Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tofiq Köçərli - 109 -
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər məhz müsəlman xanlıqları kimi Rusiya hakimiyyətini qəbul etmələri faktlarından xəbərdar olmalıydı. Deyilən yerlərin «həmişə Ermənistana mənsub olması» haqqında fikir Çiçerinə kənardan, ola bilsin, müavini Qaraxan tərəfindən təqlid edilibmiş. Məktub yazılan zaman həmin yerlərin kimin əlində olması haqqında bolşevik Çiçerin kimə etibar etmişdi? «Naxçıvan bir neçə aydır üsyançıların – müsəlmanların əlindədir», Qarabağ və Zəngəzur «özlərini Azərbaycan sovet respublikasının tərkib hissəsi sayırlar» deyən RK(b) P MK Qafqaz Bürosunun rəhbəri bolşevik Orconikidzeyəmi, «Qarabağ və Zəngəzur mübahisəsiz Azərbaycan ərazisidir», «tamamilə müsəlmanlara məskunlaşmış Culfa və Naxçıvan bir ildən artıqdır ki, yerli əhalinin gücü ilə daşnak hökumətindən qorunurlar» deyən bolşeviklərəmi ( Nərimanov, Mdivani, Mikoyan və Nuricanyan), yaxud daşnaklaramı? Çiçerin RSFSR Xarici Đşlər komissarı kimi bilməmiş olmazdı ki, məsələn, Naxçıvanda Araz Türk Cümhuriyyəti mövcud olmuş və bu cümhuriyyət özünün 4 yanvar 1919-cu il tarixli bəyanatı ilə Naxçıvanı Azərbaycan Cümhuriyyətinin tərkib hissəsi elan etmişdir. O, bilməmiş olmazdı ki, müttəfiq dövlətlərin Zaqafqaziyada Ali Komissarı 1919-cu ilin oktyabrında Naxçıvanla Şərur- Dərələyəzi «müttəfiq zona» elan etmişdi. Yəqin, deyilən məsələdə də Çiçerin Qaraxanın dezinformasiyasının qurbanı olubmuş. Çiçerin Leninə bildirirdi ki, Ermənistan nümayəndə heyəti «heç bir vəchlə Qarabağ mahalından savayı Ermənistan hakimiyyəti altında olan digər yerlərin Rusiya işğalına könüllü verilməsinə razı deyil». Çiçerin təklif edirdi ki, artıq tutulmuş Şuşa və Cəbrayıl rayonları ilə kifayətlənilsin və «Ermənistanın hər hansı yeni hissələrinin, hətta onlar mübahisəli sayılırsa da, tutulmasından imtina edilsin». Bu, Çiçerinin fikrincə, Ermənistanla müqaviləni bağlamağı «asanlaşdırardı». Çiçerin həmin müqaviləni «mümkün qədər tez bağlamağı» vacib sayırdı. |