Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2.
QADIMGI SHARQDAGI IQTISODIY FIKRLAR Arablar ko‘p fanlarga o‘zlarining muhim ulushlarini qo‘shganliklari hozirda o‘z tasdig‘ini topmoqda. Arab-islom yozuvchilarining iqtisodiy qarashlari bugungi kundagi iqtisodiyotdan tubdan farq qiladigan doirada yozilgan. Zamonaviy iqtisodiyotda iqtisodiy faoliyat inson hayotidan ajratilgan, mazkur holat yigirma birinchi asrda iqtisodiy faoliyat o‘ta muhim hisoblangan mamlakatlarning iqtisodiyotini tahlil qilishda asosga ega bo‘lishi mumkin. Lekin arab-islom mutafakkirlari inson faoliyatining barcha jihatlarini hisobga olganlar, xususan, iqtisodiy faoliyatning oqibatlarini chuqur o‘rganganlar. Hozirgidek alohida rasman iqtisodiy tahlil bo‘lmagan bo‘lsada, o‘rta asr islom olimlari iqtisodiy masalalarni o‘zlarining diniy qarashlarini kengroq yoritgan holda o‘rganganlar. Inson faoliyatining barcha jabhalari bir-biri bilan bog‘langan va xudoning irodasi bilan amalga oshirilgan deb hisoblanganligi sababli tahliliy iqtisodiyot asosini so‘zda ifodalash qiyin bo‘lgan. Iqtisodiyotni tushunishda dastlabki harakatlar faqat olimlar iqtisodiy faoliyat yo‘lida ko‘plab cheklovlar mavjud bo‘lganligi sababli emas, balki o‘zlarining amalda islom dunyosini o‘rganishga qaror qilganlarida edi. Arab-islom iqtisodiy faoliyatida asosiy g‘oya, jumladan soliqqa tortish hisoblangan. 27 Taxminiy hisoblarga ko‘ra, o‘ttizga yaqin arab-islom mutafakkirlari o‘rta asrlar davrida iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida batafsil asarlar yozganlar. Bu mutafakkirlarning qo‘shgan ulushlari bo‘yicha tadqiqotlar taxminan ellik yil oldin boshlanib, G‘arb dunyosiga nisbatan yangi bo‘lganligi uchun, ularning qo‘shgan ulushlarining muhim xarakterlari to‘g‘risida tushunchamiz taxminiy va to‘liq emas. Bizgacha yetib kelgan eng qadimgi qo‘lyozmada (Qadimgi Misr, eramizdan avvalgi XXII asr) noib va aholi o‘rtasidagi munosabatlar to‘g‘risida fikr yuritiladi. Bu davrda sinfiy ajralish to‘la shakllanmagan bo‘lib, boshqaruv ishiga ishbilarmonlarni taklif etish (yuqori tabaqali yoki oddiy aholidan bo‘lishidan qat’i nazar) kerak deyilgan. Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|