Namangan davlat universiteti arxivshunoslik kafedrasi
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
tarixi» fanining maqsad va vazifalari. Reja: 1. O‘rta Osiyo tarixini o‗rganishda paleografiyaning tutgan o‗rni, maqsadi va vazifalari. 2. O‘rta Osiyo tarixini o‗rganishda epigrafikaning tutgan maqsadi va vazifalari. 3. O‘rta Osiyo tarixini o‗rganishda me`morchilik tarixining tutgan o‗rni, maqsadi, vazifalari, bugungi kundagi ahamiyati.
Paleografiya so‗zi istiloh sifatida ikkita yunoncha so‗zdan tashkil topgan: «palayos» – qadimgi va «grafo» – yozaman. Paleografiya fani qo‗lyozma manbalarning tashqi belgi-xususiyatlarini tarixiy rivojlanishda o‗rganadi. Paleografiya fani o‗rganadigan u yoki bu qo‗lyozma manbaning tashqi belgi-xususiyatlari quyidagilardan iborat: qo‗lyozma harflari, bu harflarning yozilish xususiyatlari, yozuv turi, qo‗lyozmaning materiali, yozuv qurollari, qo‗lyozmada ishlatilgan bezaklar, qo‗lyozma yozilgan siyoh, qo‗lyozmadagi tamg‗alar, muhrlar, qo‗lyozmaning formati, qo‗lyozma muqovasi va boshqa tashqi belgilar. Paleografiyaning vazifasi quyidagilardan iborat: harflarning grafikasi, xususiyatlarini, harflarning rivojlanishini, yozuvning o‗ziga xos xususiyatlarini o‗rganish, qo‗lyozmadagi matnni xatosiz o‗qiy olish; qo‗lyozma manbaning yozilgan vaqtini aniqlash; qo‗lyozma yaratilgan hududni aniqlash; qo‗lyozma kim tomonidan yozilganligini belgilash; qo‗lyozmaning asl nusxa yoki qalbaki ekanligini aniqlash va hakozo. Paleografiya ilmiy fan sifatida epigrafika, sfragistika, numizmatika, xronologiya, shuningdek manbashunoslik fanlari bilan uzviy bog‗liqdir. Bu fanlar bir-birini o‗rganishga yordam beradi va o‗zaro bir-birini to‗ldiradi.
Paleografiyaning ish uslubi: paleografiyaning uslubi asosida qo‗lyozmadagi bir qator belgi-xususiyatlar, masalan, xarflarning grafikasi, yozuvda ishlatilgan material, qo‗lyozmadagi bezaklar, qo‗lyozmani yozishda ishlatilgan yozuv qurollari ustidan o‗tkaziladigan kuzatishlar, shuningdek bu xususiyatlarning tarixiy bir davr uchun o‗zaro mos kelish-kelmasligini aniqlash ham bu fanning ish uslubiga kiradi. Epirafika qattiq jismlar – tosh, metall, sopol va mye'moriy yodgorliklarning u yoki bu qismiga yozilgan qadimiy va o‗rta asrlarga oid yozuvlar (bitiklar)ni to‗plash, ularni tadqiq qilish, nashr etish va sharhlash bilan shug‗ullanuvchi yordamchi tarix fanidir. Epigrafika fan sifatida Yevropada Uyg‗onish davrida vujudga kelgan. Bu esa antik davr tarixi, madaniyati, shuningdek Sharq mamlakatlari tarixi va Bibliyaga bo‗lgan umumiy qiziqishning ortishi bilan bog‗liq edi. Epigrafikaning dastlabki bosqichlarida u Italiyadan, Gresiyadan, Shimoliy Afrika mamlakatlaridan va Palastindan topilgan, ya'ni lotin, grek, qadimgi yahudiy va finikiy tillarida yozilgan bitiklarnigina o‗rgangan. 18-19 asrlar davomida bu fan o‗zining metodikasini ishlab chiqdi. Bunga binoan epigrafika fani bitiklarning qalbaki emasligini aniqlash, undagi yozuvning xarakteriga qarab ularning bitilish sanasini topish, ulardagi ramziy belgilarning ma'nolarini o‗rganish, qisqartmalarning qanday so‗z ekanligini aniqlash kabi vazifalarni ham bajara boshladi. Epigrafika fanining bu metodikasi yozuvning paleografik xususiyatlariga qarab, bitilmalarni yozilish sanasini aniqlash, bitikdagi matnning o‗chib yoki yo‗qolib ketgan qismlarini qayta tiklash imkonini yaratgan. Samarqand shahrining 2750 yillik, Buxoro, Xiva va Termiz shaharlarining 2500 yillik, Shahrisabzning 2700 yillik, Toshkent shahrining 2200, Marg‗ilon shahrining 2000 yillik yubileylari nishonlandi. Buyuk sohibqiron va atoqli davlat arbobi Amir Temur, jahonga mashhur vatandoshlarimiz Alisher Navoiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, al-Xorazmiy, Ahmad Farg‗oniy, Marg‗inoniy, Imom al-Buxoriy, Bahouddin Naqshbandiy, Abduxoliq G‗ijduvoniy, Najmiddin Kubro, Imom al-Moturdiy, Jaloliddin Manguberdi singari jahonga mashhur
kishilarning qadamjolari mamlakatimizning bosh me'mori – davlatimiz Prezidentining tashabbuslari va rahbarliklarida zamonamizdan kelajak avlodga meros bo‗lib qoladigan darajada restavratsiya qilindi, tubdan qayta qurildi va yangidan tiklandi. 2007- yilda Islom madaniyatining poytaxti deb tan olingan Toshkent shahrida ulug‗vor inshoot – Hazrati Imom masjidi bunyod etildi. Zamonaviy materiallar va konstruksiyalar asosida, milliylikni o‗zida jo etgan, umumiylik bilan uyg‗unlashgan ko‗plab turar-joy, jamoat hamda sanoat binolari va inshootlari qurildi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish yo‗lida mamlakatimizda yuksak me'morchilik san'ati darajasida akademik litseylar, kasb-hunar kollejlari, maktablar, sport inshootlari, zamonaviy tibbiyot muassasalari, yangicha qishloqlar yaratildi. Ko‗plab maydonlar, bog‗-rog‗lar, oromgohlar xalqqa in'om etildi. Zamonaviy ishlab chiqarish korxonalari, zavodlar, fabrikalar ishga tushdi. Neft va gaz, gidrotexnika, energetika inshootlari, yangi yo‗nalishdagi avtomobil yo‗llari, temir yo‗llar, ko‗priklar, estakadalar va ko‗plab boshqa turdagi inshootlar bunyod etilib, foydalanishga topshirildi. Yurtboshimiz tarixsiz kelajak yo‗qligini, vatandoshimiz Abdulla Qodiriy ta'biri bilan aytganda, moziyga qaytib ish ko‗rmoq kerakligini e'tiborga olib talaba yoshlarga me'morchilik, shaharsozlik va qurilish tarixini, ularning sir-asrorlarini o‗rgatish maqsadga muvofiqdir. Qo‘llaniladigan ta‘lim texnologiyalari: dialogik yondoshuv, muammoli ta‘lim, munozara, o‘z-o‘zini nazorat.
Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|