Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

1 - m a v z u . « K o r x o n a i q t i s o d i y o t i v a m e n e j m e n t i »
f a n i n i n g p r e d m e t i v a v a z i f a l a r i
Darsning maqsadi:
Тalabalarda “Korxona iqtisodiyoti va menejmenti” 
fanining predmeti va vazifalari, izlanish uslublarini asosiy tayanch so’z va iboralar 
hamda masalalar, muammoli savollar, krossvord va boshqotirmalar yechish orqali 
bilim va ko’nikmasini shakllantirishga ko’maklashishdan iborat.
 
 
1.1.
 
“Korxona iqtisodiyoti va menejmenti” fanining mohiyati va vazifalari 
Menejmentni jamiyatning iqtisodiy negizi bilan bog’lab, shu bilan birga 
boshqaruvning ikki - tashkiliy-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy tomonlarini xisobga 
olgan xolda o’rganish lozim. 
Тashkiliy-texnikaviy boshqaruv aniq iste’mol qiymatini olish uchun maxsulot 
tayyorlashda mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi bilan ajralib turadi. Ijtimoiy-
iqtisodiy boshqaruv mavjud ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog’liq bo’lib, 
menejment maqsadlarini belgilaydi. Тashkiliy-texnikaviy boshqaruv mehnat 
unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligining oshishi uchun sharoit yaratishga 
imkon beruvchi faoliyat turidan iboratdir. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruvning maqsadi 
ishlovchilar samarali mehnat qilishi uchun sharoit yaratish ularni ijtimoiy ximoya 
qilishning ishonchli umumdavlat tizimini shakllantirish, bandlikni ta’minlash va 
axolining kam ta’minlangan qatlamlarini qo’llab-quvvatlashdan iboratdir. 
Mamlakatimiz Prezidenti Sh. Mirziyoyev 2019 yilda mamlakatimizni 
rivojlantirishning eng muhim ustuvor vazifalari to’g’risidagi Parlamentga 
Murojaatnomasida quyidagi asosiy maqsad va vazifalarni keltiradi: 
Iqtisodiyot sohasida oldimizda turgan vazifalar haqida gapirganda, avvalo keng 
qamrovli iqtisodiy islohotlar negizida quyidagi maqsadlar mujassam ekanini qayd 
etish lozim: 
– ochiq iqtisodiyot, sog’lom raqobat, ishbilarmonlik va investitsiya muhitini 
tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni yaratish;

---

6 
– iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy sektorni jadal 
rivojlantirish orqali yangi ish o’rinlarini ko’paytirish; 
– iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, mehnat unumdorligini 
oshirish orqali yuqori iqtisodiy o’sishni ta’minlash; 
– “yashirin” iqtisodiyotga qarshi kurashish, uning hajmini keskin qisqartirish; 
– valyutani erkinlashtirish siyosatini izchil davom ettirish, barqaror monetar 
siyosatni amalga oshirish; 
– iqtisodiyotni rivojlantirishga doir strategik vazifalarni ro’yobga chiqarishga 
qodir malakali kadrlarni tayyorlash. 
Bu maqsadlarga erishish uchun quyidagi ustuvor vazifalarni amalga oshirish 
talab etiladi. 
Birinchidan, biz makroiqtisodiy barqarorlikni va yuqori iqtisodiy o’sish 
sur’atlarini ta’minlashimiz shart. 
Avvalo, inflyatsiyani jilovlamasdan turib, makroiqtisodiy barqarorlikka 
erishish mumkin emas.
Jahon tajribasini puxta o’rganib, xalqaro ekspertlarni jalb etgan holda, monetar 
siyosatni takomillashtirish va narx-navo barqarorligini ta’minlash konsepsiyasini 
ishlab chiqishimiz zarur. 
O’tish davrida iqtisodiyot sohasida statistik hisobotlarni to’g’ri yuritish va 
davlatning iqtisodiy salohiyatini aniq baholash juda muhimdir.
Shu orqali yalpi ichki mahsulotni xolisona baholashga erishish mumkin.
3
Hozirgi zamon korxonalari iqtisodiyotning (xalq xo’jaligining) uyushtirilgan, 
davlat tomonidan tartibga solinadigan xo’jalik sub’ekti bo’lib hisoblanadi. 
Хo’jalik korxonasi iqtisodiy fanlar nuqtai nazaridan ishlab chiqarish 
elementlarini (mehnat, kapital, tabiiy resurslar, tadbirkorlik) o’z manfaatlari, 
xo’jalik yuritish va foyda olish maqsadi orqali birlashtirgan, o’z resurslarini o’z 
ixtiyori bilan ishlatish huquqiga ega bo’lgan sub’ektiga tushuniladi. 
3
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2019 yilda mamlakatimizni rivojlantirishning eng muhim 
ustuvor vazifalari to’g’risidagi Parlamentga Murojaatnomasi 

---

7 
Shunday qilib, tarixdan iqtisodiy nazariya shakllanib kelgan va iqtisodiyot 
(ekonomika) atamasi ishlatib kelingan. Hozirgi kunda iqtisodiyot bir necha xil 
mazmunda ishlatiladi.
Birinchidan, iqtisodiyot deganda xo’jalik (xalq xo’jaligi, tarmoq, hudud, 
birlashmalar, korxonalar va firmalar) tushuniladi;
Ikkinchidan; iqtisodiyot bu ishlab chiqarish, taqsimot, muomala va iste’mol 
fazalarida vujudga kelgan insonlar, xo’jalik sub’ektlari o’rtasidagi moddiy va 
boshqa boyliklar bilan bog’liq munosabatlar tushuniladi;
Uchinchidan, iqtisod bu siyosat, ya’ni davlat siyosati, davlatlararo aloqalar va 
hakozolardan iboratdir; 
Va nihoyat, to’rtinchidan, iqtisod bu - fan. 
Fan - bu tabiat, jamiyat va tafakkur, ijtimoiy taraqqiyotni tahlil qilish va 
umumlashtirish to’g’risidagi insoniyat tomonidan jamlashtirilgan bilimlar 
yig’indisiga tushuniladi. Bu bilimlar orqali insoniyat tabiat sirlarini chuqur o’rganish 
imkoniyatiga ega bo’ladi, texnika va texnologiyani, tabiiy fanlarni rivojlantiradi 
hamda ijtimoiy taraqqiyotni muhim muammolarini hal qiladi. 
Iqtisodiyot fanlari va amaliyot xo’jalikni oqilona va samarali boshqarish uchun 
unga mos xo’jalik yuritish mexanizmini ishlab chiqqan. Unga mos iqtisodiy 
dastaklar (baho, soliq, foyda, kredit, ish haqi kabilar), kategoriyalar, ko’rsatkichlar, 
usullarni (iqtisodiy yoki ma’muriy usullar, rejalar, normalashtirish kabilar) xo’jalik 
yurituvchilar o’z maqsadlariga muvofiq boshqaruv jarayonlarida ishlatadilar.