―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

13.4-rasm. Reaktorning qirg‗ichli-kurakli siljituvchi qurilmasi: 
1-reaktor korpusi; 2-issiqlik tashish uchun ko‗ylak; 3-ramali qorigich; 4-aralashtirish 
uchun kurak mustaqil yuritma; 5-kiritish termik bug‗; 6-mahkamlangan qirg‗ich. 
13.1-jadval 
Sovun-moyli dispersiyani moylashda 12-chi litiyni oksistratida (litol-24) reologik 
va teplofizik xossalariga haroratni ta‘sir etish ma‘lumotlari keltirilgan. 
Harorat, °C 
Qovushqoqlik, (Pa(s) 
Zichlik, 
kg/m
3
Issiqlik 
o‗tkazuvchanlik, 
Vt/(m(K) 
Issiqlik 
sig‗imdorlik, 
kDj/(kg(K) 
10 s-1.da 
100 s-1.da 
80 
90 
100 
150 
0,62 
0,71 
1,24 
32,20 
0,072 
0,085 
0,131 
4,230 
861 
853 
868 
814 
0,150 
0,149 
0,158 
0,129 
2,427 
2,477 
3,150 
2,612 
Uchdan bir qism moyni kiritish 
150 
180 
210 
2,42 
7,40 
5,02 
0,48 
1,11 
0,68 
821 
790 
762 
0,133 
0,122 
0,111 
2,701 
2,800 
2,980 
Shuning uchun reaktorning qoruvchi qurilmasini konstrkutsiyasida, 
qaysiki, sovunlanish bosqichlari, suvsizlantirish, eritmani olish va ushlab 
turilishi hamda oldindan sovitilishiga murakkab talablar qo‗yiladi. Bunday 
qoruvchi qurilmalarni yuqori samaradorligi va qorish jadalligini silliq 
boshqarilishi jarayonni muddatini qisqartiradi, surkovlarni sifatini oshiradi va 
alohida partiyalarni xossalarini berishni kuchaytiradi.

---

507 
Reaktor qurilmasini qoruvchi qurilmasini yuritmasi ikki tezlikli quvvati 
40 kVt bo‗lgan motor-reduktor va ikkita o‗qdosh chiqish valli maxsus 
taqsimlovchi quti yordamida amalga oshiriladi, bir-biriga qarshi yo‗naltirilgan 
markaziy aylanishni va eng chetki qoruvchi qurilmani ta‘minlaydi hamda 
ulardan har birini alohida ishlashini ham ta‘minlaydi.
Moylarni sovunlanish bosqichini uzoq davom etishi haroratni oshirish 
hisobiga qisqartiriladi. Suv mavjud bo‗lganda jarayon kontaktor-avtoklavlarda 1 
MPa bosim ostida olib boriladi [2]. Sovunlanish bosqichida tizimning 
qovushqoqligi katta emas, kontaktorlarda yuqori tezlikli qorigichlar (masalan, 
chet davlatlarda sovunli surkovlarni ishlab chiqarishda ―Stratko‖ xilidagi 
kontaktorlar) qo‗llaniladi. Kontaktorlarda 150-170°Сgacha qizdirilgan 
aralashma sovunlangandan keyin atmosfera bosimida ishlayotgan reaktorlarga 
yo‗naltiriladi. Reaktorlarda aralashma qo‗shimcha qizdirilgandan keyin namlik 
chiqib ketadi va hosil bo‗lgan sovunli quyuqlashtirgichlarni termik-mexanik 
yoyilishi amalga oshiriladi. 
Katta hajmdagi sovunli-moyli yoyilmadan namlikni chiqarib yuborish-
uzoq jarayon hisoblanadi. Hozirgi vaqtda G6 bug‗lantirish apparati ishlangan 
bo‗lib, qaysiki aralashma (bosim ostida) 150-160°Сgacha qizdiriladi va 
namlikning asosiy qismi kameraga purkash keyin esa chuqur suvsizlantirish 
orqali bug‗lantiriladi. Xuddi shunga o‗xshash apparat qo‗yma, kompleks 
kal‘siylarni, kal‘siylarni gidratlashda va boshqa sovunli surkovlarni ishlab 
chiqarishda foydalaniladi. 
Sovunli surkovlarni va kompleks kal‘siylarni xossalari tayyorlash 
rejimining haroratiga (qizdirishning maksimal haroratiga, termik ishlov 
berishning lavom etishiga) va kompleks hosil qiluvchi komponentlarni kiritish 
ketma-ketligiga bog‗liq. Maksimal qizdirish haroratining ta‘siri va kompleks 
kal‘siyli surkovlarni xossalariga ta‘sir qilishni davom etishi, sintetik moyli 
kislotalarni С
1
—Q
o 
va uksus kislotasini ta‘sir etishi quyidagi ma‘lumotlarda 
keltirilgan: