―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

Zichligi, 
kg/m
3
 
Metallarning 
tarkibi, mg/kg 
Kondrason 
bo‗yicha 
kokslanishi, 
% 
Qayta ishlash 
UOP firmasi 
I 
934 dan 
kichik 
15 dan kichik 
4 dan kichik 
Nisbatan yengil 
II 
934-966 
15-80 
4-10 
qiyin 
III 
966 dan 
katta 
80 dan yuqori 
10 dan yuqori 
Xomashyoni tayyorlash 
Kellog firmasi
I 
- 
10 gacha 
5 gacha 
Nisbatan yengil 
II 
- 
10 - 30 
5 - 10 
Nisbatan yengil 
III 
- 
30 - 50 
10 - 20 
Gidrotozalash talab 
qilinadi 
IV 
- 
150 dan yuqori 
220 dan yuqori 
Deasfaltizatsiya va keyin 
tozalash 
Xomashyoning asosiy komponenti – GVGO 320 - 540°С 
harorat
oralig‗ida qaynaydi. Uning olinishida unda 450°С 
haroratgacha 
bo‗lgan 
fraksiyalar miqdorini 45%dan oshiqroq bo‗lishi ta‘minlanadi. Agarda xomashyo 
aralashmasi bilan ishlashda bu fraksiyalar miqdori 45%dan kam bo‗lsa, koks 
chiqishining oshishi va katalizator faolligini yo‗qotilishidan saqlanish uchun 

---

258 
mazutning ulushini kamaytirish kerak bo‗ladi. Uning reaktorda GVGO bilan 
aralashmasida to‗liq bug‗lanishini va minimal koks hosil bo‗lishini ta‘minlash 
uchun uning tarkibida 450°С 
haroratgacha
qaynaydigan fraksiyalar 40%dan kam 
bo‗lmagan miqdorda bo‗lishi kerak. Bunda xomashyo aralashmasida bunday 
fraksiyalar ulushi 43%dan kam bo‗lmasligi kerak. GVGO va mazutning fraksion 
tarkibi neftni birlamchi haydash seksiyasi rektifikatsiya kolonnalari, mazutni 
vakuumli distillyatsiya qilish va gidrokonversiya qurilmalari ishi bilan 
aniqlanadi. Xomashyo aralashmasida 450°С 
haroratgacha
qaynovchi fraksiyalar 
miqdorining kamayishi bilan, uning zichligi ortadi, kreking jarayonida kuchli 
koks hosil bo‗lishiga olib keluvchi politsiklik uglevodorodlar va asfaltosmolali 
moddalar miqdori oshadi.
Shuning uchun 20
о 
haroratda
zichlik GVGO uchun 900 dan, mazut uchun 
930 dan va xomashyo aralashmasi uchun 915 kg/m
3
dan oshmasligi kerak. Shu 
bilan birga aniqlanganki, xomashyo zichligini 900 kg/m
3
gacha oshirish bilan va 
qoldiq komponentlarni unga qo‗shilganda, katalitik kreking benzini oktan soni 
to‗g‗ri proporsional ravishda oshadi. (6.1–rasm).