Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 91 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
1919-cu  il  yanvarın  4-də  Araz  Türk  Cümhuriyyəti  bəyan  etdi  ki,  Naxçıvan 
həmişə  özünü  Azərbaycanın  tərkib  hissəsi  hesab  etmişdir  və  Ermənistanın  hərbi  
təcavüzünə qarşı Azərbaycan Cümhuriyyətindən kömək gözləyir. 
Araz  Türk  Cümhuriyyəti  Bakıya  diplomatik  missiya  göndərdi.  O  zaman 
«Azerbaydjan»  qəzetinin  yazdığına  görə,  missiyanın  tərkibində  «populyar  şair  və 
dramaturq, Bakı camaatına pedaqoji fəaliyyəti ilə tanış olan Hüseyn Cavid Əfəndi» 
də var idi.
100 
Qarabağ  general-qubernatorluğu  yaratmağın  uğurlu  təcrübəsindən  istifadə 
edərək  Azərbaycan  hökuməti  fevralın  26-da  Naxçıvan  general-qubernatorluğu 
yaratdı.  Bəhram  xan  Naxçıvanski  general-qubernator  təyin  edildi,  Naxçıvana  1 
milyon manat vəsait buraxılması qərara alındı.
101
  
M.Ə.  Rəsulzadənin  yazdığı  kimi,  Azərbaycan  Cümhuriyyəti  hökuməti 
Bakıdan  çox  uzaqda  bulunan  Naxçıvanın  Ermənistan  hökumətinə  qarşı 
mücadiləsnə  mənəvi,  maddi  və  siyasi  kömək  göstərdi,  oraya  vali  göndərdi    və 
Azərbaycan hakimiyyətini Naxçıvan əyalətlərində təmin etdi.
102 
Bu  arada  Ermənistan  hökuməti  ingilislərin  əli  ilə  Naxçıvanı  ələ  keçirməyə 
girişdi.  Ermənistan  hökuməti  Tiflisdəki  Britaniya  qoşunları  komandanı  Uoker 
qarşısında  «Naxçıvanın  inzibati  idarə  olunmasının»  Ermənistana  verilməsi 
haqqında məsələ qaldırıldı.  
Ermənistan  hökuməti  Uokerə  çox  ümid  bəsləyirdi:  Uoker  Zaqafqaziyaya 
gələndə  onu  Batumda  qarşılayanlar  arasında  Ermənistan  hökumətinin  rəsmi 
nümayəndələri  də  var  idi.  Qarşılama    mərasimində  Ermənistan  nümayəndəsinin 
təbrik  nitqi  də  olmuşdu:  «Ermənistan  bu  təntənəli  ğünün  sevincinə  şərikdir. 
Müttəfiqlərin qalib gəlməsi haqqında Ermənistanın duasını allah eşitdi…» 
Fevralın əvvəllərində Uoker Đrəvana gəldi və Ermənistan baş naziri Kaçaznuni 
ilə danışıqlar apardı.   
Uoker Đrəvanda Kaçaznuniyə sərt iradlar da  bildirdi. Dedi ki, komandanlığın 
Naxçıvan  sərhədindəki  nümayəndəsi  polkovnik  Lonton  erməni  əsgərlərinin 
tatarlarla pis  rəftarını  müşahidə  etmişdir. Polkovnikin  fikrincə,  erməni  qoşununda 

---