ta’limiy ish shaklida o‘qish, o‘z holicha aqliy rivojlanish amalga oshiriladi.
5-yo‘naIish. Intellektual mashqlar. Intellektual mashqlar ham boshqotirmalar singari o‘quvchilami ijodiy faoliyatga, motivlashtirishga xizmat qiladi. Ijodiy bilimlar tizimi (ВТ) intellektual mashqlar izchii kreativ ta’limning didaktik prinsiplari asosida tuzilgan. U maxsus bilimlarni talab qilmaydigan, faqat fikrlash, topqirlik va mustaqil yechimlami talab qiladigan ijodiy topshiriqlarni o‘z ichiga oladi. Bu bilimlarning murakkablashtirilgan tizimi bo‘lib, o‘quvchilar yoshiga mos maqsadga yo‘naltirilgan qiziquvchanlikni, ijodiy qobiliyatni, tafakkumi, narsalarga o‘zgacha qarashni talab etadi.Ijodiy bilimlar tizimi - intellektual mashqlar o‘zida asosan quyidagicha topshiriqlarni qamrab oladi:
• Taxminiy xulosalar chiqarish: ular o‘quvchilami sabablar va oqibatlar haqida fikrlashga majbur qiladi.
• Obyektlarni noodatiy qoilanishi.
• Qonuniyatlami izlab topish (bu topshiriqlar mantiqiy fikrlashni, umumlashtirish qobiliyatini rivojlantiradi).
• Kutilmagan vaziyatlarda to‘g‘ri yo‘l tanlay olish, bunday topshiriqlar go‘dakda mardlikni rivojlantiradi.
• Mavjud obrazlar asosida obrazlar sxemasini tuzish (abstrakt tafakkumi, asosiy sifatlami, obyekt tarkibi).
• Obyektni rivojlantiruvchi vazifalar, masalan, o‘yinchoqlami (kuzatuvchanlikning mustaqil yechimini topa olish va o‘z fikrini himoya qila olish mashqlari).
• Topshiriq chegarasidan chiqa olish qobiliyatini rivojiantirish, fikrlash inersiyasmi yengib o‘tish.
• Maqsadga yo‘naltirilgan savollar bera olish va javoblar asosida prednaetni aniqlash.
• Tafakkumi bosqichma-bosqieh rivojiantirish.
Mazkur dars komponentining psixologik qiymati shundaki, aqliy mehnat qoidasi va shakli mustahkamlanadi, fikrlash samaradorligini oshirish, yechimlaming alohida bosqichlarida ijodiy jarayonning malakalari shakllanadi. Intellektual mashqlar bosh funksiyasi murakkab topshiriqlar bajarishda axborot tahliliga asoslanishdan iboratdir.
6-yo‘nalish. Fikrlashning kompyuter intellektual (tayanchi) yordami. Fikrlashning kompyuter intellektual yordami motivlashtirilgan topshiriqlar, boshqotirma shaklidagi mashqlar, intellektual topshiriqlar asosida yuzaga kelgan g‘oyalami davom ettiradi va chuqurlashtiradi. Fikrlashning kompyuter intellektual yordamini qo‘llash kompyuter muhitining, ayniqsa, multimediyalar, interaktiv o‘zaro ta’sir vositalarining qo‘shimcha imkoniyatlaridan foydalaniladi. Fikrlashning kompyuter intellektual yordami bloki topshiriqlarining avvalgi bloklar topshiriqlari bilan chambarchas bog‘liq bo‘lishi zanirligini esda tutish kerak. Hayotdagi aniq obyektlar ustida topshiriqlar bajarishdan virtual obyektlarga ko‘chirish, tashqi o‘rganishdan ichki o‘rganishga, ya’ni fikriy o‘rganishga olib keladi. Virtual muhitda o‘quvchining ko‘rish kanali haddan ziyod faollashadi, muammoning yechimini topishga bo‘lgan qiziqish va ehtiyoji faoliyatni kompyuter texnikasi bilan uyg‘unlashtiradi. Fikrlashning kompyuter intellektual yordamida topshiriqlar bajarish o‘quvchi tafakkurini, fikrlashi, diqqati, xotirasini rivojlantiradi va qonuniyatlar haqidagi malakalari hosil bo‘lishiga imkoniyat yaratadi. Kompyuter didaktik o‘yinlar mazmuniga qo‘yiladigan talablar quyidagicha:
1-talab. Kompyuter didaktik p‘yinlardan foydalamshda belgilangan bosqichlarga qat’iy amal qilish kerak. Dastlab bolalar «Boshqotirma» blokida tanish bo‘lgan obyektlar bilan ishlaydilar, o‘ynaydilar. Keyin ular notanish elementlar qo‘sliilgan obyektlar bilan, keyin notanish obyektlar bilan ishlaydilar.
2-taIab. Mazmunan ular ketma-ketlikda bolishi kerak. Sodda topshiriqlardap murakkabga. Aniq (konkret) dan mavhum (abstrakt)ga. Kam hajmdan katta hajmga.
3-talab. Kompyuter didaktik o‘yinlar turli tipda bo‘Iadi: alohida qismli suratlarni yig‘ish, rangli mozaikalar, elementiardan konstruksiyalash, xotirani, diqqatni rivojiantiruvehi, qonuniyatlarni aniqlovohi, obyektlami klassifikatsiyalovchi va b.
4-talab. Topshiriq: yorqin rangli, bezatilishi tajowzkor bo‘lmasligi kerak. Bezash ishlarida o‘rganilayotgan kursdagi mavjud materiallardan foydalanish maqsadga muvofiq. Bunday holatda o‘rganish samarasi oshib, o‘quv material qo£shimcha mustahkamlanadi.
5-talab. Ekranning maksimal toMaligi minimal tugmalami ishiatgan holatda amalga oshirilishi kerak.
6-talab. Qo ‘ llab-quvvatlovchi bolalar musiqasimng j o‘ rligining ta’minlanishi, zaruratda ulami o‘chirib qo‘yish imkoniyatining mavjudligi.
7-talab. Topshiriqning ayrim bosqichlarini muvaffaqiyatli yakunlashda, rag‘batlantirish maqsadida qiziqarli kitoblar sovg‘a qilish lozim. Fikrlashning kompyuter intellektual yordamining psixologik asosi shundaki, dars jarayoniga virtual obyektlar ishtirokida topshiriqlar va mashqlami kiritish har xil shakl va turdagi fikrlash operatsiyalarining analiz va sintez qilinishiga olib keladi.Tavsiya etilayotgan o‘yinlar tizunli differensiatsiyalangan bo‘lib, dastur materialini to‘liqroq o‘zlashtirish bilan birgalikda o‘quvchining ijtimoiy hayotga kirib borishi samaradorligim oshiradi. Ma’lumki, o‘quvchiga o‘z xulqini samarali tashkil etish uchun yangilikni qabul qilish va o‘zgarishlarga tayyorlik muhimdir. Yaratuvchanlik ruhidagi kompyuter o‘yinlar orqali go‘dak yangilik yaratuvchisiga aylanadi, uni o‘rab turgan olam luzilisliining ko£pgina yangi tomonlarmi o‘zlashtiradi va o‘rganadi. Falsalaning miqdor va sifat o‘zgarishlari, butun va qism birligi haqidagi qonuniyatlarini o‘zida kashf etadi. N.M.Sechenov ta’kidlaganidek, mustaqil tushunish o‘z tushimchalariga tanqidiy yondashuvni shakllantiradi, ya’ni o‘z ichki tushunchalarini tashqi muhitdan ayro holda tahlil qilish, taqqoslash imkonini beradi. Go‘dakning ongi uning ongli kompyuter virtualini vizual shaklda ko‘rsata oladi. Go‘dakning ongi uning ongli harakatlari bilan uyg‘unlikda rivojlanadi, ong uning harakatlariga asos sifatida sharoit yaratadi. Refleksiya o‘zini anglashning yana bir xarakterli ko‘rinishi bo‘lib, u o‘z qarorlarining oqibatlarini ko‘ra bilish va o‘zi boshqalaming xulq-atvori ustidan tizimli kuzatishni ta’minlaydi. Tafakkur va o‘zini anglashning uyg‘unligida mustaqil va maqsadga yo‘naltirilgan holda o‘z hulqini boshqarishdek muhim ijtimoiy samaraga eri shiladi .Kompyuter yordamida ishlash o‘quvchilaming fikrlashining yangi psixologik yoki ommaviy shakli bo‘lib, ta’lim sifatini va axborotlarni o‘zlashtirish tezligini oshirish imkonini beradi. Masalalaming yechimini topishdagi qiyinchiliklar yangicha usullarda yechimlami izlab topishni taqozo etadi. O‘zgartirilgan sharoitlarda noodatiy qarorlar chiqarish qobiliyati shaxsning o‘z ustida ishlashini ta’minlaydi.
7-yo‘nalish. Rezyume. Darsning bu qismi o‘qituvchi va o‘quvchi orasida aniq dars mavzusi bo‘yicha materiallar yuzasidan fikrini bilish va baholashda qarama-qarshi aloqa o‘matish imkonini beradi. Har bir kreativ yo‘nalishning dars mazmuni va psixologik asosi quyida berilgan: “Dars” tizimida tizimli tashkil etuvchi element bo‘lib, go‘dakning ijodiy potensialini yuqoriga ko‘taruvchi o‘quvchining ijodiy faoliyati ko‘zda tutiladi. 0 ‘qituvchi diqqatiga bunday mashg‘ulotlaming dastlabkisi shunisi bilan diqqatga sazovorki, u pedagog va sinf orasida ijodiy mikroiqlimni o‘zaro tushunish va ishonchni uyg‘otadi.Buning uchun o‘qituvchi darsni o‘yin shaklida qiziqarli tarzda o‘quvchilar diqqatini bir faoliyatdan ikkinchisiga qaratib, istisnosiz barcha o‘quvchilami faol izlanish faoliyatiga jalb qila bilishi kerak.