EKOLOGIYADA FOYDALANILADIGAN USLUBLAR Ekologik ilmiy-tadqiqotda ko’pincha tasviriy, taqqoslash, tajriba hamda
ekotizimlarni modellashtirish uslublaridan foydalaniladi. ekologiyada tajriba va
modellashtirish uslublaridan nisbatan keng foydalaniladi.
Tajriba-tadqiqotchi tomonidan yaratilgan sharoitda borayotgan ma’lum tabiiy
jarayonni kuzatishdir. Tajribada ma’lum ob’ektga (individ, populatsiya,
biogeotsenoz) ta’sir etayotgan omil kuchining ortishi yoki kamayishi namuna bilan
taqqoslanadi. Tajriba natijalari haqida ko’rsatkichlarni o’zgarishiga qarab xulosa
qilinadi. Buning uchun albatta namuna bilan taqqoslash zarur. Tajriba hech vaqt
taqqoslashsiz olib borilmaydi.
Ilmiy tadqiqot ishlari laboratoriya va dala sharoitlarida olib boriladi.
Modellashtirish jarayoni umumlashtirish uchun ancha qulay imkon beradi,
shuningdek hodisaning ba’zi tomonlarini aniq ma’lumot bilan to’ldirish yoki yangi
nazariy xulosalar chiqarishga yordam beradi. Modelь “ishlamay qolsa”, ya’ni
haqiqatga uncha to’g’ri kelmasa, EHM tomonidan o’zgartirishlar kiritilishi va
yaxshilash zarurligini aytib beradi.
1
EKOLOGIYA FANINING VAZIFALARI Ekologlarning kelajakdagi amaliy vazifalari inson ehtiyojini yanada to’laroq
qondirishga qaratilgan holda antropogen betsenozlarni qayta ko’rib chiqish va
barqarorligini oshirishga qaratilishi kerak. “Inson va biosfera” deb atalgan yirik
xalqaro dasturda keyingi yillarda ekologiya sohasida hamda insonni o’rab turgan
atrof-muhitni tadqiq qilishning aniq ilmiy yo’nalishlari ko’rsatib berilgan:
Hayot jarayoni qonuniyatlarini o’rganish, shuningdek insonning tabiiy
tizimlarga va biosferaga bo’lagan ta’sirini bir butun holda o’rganish.
Biologik resurslardan oqilona foydalanishning ilmiy asoslarini ishlab chiqish,
inson faoliyati natijasida o’zgargan tabiatdagi o’zgarishlarni oldindan bilib olish va
biosferada kuzatilayotgan jarayonlarni boshqarish va nihoyat insonning yashash
muhitini saqlash.
1
Begon and others. Ecology. UK. 2006. P. 10-12.
