―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

13.5-rasm. Qirg‗ichli ikki korpusli issiqliq almashtirgich apparati 
Surkovlarni gomogenizatsiyalash uchun klapanli gomogenizatorlar 
(maksimal bosim 50 MPa ostida siqilganda ish unumdorligi 3,0-3,5 t/soat) va 
kolloid tegirmonli turdagi gomogenizatorlar (ishlab chiqarish unumdorligi 1,0-
3,0 t/soat rotor va statorni oralig‗idagi zazorga, uzatish tezligi va surkovning 
tarkibiga bog‗liq holda ) qo‗llaniladi [4, 7]. Qo‗yma surkovlar uchun ikkala 
turdagi 
gomogenizatorlarni 
tavsiya 
qilish 
mumkin; 
bosim 
kattaligi 
chegaralangandi (20 MPa gacha) klapanli gomogenizatorlarda kompleks 
kal‘siyli surkovlar uchun kolloid tegirmonli turdagi gomogenizatorlarni qo‗llash 
afzaldir. 
Ko‗p tarmoqli to‗xtovsiz (polu) va ayniqsa to‗xtovsiz texnologik 
sxemalarda ko‗p tarmoqli mahsulotlarni va surkovlarni qayta haydashda 
nasoslarni to‗g‗ri tanlanishi muhimdir hamda tayyor mahsulotlarni 
to‗plagichlarning konfiguratsiyasi silliq boshqarishda va tayyor mahsulotlarni 
avtomatik tovarlashda muhim hisoblanadi. Surkovlarni tashish uchun 
qovushqoqligi yuqori bo‗lganda rotorli-tishli va vintli nasoslar qo‗llaniladi. 
Yig‗gich-to‗plagichlar 
sifatida 
devorlari 
qizdiriladigan 
bunkerlardan 
foydalaniladi qaysiki, surkovlarni gomogenizatsiya klapanlari orqali yopiq 
sirkulyatsiya tizimi bilan jihozlangan. 

---

510 
To‗xtovsiz nazorat qilishning oddiy metodlaridan tashqari (haroratlarni, 
bosimni, sarfni) sxemalarda umumiy texnik va maxsus asboblar va qurilmalarni 
qo‗llashni jarayon bosqichlarini avtomatik boshqarishni lokal tizimlari oldindan 
ko‗rib chiqiladi. Sovunli asosni olish bosqichlarida qo‗yma surkovlarni to‗liq 
sovunlanishini ishqorligi bo‗yicha nazorat qilishda рН-metrdan samarali 
foydalaniladi. Bundan tashqari namlik tarkibi yuqori qovushqoqli tizimlarda 
nazorat qilinadi. Surkovning yakunlanish bosqichida tayyorlashdagi sifati 
oqimdagi reologik xossalarini ko‗rsatgichlariga (har tezliklardagi oquvchanlik 
chegarasi va qovushqoqligini siljishi) qarab baholanadi.