Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

13-mavzu. Ilmiy-texnik taraqqiyotni prognozlash


Topshiriqlar
1- masala
Iqtisodiyotda daromaddagi kapital hissasi 50%ni tashkil etadi. Boshlang‘ich (dastlabki) kapital bilan ta’minlanganligi kapitalning 16 birligini tashkil qiladi, daromadning 25%i jamg‘ariladi, kapitalning xizmat qilish o‘rtacha muddati - 20 yil. Dastlabki va mustahkam (barqaror) holatdagi bir ishchiga to‘g‘ri keladigan mehnat unumdorligini, iste’mol va investitsiya hajmini, hamda kapital bilan ta’minlanganlikning barqaror darajasini aniqlang.


2 - masala.
Mamlakatdagi YaMMning real o‘sishi yiliga 4% ni tashkil etadi. Asosiy fondlarning umumiy qiymati YaMMdan uch baravar ko‘proqdir. Bir yilda kapitalning ishdan chiqib ketishi YaMMning 15%ini tashkil etadi. Umumiy daromaddagi mehnatning hissasi 60% ga teng. Jamg‘arma sohasida iqtisodiy siyosatning choralarini aniqlang.
3-masala.
Agar α=0.25ga teng bo‘lsa, quyidagi jadvalda ma’lumotlar asosida solou qoldig‘ini toping:

GDP	Capital	Labor	TFP
3,80	1,00	1,10
4,20	4,00	1,70
4,00	3,60	2,20
4,20	4,80	2,70
7,40	7,30	3,40
7,00	5,70	2,90
7,50	9,30	2,70
9,50	25,80	2,60
9,00	34,10	2,80
8,10	24,80	2,70
8,50	8,70	2,70
8,30	7,90	2,50
8,20	12,70	2,60
8,00	9,80	2,50

4-masala.
Quyidagi berilgan ma’lumotlar asosida
a) kapital samaradorligi
b) mehnat samaradorligi
v) iqtisodiyotni mehnat sig‘imi
g) iqtisodiyotni kapital sig‘imi
d) mehnatni kapital bilan qurollanganlik darajasi topilsin.

		2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
YaIM	mlrd. so‘m	5112,5	64,9	302,8	559,1	976,8	1416,2	2128,7	3255,6	4925,3	7450,2
Asosiy kapital	mlrd. so‘m	1272,6	14,1	88,9	176,7	276,6	396,4	537,4	744,5	1320,9	1526,6
Band bo‘lgan aholi soni	ming kishi	8259	8378,7	8449,2	8561	8680	8800	8885	8983	9136	9333

14-mavzu. Ijtimoiy jarayonlar va aholi turmush darajasining o‘sishini prognozlash


Topshiriqlar
1-masala
Uch yil davomida mehnat sarfi miqdori va uning unumdorligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar jadvalda keltirilgan:

Yil	Mehnat sarfi miqdori, (soat)	Mehnat unumdorligi ( bir soatda yaratilgan YaIM hajmi (pul birligida))	Real YaIM hajmi, (pul birligida)
1	1000	100
2	1000	105
3	1100	105

Aniqlang:
a) Barcha yillar uchun YaIM real hajmini;
b) birinchi yilga nisbatan ikkinchi yili mehnat unumdorligi necha foizga o‘sdi; buning natijasida (mehnat sarfi o‘zgarmagan holda) YaIMning real hajmi qancha foizga ortdi?
c) ikkinchi yil bilan qiyoslaganda uchinchi yilda mehnat hajmi qancha foizga o‘sdi; buning natijasida (mehnat unumdorligi o‘zgarmagan holda) YaIM necha foizga ortdi?
Mehnat sarfi miqdorining ortishi va uning unumdorligi o‘sishi qanday iqtisodiy o‘sish omiliga kiradi?


2-masala
Agar yalpi ichki mahsulotdagi kapitalning ulushi 25%, mehnatning ulushi 75% bo‘lsa,u holda kapital zahirasi yiliga 2%ga, ishchi kuchi soni 3%ga hamda YaMD esa 2 %ga ko‘paysa, omillarning jami unumdorligini toping.


3-masala
Mamlakatda jamg‘arish normasi 28 % ni, aholining yillik o‘sish sur’ati 1%ni, mehnat tejovchi texnologik taraqqiyoti sur’ati 2 %ni, asosiy kapitalning ishlab chiqarish normasi; %ni tashkil etadi. Bitta xodimga to‘g‘ri keladigan daromadning (ishlab chiqarish hajmining) barqaror darajasini toping.


4-masala
O‘tgan yili uy xo‘jaliklarining iste’mol xarajatlari 800 shartli birlikni (sh.b.) tasarrufdagi daromad miqdori esa 1000 sh.b.ni tashkil etdi.
Joriy yilda jamg‘armalar hajmi 120 sh.b.ni, iste’molga chegaralangan moyillik esa 82 % ni tashkil qildi.
Topilsin:
a) o‘tgan yildagi yildagi jamg‘armalar, iste’molga va jamg‘arishga o‘rtacha moyillik ko‘rsatkichlari;
b) joriy yildagi iste’mol, tasarrufdagi daromad, iste’molga va jamg‘arishga o‘rtacha moyillik ko‘rsatkichlari;
v) jamg‘arishga va iste’moga chegaralangan moyillik ko‘rsatkichlari.


15-mavzu. Demografik jarayonlarni prognozlash


Topshiriqlar


1-masala
Quyidagi ma’lumotlar asosida ishsizlik darajasini aniqlang:
Jami aholi – 450 ming kishi, jumladan:
16 yoshgacha bolalar – 80 ming kishi;
–pensionerlar – 60 ming kishi, shundan 10 ming kishi hali ishlaydi;
–ishsizlar - 13 ming kishi;
–muddatli harbiy xizmatda – 5 ming kishi;
–litsey va kollej talabalari – 20 ming kishi;
–uy bekalari - 5 ming kishi;


2-masala
2009 yilda shartli iqtisodiy tizimda aholi soni tarkibi to‘g‘risidagi quyidagi ma’lumotlar mavjud edi:
- ishchi kuchi soni – 350 mln. kishi,
- ishsizlar – 30 mln. kishi, jumladan:
- 15 mln. kishi korxona bankrotligi natijasida ishsiz bo‘lib qoldi,
- 3 mln. kishi yangi kasbni o‘rganadi;
- 3 mln. kishi ishlab chiqarish qisqartirilgani natijasida ishdan
bo‘shatilgan;
- 5 mln. kishi korxona yangi faoliyat turiga o‘tganligi tufayli ishdan
bo‘shatildi;
- 4 mln. kishi ishlamaydi, chunki yosh bolalari va qari ota-onalari mavjud.
Tabiiy va haqiqiy ishsizlik darajasini hisoblang. Ouken qonunidan foydalanib, agar potensial YaIM 4 mlrd. pul birligini tashkil etgan bo‘lsa, YaIMning uzilishini aniqlang.


3-masala
Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan: aholining umumiy soni 650 kishi, mehnatga layoqatli bo‘lmagan yoshdagi aholi soni 140, ishsizlar soni 19, ishchi bilan band aholi soni 380 bo‘lsa ishsizlik darajasini toping.


4-masala
Aholi soni 200 mln kishi. Ish bilan bandlar soni 112 mln. kishi, mehnatga layoqatli yoshdagi aholi soni 160 mln. kishi, friksion ishsizlar 6 mln. kishi, tarkibiy ishsizlar 2 mln. kishi, davriy ishsizlar esa 5 mln. kishini tashkil etgan. Ishsizlikning haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan 4 %ga yuqori. Potensial YaIM 2500 shartli birlikka teng. YaIMning siklik ishsizlik dinamikasiga ta’sirchanlik koeffitsenti 2,5.
Topilsin:
a) ishsizlikning haqiqiy darajasi;
b) haqiqiy YaIM hajmi.