Naxçivan döVLƏt universiteti 1967

 
HİLAL QASIMOV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
E-mail: [e-mail] 
UOT  581.6 
 
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASI FLORASINDA BRASSİCACEAE BURNETT 
FƏSİLƏSİNƏ AİD OLAN YABANI TƏRƏVƏZ BİTKİLƏRİ 
 
Açar  sözlər:  Brassicaceae  Burnett,  Crambe  orienalis  L.,  Bunias  orientalis  L.,  yabanı 
tərəvəz bitkiləri, yayılma sahələri 
Key words: Brassicaceae Burnett,Crambe orienalis L., Bunias orientalis L., wild - growing 
vegetable  plants, places of growth 
Ключевые  слова:  Brassicaceae  Burnett,Crambe  orienalis  L.,  Bunias  orientalis  L., 
дикорастущие овощные растения, места произрастания 
 
Son dövlərdə dünya bazarında baş verən maliyyə böhranı, habelə əhalinin sayının çoxalması 
nəticəsində ərzaq məhsullarına olan tələbatın  yüksəlməsi, iqlim dəyişkənliyi  və s. səbəblərdən bir 
sıra ölkələrdə  ərzaq qıtlığını real  təhlükəyə  çevirmişdir. Dünyada baş verən böhran sayəsində hər 
altı nəfərdən biri ac yatır və ya gün ərzində yalnız bir dəfə qidalanır. Bu problemin qismən də olsa 
aradan  qaldırılması  üçün  dünya  alimləri  tərəfindən  florada  yayılan  tərəvəz  və  dərman  bitkiləri 
müasir  səviyyədə    öyrənilir,  onların  istifadəsinə  dair  yeni  təkliflər  hazırlanır.  Bu    istiqamətlərdə 
kütləvi elmi tədqiqat işləri aparılır ki, bu da  öz aktuallığı ilə elə bu gün də maraq dairəsindədir.  
Naxçıvan Muxtar Respublikası florası faydalı yabanı bitkilərlə zəngindir. Faydalı bitkilərdən 
qida  əhəmiyyətli  bitkilər  üstünlük  təşkil  edir.  Qida  bitkilərinin  istifadə  qaydaları  və  imkanları 
araşdırılmışdır.  Bu  bitkilərin  bir  qrupu  da  Kələmkimilər  fəsiləsinə  aid  olan  yabanı  tərəvəz 
bitkiləridir. 
Kələmkimilər-Brassicaceae  Burnett  fəsiləsi  dünyada,  xüsusən  Şimal  yarımkürədə  geniş 
yayılmış,  350 cinsə aid  olan 3000-dən çox növü  əhatə  edir. Azərbaycanda 74 cinsin 248-dən çox 
növü  bitir.  [2,  s.  213-240],  Naxçıvan  MR  florasında  isə  66  cinsə  aid  165  növü  yayılmışdır  [3,  s. 
110-120].  Kələmkimilərin  əksəriyyəti  birillik,  ikililik  və  ya  çoxillik  bitkilərdir.  Kələmkimilər 
fəsiləsinin nümayəndələrinə arandan başlamış yüksək dağ qurşağına kimi müxtəlif ekoloji şəraitdə 
təsadüf olunur. Muxtar Respublikanın müxtəlif bölgələrinə çoxsaylı ekspedisiyalar edilmiş, fəsiləyə 
aid bitki nümunələri və əkin materialı toplanmışdır. Təyinedici və ədəbiyyatlardan [7, s. 148-320; 8, 
s. 243-291] istifadə edilərək herbari nümunələri təyin edilmişdir.  
Ekspedisiyalar  və  çöl  tədqiqatları  zamanı  fəsiləyə  mənsub  yabanı  tərəvəz  bitkilərinin 
öyrənilməsi ümumi qəbul olunmuş çöl şəraitində geobotaniki axtarışlar metodikalarına [1, s. 20-24; 
5]  əsaslanaraq  aparılmışdır.  Aparılan  tədqiqatlar  əsasında  fəsilənin  muxtar  respublikanın  yabanı 
bitki örtüyündə yayılan növləri tərəfimizdən müəyyənləşdirilmişdir: