Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
V 
 Azərbaycan  Respublikasının  devrilməsilə  Naxçıvan  uğrunda    mübarizədə 
yeni    mərhələ  başladı.  Ermənistan  Qarabağ  və  Naxçıvan  məsələlərini  sovet   
hakimiyyətinin  əli  ilə  həll  etməyə  calışdı.  Daşnak  Ermənistanı  Sovet  Rusiyası  ilə 
müqavilə  bağlamağa  hazırlıq  məqsədilə  Moskvaya  nümayəndə  heyəti  göndərdi. 
Nümayəndə heyəti yolüstü Rostovda S.Orconikidze ilə görüşərək bildirdi ki, əgər 
«Azərbaycan Şərur-Dərələyəz qəzalarından və Naxçıvan rayonlarından imtina etsə, 
Ermənistan  Dağlıq  Qarabağla  Zəngəzurun  Azərbaycana  dərhal    birləşdirilməsinə 
razı olar». Orconikidze bu təkliflə razılaşır və bu haqda Leninə, Stalinə və Çiçerinə 
məlumat  verir.  Eyni  zamanda  telefonla  Nərimanova  bildirir  ki,  «siz  Zəngəzur  və 
Qarabağdan  əlavə,  həm  də  Naxçıvan,  Şərur-Dərələyəz  və  Ordubadı  tələb 
edirsiniz».  Orconikidze  təklif  edir  ki,  Qarabağ  və  Zəngəzur  «dərhal  və  danışıqsız 
Azərbaycana biriləşdirilsin», ancaq Azərbaycan Naxçıvandan imtina etsin.  
Nərimanov,  Qafqaz  bürosunun  üzvü  Mdivani,  AKP  MK  üzvü  Mikoyan, 
Ermənistan  KP  MK  üzvü  Nurıcanyan  RSFSR  Xarici  işlər  komissarı  Çiçerinə  və 
Orconikidzeyə teleqrafla aşağıdakı cavabı verdilər: 
«Qəti    bəyan  edirik  ki,  artıq  Sovet  Azərbaycanın  tərkibinə  daxil  olmuş  guya 
mübahisəli Zəngəzur və Qarabağ  - mübahisəsiz Azərbaycan ərazisidir və bundan 
sonra da Azərbaycan hüdudlarında olmalıdır». 
Eyni  zamanda  Orconikidzenin  başlıca    tələbi  –  Naxçıvandan  imtina  etmək 
tələbi  rədd  edildi.  Naxçıvan  haqqında  prinsipial  mövqe  tepleqramda  belə  ifadə 
olunmuşdu:  
«Tamamilə  müsəlmanlarla  məskunlaşmış    Culfa  və  Naxçıvan  rayonları  bir 
ildən  artıqdır  ki,  yerli  əhalinin  gücü  ilə  daşnak  hökumətindən  müdafiə  olunurlar. 
Həm  hərbi  baxımdan,  həm  də    Türkiyə  ilə  bilavasitə  əlaqələr  məqsədilə  həmin  
rayonlar Azərbaycana  birləşdirilməlidir ». 
Hadisələrin  sonrakı  inkişafı,  o  cümlədən  Çiçerinin  iyunun  29-da  Leninə 
göndərdiyi məktub göstərir ki, Çiçerin «mübahisəli» ərazilər adlandırılan məsələdə 
Azərbaycan  rəhbərliyinin mövqeyi ilə hesablaşmamışdır. Ola  bilsin, Nərimanovla 

---