Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 88 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Kim  bilir,  Türkiyənin  birinci    Qafqaz  ordu  komandanı  Kazım  Qarabəkir 
Paşanın öz ordusu ilə Naxçıvandan keçməklə Təbriz istiqamətində hərəkət edəcəyi 
barədə xəbər Andronikə çatmasaydı, onun Naxçıvanda azğınlığı və quldurluğu nə 
qədər çəkərdi! 
Andronik tələm-tələsik Naxçıvanı tərk edərək Zəngəzur və Qarabağa yollandı. 
Kazım  Qarabəkir  Paşa  avqustun  7-də  Naxçıvan    şəhərinə  gəldi.  Ordunun 
qərargahı Naxçıvanda yerləşdi.
98 
Sonra türk ordusu Təbrizə daxil oldu. Oktyabrın 22-də Kazım Qarabəkir Paşa 
Təbrizdən  çıxmaq  əmri  aldı.  Ordunun  qərargahı  yenidən  Naxçıvan  şəhərində 
yerləşdirildi.  
Oktyabrın  30-da  Mudros  sazişi  bağlandıqdan  sonra  Kazım  Qarabəkir  Paşa 
Naxçıvanı  tərk etdi və Đstanbula qayıtdı.  
Türk  ordusunun  bir  müddət  Naxçıvan  həndəvərində  və  Naxçıvanda  olması 
həmin  mərhələdə  Ermənistanın  Naxçıvanı  qamarlamasına  imkan  vermədi, 
naxçıvanlıların yeni əzab və itkilərə düçar olmasının qarşısını aldı.  
Kazım Qarabəkir Paşanın qənaəti: 
«Sürüb  gələn  bu  beş  ay  içində  sərhədin  o    tərəfindən  qaçıb  gələnlərdən  və 
yaxud  bir  çox  zavallıların  fəryadlarından  anladım  ki,  erməni  millətinin  içində 
çörəklənmiş  çetecilər  türkləri  kəsib  yakmakda  yenə  davam  edirlər  və  bunların  bu 
cinayətlərini  təsvib  ilə  insanlığın  gözlərinə  tərsinə  göstərmək  üçün  hər  yanda 
fikirlərini  yayanları  da  vardır.  Fəqət  inancıma  görə  çeteciləri  aralarından 
qovmadıqca  və  siyasi  intriqalardan  uzaqlaşmadıqca  erməni  milləti  nə  özü,  nə  də 
aralarında  yaşayanlar  rahatlıq  və  təhlükəsizlik  görməyəcəkdir.  Bundan  ötrü  o 
millətin tanıdığım suçsuz kimsələrinə qarşı da acımaqdan özümü alamıyorum».
99 
Qayıdaq Andronikin öz dəstəsilə Qarabağa basqını məsələsinə. 
Andronikin  silahlı  qüvvələrinin  Zəngəzura  və  Dağlıq  Qarabağa  yeridilməsilə 
əlaqədar Azərbaycan hökuməti avqustun 15-də Ermənistana etiraz notası verdi. Đki 
gündən  sonra  Ermənistan  hökuməti  cavab  verdi  ki,  general  Andronik  ona  tabe 
olmaqdan imtina edib. Andronikin və onun dəstəsinin erməni milli qoşunlarına və 

---