Nashrga tayyorlash markazi k. B. Us mo nov

1.4-rasm. Keskichning gcomctrik paramctrlari.

Old burchak y asosiy kesuvchi tekislikda old yuza izi bilan kesish tekisligi iziga perpendikular boigan tekislik izi oralig'ida oilcbanadi. Old burchak kattalashgan sari kesilayotgan qatlamning deformatsiyasi, kesish kuchi va quvvati pasayadi. Biroq old burchakning kattalashuvi asosiy kesuvchi tig'ning zaiflashuviga sabab boiJadi, ya'ni uning mustahkamligi pasayadi, kesuvchi tig'ning issiqlikni oitkazishi vomonlashadi.
Asosiy orqa burchak a asosiy kesuvchi tekislikda kesish tekisligi izi bilan keskich asosiy orqa yuzasi izi orasida oiR^liar^^^i. Burchak a keskichning asosiy orqa yuzasi bilan zagotovkaning kesish yuzasi orasidagi ishqalanishni, shuningdek keskichning orqa yuza bo'vlab yedirilishini kamaytirish uchun xizmat qiladi.
90 — (a+y) =ß burchaklar farqiga teng boigan burchak keskichning o *tkirlik burchagi deyiladi. 90 — y=5 burchaklar farqiga teng burchak kesish (qirqish) burchagi deyiladi.
Yordamchi orqa burchak (x , yordamchi kesuvchi tekislikda keskich yordamchi orqa yuzasi izi bilan asosiy tekislikka perpen­dikular boigan yordamchi kesuvchi tig^L orqali G^adigan tekislik izi orasida oikhianadi. Yordamchi orqa burchak a, ning asosiy vazifasi keskichning yordamchi orqa yuzasi bilan zagotovkaning ishlov berilgan yuzasi orasidagi ishqalanishni kamaytirishdan iborat. Asosiy kesuvchi tig'ning holati plandagi asosiy burchak
asosiy tig' proveksiyasi bilan surilish yo'nalishi orasidagi burchakdir. Burchak 9 ishlov berilgan yuzaning g'adir-budurligiga ancha ta’sir ko’fsatadi. 9 burchak kichrayishi bilan ishlov berilgan yuzaning g'adir-budurligi kamayadi. Shu bilan birga bu asosiy kesuvchi tig' uzunligi faol qismining kattalashuviga olib keladi. Bu esa tig” uzunligi birligiga to'g'ri keladigan kesish kuchi va harakatining kamayishiga sabab boiadi. Biroq 9 burchak kichrayishi bilan kesish kuchini tashkil etuvchi radial kuch keskin o'sib boradi, bu esa zagotovka- ning egilish va tebranish ehtimolini oshiradi.
Asosiy tekislikka tushadigan yordamchi kesuvchi tig' proyek- sivasi bilan surilish yolualishi orasidagi burchak yordamchi burchak 9, deyiladi. Yordamchi burchak 9, kichrayishi bilan ishlov berilayotgan yuzaning g'adir-budurligi kamayadi, keskieh cho'q- qisining mustahhamiligi ortadi, yeyilishi esa kamayadi.
Burchaklar avirmasiga teng boigan burchak 180—(9+91)=^ keskieh cho'qqisining plandagi burchagi deb ataladi.
Asosiy kesuvchi tig'ning asosiy yuzaga nisbatan holati, keskieh cho'qqisidan asosiy tekislikka parallel o'tgan chiziq bilan asosiy kesuvchi tig* orqali oladigan tekislikda joylasligan burchak X orqali aniqlanadi. Bu burchak asosiy kesuvchi tig'ning qiyalik burchagi deyiladi. Qiyalik burchagi X asosiy kesuvchi tig' bilan asosiy yuzaga parallel boigan tekislik o'rtasidagi yoki asosiy tig'ga bevosita tegib turuvchi burchakdir. Agar keskieh cho'qqisi bosh kesuvchi tig'ning eng yuqori nuqtasi bolsa, u holda X burchakni manfiy deb hisoblash kelishilgan (1.5-rasm). Agar keskieh cho'qqisi asosiy kesuvchi tig'ning eng pastki nuqtasi bolsa, unda X burchak musbat boiadi. Agar asosiy kesuvchi tig' asosiy tekislikka parallel bolsa, u holda > = 0. Burchak X qirindi chiqish yoir^alishiga ta'sir ko'rsatadi.
Keskieh cho'qqisini zagotovkaning aylanish o'qidan balandroq yoki pastroq o'rnatish, jismning geometrik o'qini vertikal o'q atrofida aylantirgandek keskieh kesuvchi qismi amaldagi geomet- riyasining o'zgarishiga olib keladi. Silindrik sirtga oluvchi tokarlik