N NADIM (arab. - do‗st, ulfat) — musulmon davlatlarida, O‗rta Osiyo xonliklarida
xonlar, podsholar, amaldorlarning eng yaqin xizmatkori, maxrami va maslahatchisi.
Bazmlarda ishtirok etgan kishilar ham bir-birlariga nisbatan N. hisoblangan.
NAFAQA — muhtoj odamlarga davlat, korxona, muassasa va ayrim shaxslar
tomonidan beriladigan yordam puli. O‗zbekiston Respublikasida mehnat stajiga ko‗ra
beriladigan pensiyadan farqli holda N. davlat tomonidan, asosan, bolalikdan nogiron,
yolg‗iz qariya va yolg‗iz nogironlarga, mehnatga vaqtinchalik qobiliyatsizlarga,
homilador va tuqqan ayollarga, 3 yoshgacha bo‗lgan bolalari tarbiyasi bilan band bo‗lgan
ayollarga, ishsizlarga, kam ta‘minlangan, ko‗p bolali oilalarga va b. beriladi.
NAFRAT — muayyan shaxsga yoki kishilar guruhiga, g‗oyaga yoki amaliy
faoliyatga nisbatan qattiq g‗azab va jirkanish tuyg‗usi.
NAMOYISH — 1) ijtimoiy-siyosiy kayfiyatni, talablarni, norozilikni, birdamlikni
ifoda etish uchun ommaviy yurish (mas., bayram N, hukumatga qarshi N., urushga qarshi
N.). 2) E‘tiborni jalb qilish, qo‗llab-quvvatlash yoki tazyiq ko‗rsatish maqsadida qilingan
harakat.
NAQIB (arab. - boshliq, sardor, qabila boshlig‗i, dohiy) — Xiva xonligidagi harbiy
mansabdor. Sayyidlar va xo‗jalar uchun yuqori faxriy unvon. N. o‗zlarini Muhammad
payg‗ambarning avlodlaridan deb hisoblaydigan sayyidlar jamoalari rahbarlarining
lavozimi. Hukmron doiralar N. orqali sayyidlar jamoalari bilan muomala qilganlar. N.lik
lavozimi avloddan-avlodga o‗tgan. N. xonning eng yaqin maslahatchilaridan bo‗lib,
safarlarda unga hamroh bo‗lgan. Rasmiy qabul marosimlarda N. xonning so‗l tomonida
birinchi o‗rinda o‗tirgan. Xon N.larga tayangan. N.larning o‗z navkarlari bo‗lib, hamma
harbiy safarlarda qatnashgan. N.larning vazifasi urush safari vaqtida qo‗shin tuzish, uni
qurollantirish va joylashtirish mahoratiga ega bo‗lgan, old va orqadagi, o‗ng va so‗l
qanotdagi markaz va pistirmadagi askar holidan xabardor bo‗lgan, o‗z vazifasiga loyiq
bo‗lmagan kishini ma‘lum vazifani bajarishga qo‗ymagan. Xiva xonligida urush safarlari
vaqtida N. shu vazifalarni bajargan. Xon «saylov»i vaqtida N. ishtirok etgan.
NARKOBIZNES (yun.
pagke - biznes) — narkotik moddalarni olish va sotish
bilan shug‗ullanadigan jinoiy uyushma faoliyati. N.dan katta foyda ko‗rayotgan turli
guruh va shaxslar faoliyati xalqaro konvensiyalar, alohida mamlakatlarning qonunlari
bilan man etilgan. Shunga qaramay XX asr oxiri va XXI asr boshida bunday faoliyat avj
oldi. N. keltirib chiqarayotgan global oqibatlar insoniyatga xavf sola boshladi. Shu bois
BMT doirasidagi hamda turli mintaqaviy uchrashuvlarda N.ga qarshi kurashda xalqaro
jamoatchilik kuch-g‗ayratini birlashtirish ta‘kidlab kelinadi. N. bugungi kunda dunyoda
eng global muammoga aylandi.
