Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 92 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
intizam  çatışmır,  hökumət  əsgərləri  ərzaqla  təmin  etmir.  «Ona  görə  qarnı  ac 
əsgərlər  özlərinə  kim  harada  və  necə  bacarırsa,  elə  də  yemək  tapır»  (Erməni 
mənbələrinə  görə,  1918-1919-cu  illərdə  Ermənistanda  aclıqdan,  soyuqdan, 
xəstəlikdən və epidemiyadan 240 min adam ölmüşdü). 
Uoker  Ermənistanda  yaşayan  rusların  vəziyyətindən  də  söz  açmışdı:  «Mənə 
deyirlər  ki,  Ermənistan  rusları  Azərbaycanla  birləşmək  arzularını  bildirdiklərinə 
görə  Ermənistanda  ruslarla  pis  rəftar  edirlər».  Uoker  Ermənistan  baş  nazirindən 
xahiş etmişdi ki, Ermənistanda yaşayan ruslar əleyhinə çıxışlar olsa,  onun qarşısını 
alsın.
102a
  
Bəli,  Ermənistanda  yaşayan  ruslar  Azərbaycanda    rusların,  digər  milli 
azlıqların  hüquqlarının  tam    təmin  olunmasından  xəbərdar  idilər.  Və  ona  görə  də 
məhz  Azərbaycana can atırdılar.  
Öz  içində yaşayan milli azlıqlara Azərbaycan  xalqının mehriban münasibəti, 
çətin  anlarda  onlara    mərhəmət  göstərməsi  xalqımızın  mühüm  xüsusiyyətlərindən 
biridir. Xalqımız belə  mərhəmətliliyindən bəzən zərər çəksə də, iliyinə və qanınına 
hopmuş insani mərhəmət duyğusunu həmişə uca  tutmuşdur.  
Maraqlıdır ki, Çar Rusiyasının xarici işlər naziri olmuş Sazonov 1919-cu ildə 
Đstanbulda  Ə.Topçubaşova  demişdi:  «Qafqazdan  gələn  rus  məmurları  gürcülərin 
Tiflisdən  qovduqları  rus  məmurlarına    tatarların  Yelizavetpolda  və  digər  yerlərdə 
yaxşı münasibət bəsləmələrindən fərəhlə» danışırlar. 
Hətta  Azərbaycan  istiqlalının  qəddar  düşməni  olan  general    Denikin  etiraf  
etmişdi:  «Azərbaycanda  hökumətin  açıq  türkpərəstliyinə  baxmayaraq,  rus  ünsürü 
təqib olunmurdu». Hökumət «burada öz  qabiliyyətini tətbiq etmək istəyən ruslara 
vəzifə tutmaqda maneçilik  törətmirdi». 
Erməni  dil    tökməsi  öz  işini  gördü.  Britaniya  komandanlığı  Ermənistan  
hökumətinin  Naxçıvan  barəsində  planına  dəstək  verdi.  Böyük  Britaniya 
komandanlığı  Azərbaycan  Cümhuriyyəti    hökumətini  xəbərdar  eləmədən  və 
Naxçıvan  əhalisinin  rəyini  öyrənmədən  özbaşına  Naxçıvanın  Ermənistana  
birləşdirilməsinə  qərar    verdi.  Naxçıvan  barəsində  Ermənistan-Britaniya 

---