Namangan davlat pedagogika instituti kamolov baxtiyor xasanboyevich ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

143 
1-jadval 
Bioxilma-xillikning boyligi 
№ 
Tiplar 
Turlar soni 
% 
1 
Baktriyalar 
1942 
7,19 
2 
Viruslar 
200 
0,7 
3 
Soda organizmlar 
870 
3,2 
4 
Yassi chuvalchanglar 
300 
1,1 
5 
Yumaloq chuvalchanglar 
930 
3,4 
6 
Mollyuskalar 
140 
0,5 
7 
Bo’g’imoyoqlilar 
11300 
41,8 
8 
Umurtqalilar 
664 
2,5 
9 
Suv o’tlari 
2008 
7,4 
1
0 
Yuqori o’simliklar 
4146 
4500
 
15,3 
16,6 
 
 
 
O’zbekiston asosiy tabiiy-hududiy majmuasi florasining
xilma-xilligi 
2-jadval 
Majmualar 
Maydoni 
km
2
 
% 
Turla
r soni 
Cho’llar 
Qumli cho’llar 
Taqirlar 
Shag’alli cho’llar 
Sho’rxok cho’llar 
9870 
13185 
1700 
1310 
22 
29 
4 
3 
320 
400 
566 
304 
Namlanga
n maydonlar 
Daryo qayirlari va 
ko’llar 
1541,3 
3,5 
285 
Dashtlar 
Tog’oldi yarim 
cho’l 
Tog’ quruq 
dashtlari 
459 
365 
1 
0,7 
1180 
634 
O’rmon-
o’tloq dashtlar 
Tog’ bargli o’rmon 
va butazorlar 
Archazorlar 
218 
85,6 
0,4 
0,2 
248 
235 
 
О‘zbekiston Respublikasi hududida 4,5 mingga yaqin yovvoyi о‘simlik va 
2000 dan ziyod zamburug‘ turlari mavjud. Shundan 577 tasi dorivor, 103 turi 
bо‘yoqbop, 560 turi efir moyli о‘simliklar hisoblanadi. Ular orasida jiddiy 
muhofazaga muhtoj kо‘pgina kamyob, endem va relikt turlar ham bor. Bunday 
turlarning soni 400 ta atrofida bо‘lib, ular О‘zbekiston florasining 10-12 % ini 
tashkil etadi.

---

144 
Aholining tabiatga notо‘g‘ri munosabati ham о‘simliklarning kamayib 
ketishiga sabab bо‘lmoqda. Ayniqsa, keyingi yillarda qizil lola, sallagul, shirach 
va shunga о‘xshash nafis gulli о‘simliklarning juda kamayib ketganligining
guvohi bо‘lib turibmiz.
О‘simlik turlarini saqlash va muhofaza qilish uchun 1979 yilda 
О‘zbekiston 
“Qizil kitobi”
ta’sis etildi. Qizil rang - xavfli, ta’qiqlovchi va ma’n 
qiluvchi ramziy ma’noni anglatadi. 
“Qizil kitob”
nabotot olamining kamyob, 
yо‘qolib ketish xavfi ostidagi turlari haqida mukammal ma’lumot beradi. Uning 
vazifasi - jamoatchilik va davlat idoralarini tabiat muhofazasi masalasiga jalb 
etishdan va turlar genofondini saqlab qolishga kо‘maklashishdan iborat.
О‘zbekiston florasining yо‘qolib ketish xavfi ostida turgan 163 turi 
“Qizil 
kitob
”ning 1984 yilgi nashriga kiritilgan. Shuni esda tutish kerakki, 
“Qizil kitob” 
ning birinchi jildi (tomi) hayvonlar bо‘yicha bо‘lib, 1983 yilda nashr qilingan.
1998 yilga kelib, О‘zbekiston 
“Qizil kitobi” 
ga kiritilgan о‘simlik turlarining soni 
301 taga yetdi. 2009 yilda nashr etilgan О‘zbekiston Respublikasining 
«Qizil 
kitobi» 
ga esa 321 ta о‘simlik va 3 ta zamburug‘ turlari kiritilgan.
О‘simlik dunyosini muhofaza qilish jarayonida keng omma ishtirok etgan 
taqdirdagina ijobiy natijalarga ega bо‘lish mumkin. Shundagina, biz kelgusi 
avlodlar uchun nabotot olamining bebaho boyligini saqlab qoldirgan bо‘lamiz.