Xulosa Visbreking orqali xom ashyoning qovushqoqligiga nisbatan pasaytirilgan
suyuq qozonxona yoqilg‗isi ishlab chiqarish uchun, yoki gidrokreking va
katalitik kreking qurilmalari xom ashyosi bo‗lgan gazoyl ishlab chiqarishni
yo‗naltirish uchun o‗tkaziladi. Mazutni destruktiv haydash jarayonidan maqsad
katalitik kreking qurilmalari uchun xom-ashyo hisoblangan gazoyl fraksiyalari
miqdorini ko‗paytirishdir. Termik kreking jarayonining asosiy maqsadi texnik
uglerod ishlab chiqarish uchun xomashyo ishlab chiqarish hisoblanadi.
Xomashyo sifatida og‗ir katalitik gazoyllar aralashmasi va moylarni selektiv
tozalashdan olingan distillyatli ekstraktlar ishlatiladi. Kreking jarayonida
termogazoyldan tashqari, gaz, benzin fraksiyasi va kreking qoldiq olinadi. Dizel
yonilg‗ilarining tarkibida parafin uglevodorodlari nisbatan ko‗proq bo‗ladi.
Yonilg‗ining bug‗lari va havoning aralashmasi motor silindrlarida porshen
yordamida siqilganda aralashma qattiq qizib, tashqaridan uchqun olib
kelmaganda ham alanga olib ketadi. Zavodlardagi aralashtirish stansiyalarda
maxsus avtomatik usulda ishlovchi moslamalar yordamida bir vaqtda kerakli
moy komponentlari va prisadkalar mo‗ljaldagi miqdorda aralashtiriladi.
Aralashtirish uzluksiz ravishda olib boriladi. Plastik moylar ishlash jarayonida
haroratni pasayishi bilan ularning qovushqoqligi ortadi, harorat ko‗tarilishi bilan
qovushqoqlik kamayadi. Ayni vaqtda plastik moy surilgan narsa kuchli tezlik
bilan aylanadi va qovushqoqlikka ta‘sir etadi. Demak qovushqoqlik harorat va
tezlikni ta‘siriga juda ham ta‘sirchan bo‗lishi mumkin emas Termik kreking
jarayonida xomashyoning haroratga turg‗unligi, harorat, bosim va jarayonning
davom etishi (vaqti) kreking jarayonining natijalariga ma‘lum darajada ta‘sir
ko‗rsatadilar. Aromatik uglevodorodlar xomashyoni haroratga turg‗unligini
ortdiradilar. Piroliz gazi, benzin va gazoyl‘ fraksiyalarini olinadigan
jarayonlarga beriladigan xomashyo - parafinlarga boy bo‗lishi kerak. Koks olish
uchun esa – xomashyo aromatik uglevodorodlarga boy bo‗lishi tavsiya qilinadi.
O‗tgan asrning ikkinchi yarmida qurilgan neftni qayta ishlash zavodlarida neftni
200
og‗ir fraksiyalari katilitik kreking jarayoniga berilgan va undan yengil
fraksiyalar olingan. Termik kreking qurilmalari o‗tgan asrning birinchi yarmida
qurilgan zavodlarda mavjud.
