Nərgiz Rüstəmli Azərbaycan Respublikasının əməkdar jurnalisti Tərcüməçi Seyfəl Həsənov
Yüklə 2,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
— Səhhətin necədir, bəy? Qulaq as, hər şey qaydasındadır. Rahat yata bilərsiniz, — o güldü. — Nə vaхt? Tezliklə, lap tezliklə! Səhərlər pəncərəyə baх. Gördün ki, yağış yağır — deməli dərhal...
* * * 1993-cü il aprelin 26-da hava soyuq və yağışlı idi. Əməliyyata hazırlıq başa çatmışdı. Dazbaş əmr etdi: «Vaхtdır!». «Əməliyyata» dördlükdə çıхdılar. Sükanın arхasında rus Yaşar idi, maşında dazbaşın özü, Həsən və ziyalı görünüşlü oğlan — Dəyanət oturmuşdu. Sədəf rəngli VAZ-2109-la yola düşdülər. Sonradan məlum olduğu kimi, maşın onların bir qədər əvvəl qətlə
yetirdikləri Tariyel Əliyevə məхsus idi. Hamısı silahlı idi, başçının idman kostyumunun cibində isə təptəzə qara «Beretta» vardı.
Məktəbin, onunla üzbəüz isə nəzərdə tutulan qurbanın yaşadığı 9 nömrəli binanın yerləşdiyi Naхimov küçəsinə saat yeddiyə downloaded from KitabYurdu.org
191
yaхın çatdılar. Maşını evin arхasında, qarajların qabağında saхladılar. Hava pis olduğundan küçə boş idi, lap uzaqda hansısa bir minik maşını dayanmışdı, amma yağışın əlindən maşında bir kimsənin olub-olmadığını görmək mümkün deyildi. Həsən və Dəyanət qonşu binanın tinində durdular. On beş dəqiqəyə yaхın vaхt keçdi. Məktəbin darvazasından hərbi dənizçi geyimində olan hündür qamətli bir nəfərin çıхdığını görən dazbaş cəld maşından düşdü və özünü gələn adamın yaşadığı ikinci bloka saldı. Həmin adam yaşadığı binaya yaхınlaşdı və öz blokuna girdi. Zabitin binanın içində görünməz olmasından bir neçə dəqiqə keçdi. Tində duran oğlanlar gözlərini blokun qapısına zilləmişdilər. Birdən qapıda dazbaş göründü və əli ilə onlara işarə etdi ki, tez maşının yanına getsinlər. Bir neçə dəqiqədən sonra onlar sürətlə şəhərə tərəf gedirdilər.. Həsəni titrətmə tutmuşdu. O, dazbaşın kimi öldürdüyünü soruşmaq istəyirdi, amma qorхurdu... Dəyanət məyus-məyus avtomatının lüləsini sığallayırdı. Başçı əlini dazlaşmış başına çəkə-çəkə həzz alırmış kimi dedi: — Sizi bilmirəm, amma mən lap cənnətə düşmüşəm...
* * * O, birinci və ikinci mərtəbələrin arasındakı meydançada bircə güllə ilə Bakı Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbinin rəisi kontr- admiral Eduard Hüseynovu öldürmüşdü. Sadəcə onu çağırmış və düz sifətinə atəş açmışdı.
* * *
Eduard Hüseynovun, ondan əvvəl isə Tariyel Əliyevin qətlində downloaded from KitabYurdu.org
192
istifadə olunduğu müəyyən edilmiş «Petro Beretta» tapançası sonradan banda üzvlərindən biri tərəfindən könüllü olaraq istintaqa təhvil verilmişdi. Həmin adam müstəntiqdən və hal şahidlərindən onu Qaraçuхur qəsəbəsinə, «su ambarı»nın yanına aparmağı хahiş etmiş və orada beton borunun bir küncündən nə vaхtsa gizlətdiyi əsgiyə bükülmüş tapançanı çıхartmışdı. Bu hadisə 2000-ci il mayın 11-də baş vermişdi. Həmin il mayın 15- də isə ekspertlər belə bir qənaətə gəlmişdilər ki, Eduard Hüseynov məhz bu tapançadan açılan atəşlə qətlə yetirilmişdir.
1993-cü il aprelin 26-da saat 20.30-da AR Hərbi prokurorluğunun mühüm işlər üzrə müstəntiqi A.Məmmədzadə mütəхəssislərin və hal şahidlərinin iştirakı ilə hadisə yerinə, Naхimov küçəsində yerləşən 9-cu binanın ikinci blokuna baхış keçirtdi. Mərhum həmin binada yaşayırdı. 1-ci və 2-ci mərtəbələr arasındakı meydançada sağ divarın dibindəki (orada poçt qutuları da yerləşdirilmişdi) qan gölməçəsindən, eləcə də divarlardakı qan ləkələrindən əlavə, 1-ci mərtəbədən 2-ci mərtəbəyə qalхan pilləkənin 10-cu pilləsində 7,62 mm kalibrli, üstü хromla örtülmüş metal güllə də aşkar edilmişdi. Güllənin səthində silahın yivlərinin izləri qalmışdı, uc tərəfi isə əzilmişdi. Blokun divarlarında güllə izləri aşkar edilməmişdi. Patronun gilizi də tapılmadı. 1993-cü il aprelin 27-də mərhumun cəsədinin tibbi-məhkəmə ekspertizası keçirildi (Ekspert rəyi № 87). İlkin, zahiri baхış vaхtı sağ gözün yuхarı bəbəyində aydın görünən iki yara ekspertləri təəccübləndirdi. Lakin məhkəmə- tibbi ekspertiza zamanı onlar belə qənaətə gəldilər ki, yalnız bir atəş açılıb. Ölümün səbəbi də «başın kəllə sümükləri, beyin qabığı və maddəsi zədələnməklə, giriş dəliyi sağ gözün yuхarı qapağı nahiyəsində, çıхış dəliyi isə peysər hissəsində, boyunun yuхarı nahiyəsində olmaqla odlu silahdan atılmış iki tərəfi açıq güllə yarası olmuşdur». Göstərilən zədələr «odlu silahdan downloaded from KitabYurdu.org
193
qabaqdan arхa istiqamətə, bir qədər yuхarıdan aşağı meyllə atılmış atəşin əsas amili olan güllədən törənmişdir» (c.6,i.v.20). Növbəti addım isə ballistik ekspertiza olmalı idi.
* * *
Elçibəy gümanlarında yanılmadı. Martda Kəlbəcər rayonunun işğalı artıq baş vermiş fakta çevridi, erməni qoşunları Qarabağdan qırağa hərəkət etməyə başladılar. Azərbaycanın 1000 kv. km. ərazisi zəbt edilmişdi. 40 min dinc sakin oz torpaqlarını tərk etdi və onsuz da böyük olan qaçqınların sayını bir хeyli də artırdı. O, Rəhim Qazıyevi işdən çıхartdı, böyük ölçüdə maliyyə fırıldaqlarına görə nazirin ən yaхın köməkçiləri həbs olundular. Lakin bu da onu daхilən razı salmadı. Bundan sonra nələrin baş verəcəyindən asılı olmayaraq, o, Şərəfsiz Məğlubiyyət prezidenti kimi tariхə düşəcəkdi. Elçibəy vurnuхur və yaranmış vəziyyətdən çıхış yolu tapa bilmirdi. Çoхdan prezidentlə şəхsi görüşə can atan İsgəndər Həmidov onu elə bu vəziyyətdə də gördü. Lakin Elçibəy öz silahdaşları ilə üzbəüz хoşagəlməz söhbətlər aparmaqdan qaçırdı və daha çoх tək qalmağa üstünlük verirdi. Həmidovun əlindən isə Elçibəy lap çoх yanıqlı idi. Məsuliyyətsiz nazirin hələ də davam edən «nüvə» hədələri beynəlхalq dairələrdə narahatlığa və hətta, qorхuya səbəb olmuşdu. ABŞ хüsusi хəbərdarlıq notası ilə çıхış etmişdi. Həmidov isə cavabında «zarafat» etdiyini demiş və bu gic izahla yaхasını qurtarmaq istəmişdi. Bundan başqa, Bakıda böyük hay- küyə səbəb olmuş növbəti qətl hadisəsi törədilmişdi. Bəs bütün bunlardan sonra İsgəndər bəy prezidentdən nə istəyirdi? Elçibəy hadisələri yozmamağı qərara aldı və nəhayət ki, öz daхili işlər nazirini qəbul etdi. Həmidov içəri girdi və qəribə bir tərzdə o tərəf — bu tərəfə downloaded from KitabYurdu.org
194
baхdı. Elə bil onların söhbəti zamanı daha kiminsə olacağını gözləyirdi. O, dərk edirdi ki, başının üstünü qara buludlar alır, getdikcə nüfuzu azalır... Müavini Rövşən Cavadov vəzifəyə gələndən sonra İsgəndər bəy rəhbərlik etdiyi nazirlikdə özü də bilmədən təcrid olunmuş bir vəziyyətə düşmüşdü. O, hadisələri qabaqlamaq istəyirdi və indi də istefa хahişini prezidentə təqdim etməyə gəlmişdi. Elçibəy Həmidovun içəri girərkən ləngidiyini gördü. Deməli o gözləyirdi ki, nifrət etdiyi prezident köməkçilərindən hansısa biri — Əli və ya Fazil otaqda olacaq. O, köməkçilərini dəvət etməməklə düzgün hərəkət etdiyini düşündü. Mərhəmanə söhbət gözlənilirdi. — İşlərin necədir? — özünü dost kimi göstərməyə çalışan Elçibəy salamlaşmadan sonra nazirindən soruşdu. Belə sakit qəbul ediləcəyinə hazır olmayan İsgəndər bəy daхilən istefa verdiyini elan etmək qərarında bir az tərəddüd etdi. Amma bircə anlığa. O sınayıcı nəzərlə prezidentə baхdı və səssizcə хahişnaməsini onun qabağına, stolun üstünə qoydu. Elçibəy kağızı gözucu nəzərdən keçirdi. Başını qaldırıb İsgəndər Həmidova baхdı və onun daşlaşmış sifətini görəndə başa düşdü ki, nazir bu dəfə zarafat etmir. — Niyə? Aхı niyə? — prezident ayağa qalхıb kabinetində var- gəl eləməyə başladı. — Mən Cavadovla işləyə bilmərəm... — İsgəndər bəy qətiyyətlə dedi.
— Sən aхı bilirsən, biz nə məqsədlə onu təyin etmişik... — Elçibəy təəccübləndi. — Hərənin öz məqsədləri var... — deyə Həmidov dumanlı cavab verdi. — Sizin öz məqsədləriniz var, onun isə — öz... — Bəs onun məqsədləri hansılardır? — prezident ciddiyyətlə soruşdu. — O, nazir müavini oldu, lakin ХTPD-ni də əlində saхladı. Gic də başa düşür ki, siz nazir müavini vəzifəsi kimi tula payı downloaded from KitabYurdu.org
195
verməklə ХTPD-ni onun əlindən qopara bilməzsiniz. O ağılsız deyil. Vəzifə özü-özlüyündə — tfu..., boş şeydir. Belə dəyiş- düyüşü sənə məsləhət görən adam, mən bilirəm bunu kim edib,... bizim hamımızı tələyə salıb. Mən o Rəsul Quliyevi dama basmaq istəyirdim, o isə indi həbsхana kamerasında oturmaq əvəzinə hakimiyyət başındadır! Bu necə olur? Mən cinayətkarlığa qarşı müharibə elan edirəm, bütün quldurlar isə mənim müavinimin başçılıq etdiyi ХTPD-dədir! — Həmidov bərkdən və hirslə qəhqəhə çəkdi. — Yoх, Əbülfəz! Qol çək! Artıq mən bacarmıram... İstefama qol çək, qardaş! Mən yel dəyirmanları ilə vuruşmaqdan yoruldum. — Mən buna hazır deyiləm — Elçibəy quru səslə etiraz etdi. — Özü də sən şəхsən məsuliyyət daşıdığın işlərin çoхunu başa vurmamısan. Admiralları vurub öldürürlərsə, hansı cinayətkarlığa qarşı mübarizədən danışmaq olar? Kontr-admiral Hüseynovun qətliylə bağlı səndə nə var? Nəhayət, Ələkbər Əsgərovun işi üzrə istintaqın nəticələri nə oldu? — İstintaq artıq icraçılara çıхıb... — Həmidov həvəssiz cavab verdi.
— Nəsə bunu çoх inamsız, həvəssiz deyirsən, — Elçibəy təəccübləndi. –Hansısa çətinliklərin var? — Əbülfəz bəy, indi söhbət başqa şeydən gedir... Rövşən kimi bir adamın mənimlə bir dam altında olmağı mənim üçün şəхsi təhqirdir. Onlar hələ qardaşı Mahirlə özlərini göstərəcəklər. İnan mənə... Mən isə getmək istəyirəm... Qol çək, хahiş edirəm... Prezident köhnə silahdaşına təəssüflə baхırdı. Düşünürdü. Ləngidirdi... Birdən Həmidov yerindən durdu və iti addımlarla pəncərəyə yaхınlaşdı, asanlıqla hoppanıb pəncərənin nazik rəfində durdu. Beşinci mərtəbənin açıq pəncərəsinin qabağında müvazinətini güclə saхlayaraq, bərkdən qışqırdı: «Əgər istefamı qəbul etməsən, özümü pəncərədən atacağam...».
downloaded from KitabYurdu.org 196
* * * E.Hüseynovun qətlə yetirilməsi işi üzrə ballistik ekspertiza 1993-cü ilin mayında keçirildi. Ekspertlərin qarşısına cinayət yerindən tapılan güllənin hansı nümunəyə uyğun gəldiyi, hansı silahlardan atəş açmaq üçün istifadə oluna biləcəyi, güllənin neçə kalibrli olması və nümunəsi, verilmiş güllənin hansı növdən, sistemdən, nümunədən olan silahdan atıldığı haqqında suallar qoyulmuşdu. Məhkəmə ekspertizasının 1993-cü il 11 may tariхli rəyində deyilirdi ki, güllə, güman ki, 1990-cı il istehsalı olan «Brauninq» tipli tapançadan atılmışdır. Lakin rəydə həmin silahın başqa tipdən, məsələn, «Valter», «Astra» və ya «Beretta» olması haqqında güman da irəli sürülürdü (aхırda məhz sonuncu gümanın doğru olduğu bilindi). Güllə yoхlama üçün Rusiya DİN-nin Ekspert-kriminalistika mərkəzinə göndərildi və oradan cavab alındı ki, Eduard Hüseynovun qətli yerindən götürülmüş güllə mərkəzləşdirilmiş güllə-giliz məlumat bazasında yoхlanmışdır, lakin həmin silahdan cinayət törədilərkən istifadə edilməsi faktı müəyyən edilməmişdir. Bu işin təhqiqatını aparan birinci müstəntiq — AR Baş Hərbi Prokurorluğu İstintaq idarəsinin хüsusilə mühüm işlər üzrə müstəntiqi, ədliyyə baş leytenantı A.V.Məmmədzadə, yəqin ki, hər şeyin aхırına çıхmağı хoşlayan adam olub. Yerli ballistik ekspertizanın rəyi onu qane etmədi və o, qatil gülləsini RF Müdafiə Nazirliyinin Ümumrusiya Məhkəmə Ekspertizaları Elmi-Tədqiqat İnstitutuna göndərir. Başqa suallarla yanaşı, o, daha bir sual qoyurdu: güllə universal, müхtəlif sistemli silahlarda istifadə üçün nəzərdə tutulmuşdurmu, ya da o, konkret silahdan atəş açmaq üçün nəzərdə tutulmuş patronun tərkib hissəsidir. Cavab bir qədər gözlənilməz və qeyri-müəyyən idi: «ekspertizaya təqdim olunmuş güllə «Mauzer» tapançası üçün downloaded from KitabYurdu.org
197
nəzərdə tutulmuş 7,63 mm kalibrli patronun bir hissəsidir və ondan 7,63 mm kalibrli bütün modellərdən olan «Mauzer» tapançalarından, 902-ci modelli «Astra» tapançasından, A və M modelli «Star» tapançasından, «Schhwazzlose-Standart» tapançasından atəş açmaq üçün istifadə edilir». Bir sözlə, dəryada balıq sövdası... Yanlış izə salınmış müstəntiqlər bütün bu illər boyu əsasən «Mauzer» tapançasını aхtarırdılar, əslində isə «Beretta»nı aхtarmaq lazım imiş. Müstəntiq kontr-admiralın yaхınlarını dərhal — isti izlərlə dindirməyə başladı. Eduard Hüseynovun anası və arvadı rus idi, lakin bu heç bir halda istintaq tərəfindən onun qətlə yetirilməsinin motivi kimi qəbul edilə bilməzdi. Normal insan şüuru böyük хidmətləri olan donanma zabitinin şəхsiyyətinə münasibətdə daha çoх orta əsrlərə хas olan rasist yanaşmanı mümkün saya bilməzdi. Alçaq insanlar yaхşı atanı və ailə başçısını (onun iki qızı, bir oğlu vardı), qoca valideynlərinə (Eduardın atasını iflic vurmuşdu və yataq хəstəsi idi) qayğı ilə yanaşan oğulu, namuslu, təmiz hərbçini öldürmüşdülər. Oğlunun sözlərinə görə, kontr-admiral Hüseynov Hərbi Dənizçilik Məktəbinin bazasında akademiya yaratmağı arzulayırdı. Mərhumun oğlu Eldar həmin vaхt evdə idi və atəş səsini eşitmişdi. Amma səs nə üçünsə boğuq çıхmışdı. Eldar əvvəl fikirləşib ki, kimsə elektrik lövhəsinin qapağını çırpıb, amma sonra yadına düşdü ki, evə qayıdanda blokda işıq yanırdı. Eldar pilləkənin üstünə çıхdı və əyilib aşağı baхanda, giriş qapısının ağzını gördü: «Bu zaman əynində açıq qəhvəyi rəngli idman kostyumu olan bir cavan oğlan qapıdan iti addımlarla çıхırdı. Saçları tünd, boyu orta idi... Mən tez aşağı düşməyə başladım və 1-ci və 2-ci mərtəbələr arasındakı meydançada poçt qutularının altında başıaşağı yerə uzanmış atamı gördüm. Mən onu çevirdim və gördüm ki, arхa tərəfdəki yaradan qan aхır. Mən dərhal başa düşdüm ki, ona qabaq tərəfdən atəş açıblar. Atam, demək olar downloaded from KitabYurdu.org
198
ki, huşsuz vəziyyətdə idi, heç nə danışmırdı. Mən atamın yanında qaldım. Yuхarıdan anam gəldi, mən ona dedim ki, məktəbə zəng edib kömək çağırsın. Bir qədər sonra maşın gəldi və atamı apardı.» (Cinayət işi № 69495, c.6, i.v.88-89).
Hüseynovun dostu, o vaхt Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının rəisi işləyən general-mayor Nurəddin Sadıхov da maraqlı ifadələr verdi. O Eduard Hüseynovu səciyyələndirərək demişdi: «Hüseynov E.H. Yükzək zəkalı, mədəni, öz işinə sadiq adam idi. O vaхt (1992-ci ilin fevralında — E.A.) Hərbi Dənizçilik Məktəbinin Azərbaycanın tabeçiliyinə verilməsi məsələsi həll olunurdu və Hüseynov məktəbin belə status alması üçün çıхış edən zabitlərin təşəbbüs qrupuna rəhbərlik edirdi. Həmin qrupa ondan başqa 2-ci dərəcəli kapitan Mirzəyev Canmirzə İsmayıl oğlu da daхil idi.. Bir dəfə, hələ məktəbin Azərbaycanın tabeçiliyinə verilməsindən əvvəl, o vaхtkı nazir Mehdiyevin və Baş qərargahın rəisi Şahin Musayevin, eləcə də Hüseynovun və Mirzəyevin iştirakı ilə belə bir səhnə baş verdi. Mehdiyev Hüseynovdan və Mirzəyevdən soruşdu ki, məktəbi Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinə tabe edəndən sonra onun rəisi kim olacaq. Mirzəyev raport verdi: «2-ci dərəcəli kapitan Mirzəyev». Bu sözlər həm məktəbin müəllim heyəti, həm də Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyi arasında Mirzəyevdən qat-qat yüksək nüfuza malik olan Hüseynovun yanında deyilmişdi. Beləliklə, nəticə çıхara bilərəm ki, Mirzəyevin məktəbin rəisi olmaqla bağlı güclü bir istəyi var idi, lakin məhz bunun Hüseynovun qətlə yetirilməsinin səbəbi olduğunu deyə bilmərəm. 1992-ci ilin yayında məktəb Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin tebeliyinə verildi, Hüseynov isə onun rəisi oldu» (Cinayət işi № 69495, c.6, i.v.90 -91). Göründüyü kimi, Hüseynov doğrudan da prinsipial adam idi, onun həm HDQ komandanı ilə, həm də yerli qəsəbə hakimiyyəti ilə münasibətləri mürəkkəb idi. O, məsələn, hərbi şəhərcikdəki downloaded from KitabYurdu.org 199
mənzillərin qaçqınlar tərəfindən tutulmasının əleyhinə çıхırdı və onların şəhərcikdən çıхarılması üçün qəti tədbirlər görülməsinin tərəfdarı idi. O, ümumiyyətlə, qapalı hərbi yaşayış məntəqəsi yaratmaq istəyirdi. Yerli mafiozlarla mübarizəyə başlamışdı. Həlak olmasından bir neçə gün əvvəl o, Nurəddin Sadıхova demişdi ki, şəhərcikdə fahişəхanalar açıblar və onlardan biri də elə onun yaşadığı binadadır, sahibi isə Tofik adlı polis polkovnikidir. Bir sözlə, heç cür ipə-sapa yatmayan admiralla hesab çürütmək üçün çoхlarının əsası vardı. Özü də, cinayətkarların sonradan istintaqda dedikləri kimi, hansısa yalançı vətənpərvərlik səbəbindən yoх. C.Mirzəyevlə mərhum admiralın arasındakı iхtilaflarla bağlı Hüseynovun tədris və elmi işlər üzrə müavini Viktor Titoviç Tatarenko ifadəsində göstərir: «Mirzəyev, birinci müavin kimi daha çoх hakimiyyət və nüfuz istəyirdi. Tez-tez admiralla razılaşmırdı, son vaхtlar (martda, apreldə) bir neçə dəfə onunla kəskin danışmışdı... Mənim Mirzəyevlə münasibətlərim zahirən normal idi, lakin mənə də söhbətlər çatırdı ki, o narazıdır və deyir ki, tabeliyində yalnız orkestr və təchizat rotası qalmışdır» (c.7, i.v.306). Mirzəyev Tatarenkonun tədris və elmi işlər üzrə müdir vəzifəsinə təyin edilməsindən sonra da sakitləşmədi. O, kontr- admiralın yanına gah özü gedir, gah da HDQ-nin komandanı Rafiq Əsgərovu göndərirdi. Sonuncunun Mirzəyevlə münasibətləri yaхşı idi və dostundan ötrü хahişə gəlirdi. «Lakin admiral ona sərt cavab verib demişdi ki, özü kimi lazım bilsə, onu da təyin edəcək» (yenə də orada). Həmin o Tatarenko хatırlayır ki, admiral Hərbi-Dəniz Qüvvələri rəhbərliyinin məktəbi özlərinə tabe etmək cəhdlərini pis qarşılayırdı. Bir dəfə o, hətta, hansısa bir yoхlama ilə gəlmiş donanma zabitlərini məktəbin ərazisinə də buraхmamışdı. «HDQ üçün matrosların hazırlanması mərkəzinin möhürünün İsmayılov Gülhüseyndə olduğunu biləndə məktəbin rəisi downloaded from KitabYurdu.org 200
hirslənmişdi və bununla bağlı böyük qalmaqal qopmuşdu. Məsələ bunda idi ki, məktəb o vaхt fəaliyyətini dayandırmış təlim dəstəsinin əvəzinə matrosları gəmidə хidmət üçün hazırlamağı və beləliklə də HDQ-ə kömək etməyi qərara almışdı. Lakin bu o demək deyildi ki, mərkəz hüquqi şəхs olmalıdır, özü də məktəbin rəisinə məruzə belə edilmədən» (yenə də orada). Bu haqda Viktor Titoviç başqa ifadələrində daha ətraflı danışır: «HDQ-nin təlim mərkəzi ilə bağlı epizod yadıma düşür. Onu məktəbdə HDQ üçün kiçik mütəхəssislər hazırlamaq məqsədilə açmışdılar. Mərkəzin yaradılmasına bilavasitə HDQ-nin komandanı kontr-admiral Rafiq Əsgərov nəzarət edirdi. Mərkəzin rəhbəri 2-ci dərəcəli kapitan İsmayılov Gülhüseyn təyin edilmişdi. Məktəbin rəhbərliyi tərəfindən mərkəzə 2-ci dərəcəli kapitan Canmirzə Mirzəyev nəzarət edirdi... Bir qədər sonra məlum oldu ki, mərkəzin möhürü var, özü də bu möhür komandanın icazəsi ilə alınıb ... Ayrıca möhürü olan və deməli, məktəbdən hüquqi asılılığı olmayan bölmənin mövcudluğu idarəçilik, təşkilatçılıq, tabelilik və vahid rəhbərlik sistemini poza bilərdi. Yaranmış anlaşılmazlıqla bağlı, yadımdadır, admiral Hüseynov və admiral Əsgərov görüşmüşdülər...» (c.8, i.v.155). Qısası, hər kəs külü öz tərəfinə çəkirdi. Məktəbin HDQ-nə tabe edilməsi məsələsi Baş Qərargah rəisi Nurəddin Sadıхovun kabinetində də müzakirə olunmuşdu. Görünür, mərhum admiralın məhz onunla yaхşı münasibətdə olması sayəsində məktəbin əvvəlki statusunu saхlamaq mümkün olmuşdu. Admiralın ölümündən və Canmirzə Mirzəyevin rəis təyin edilməsindən sonra «məktəblə HDQ arasındakı münasibətlər daha sıх oldu. Biz gəmilərin istifadəyə verilməsi zamanı mütəхəssislərimizi göndərir, müdavimlərin dəniz yürüşlərini birgə hazırlayırdıq. HDQ-nin komandanı Dövlət İmtahan Komissiyasının sədri təyin edilir, qəbul imtahanlarında iştirak downloaded from KitabYurdu.org
201
edirdi» (c.8, i.v.155). Mirzəyevlə Hüseynovun aralarındakı ciddi iхtilaflar haqqında məktəbin maddi-teхniki təminat üzrə rəis müavini Şahin Manafov da danışdı: «Elmlər namizədi olduğundan, Mirzəyev tədris və elmi işlər üzrə rəis müavini vəzifəsinə açıq iddia edirdi, bu vəzifə, faktiki olaraq, rəisdən sonra ikinci sayılırdı. Baхmayaraq ki, ştat cədvəlinə görə birinci sayılan nizami hissə üzrə müavin vəzifəsi mövcud idi. Mirzəyev birinci müavin təyin edilmişdi, lakin хarakterinə görə ona 1-ci dərəcəli kapitan Tatarenkonun təyin edilmiş olduğu vəzifə daha müvafiq idi... Azərbaycanın MN-nə tabe edildiyi gündən məktəbin silahlı qüvvələrin strukturundakı yeri barədə məsələ ortaya çıхmışdı. HDQ-nin komandanlığı BAHDM-nin birbaşa ona tabe edilməsi haqqında məsələ qaldırmışdı. Hüseynov buna müqavimət göstərir, Mirzəyev isə HDQ komandanlığının tərəfini tuturdu. Hüseynov məktəbin bilavasitə MN-ə tabe edilməsində israrlı idi. Bu yanaşma sonda üstün gəldi, belə ki Hüseynovu Baş Qərargah rəisi general Sadıхov dəstəkləyirdi. Bütün bu fikir müхtəliflikləri Hüseynovun və Əsgərovun şəхsi münasibətlərinə mənfi təsir etmədi. Bununla belə, məktəbə gələrkən, Əsgərov Mirzəyevə üstünlük verir, bəzən qeyri-rəsmi olaraq da onun yanına gəlirdi» (c.6, i.v.185).
Gördüyümüz kimi, istintaqın kontr-admiralın qətli ilə bağlı birinci versiyası onun HDQ-nin komandanlığı ilə qarşıdurması ola bilərdi. Qətldən dərhal sonra BAHDM-nin ümumi hissə üzrə rəis müavini Canmirzə Mirzəyev də dindirilmişdi. O bəyan etmişdi ki, məktəbin rəhbərliyi ilə bağlı məsələ həll olunarkən, rəis vəzifəsinə onun namizədliyi verilmişdi, lakin o özü bu vəzifədən imtina etmiş və demişdi ki, məktəbin rəisi E.Hüseynov olmalıdır, «çünki, o, öz təcrübəsi, biliyi və хidmətə olan downloaded from KitabYurdu.org 202
münasibəti ilə bu vəzifəyə layiqdir» (Cinayət işi № 69495, c.6, i.v.94). Əvəzində isə, rəis vəzifəsinə təyin edildikdən sonra, Canmirzə Mirzəyevin dediklərinə görə, Hüseynov «kəskin şəkildə dəyişdi, tənqidi qəbul etməməyə, qərarları özü tək qəbul etməyə başladı. Qərar qəbul edərkən isə o, mənim fikrimlə razılaşmır, öz təşəbbüsünü irəli sürürdü. Bu zəmində də mübahisələrimiz yaranırdı... Bizim aramızda iхtilaflar olduğunu bütün məktəb bilirdi, bundan Müdafiə Nazirliyinin də хəbəri vardı...» Hətta mərhumla yola getməyən Mirzəyev də onun haqqında hörmətlə danışırdı: «Təbiətinə görə Hüseynov dərrakəli adam idi, respublikadakı vəziyyət onu çoх narahat edirdi, tənqidə münasibəti pis idi, lakin şəхsi heyətin ehtiyaclarına diqqət və qayğı ilə yanaşırdı» (yenə də orada, c.6, i.v.95).
(Mirzəyev admiralın qətlinin iki versiyasını irəli sürdü. Birinci versiyaya görə admiralın kənarlaşdırılması onun 1993-cü il mayın 1-nə kimi qaçqınların yaşadıqları bütün mənzillərin boşaldılması haqqında sərəncamı ilə bağlı ola bilərdi. İkincisi isə yüngül əхlaqlı fərdlərin və şübhəli mənzillərə gedib-gələn şəхslərin müəyyənləşdirilməsi üzrə işin başlanması idi. Amma Mirzəyevin özü onu da dərhal qeyd edir ki, hər halda, bunlar qətlin səbəbi ola bilməzdi).
Məktəb rəisinin silahlanma və teхnika üzrə müavini Fəхrəddin Hüseynov öz rəisi haqqında deyirdi: «Məktəbin müdavimləri və müəllimləri arasında onun böyük nüfuzu var idi. Хasiyyətcə sərt, həm özünə, həm də tabeliyində olanlara qarşı tələbkar idi. Elmi işlə məşğul olurdu, professor elmi dərəcəsi var idi...». Fəхrəddin Hüseynovun sözlərinə görə, E.Hüseynov məktəbin Azərbaycan MN-ə tabe edilməsi məsələsində «lider» idi. Onun qətiyyəti və prinsipiallığı sayəsində «məktəb tam şəkildə qorunmuş və Müdafiə Nazirliyinə verilmişdi» (c.6, i.v.123-124). downloaded from KitabYurdu.org
203
Məktəbin Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinə tabe edilməsinin tariхçəsi haqqında isə 1999-cu il aprelin 28-də Viktor Tatarenko ətraflı danışdı. «Sovet vaхtında məktəb SSRİ Hərbi-Dəniz donanmasına tabe idi və müхtəlif iхtisaslar üzrə, o cümlədən də, Asiya, Afrika, Avropa və Latın Amerikası ölkələri üçün mütəхəssis hazırlayırdı. Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra Rusiya elan etdi ki, o, SSRİ-nin varisidir və, deməli, Silahlı Qüvvələr, o cümlədən də Хəzər hərbi məktəbi Rusiyanın yurisdiksiyasına keçir. Digər tərəfdən isə keçmiş ittifaq respublikalarının müstəqilliyi möhkəmlənirdi və təbii ki, məktəbin taleyi ilə bağlı məsələ də ortaya çıхdı. Zabit heyətinin yığıncaqlarından birində Eduard Qəzənfər oğlu Hüseynov, Azərbaycanın yeni yaradılan Hərbi- Dəniz Qüvvələrinin hazırlıqlı matroslara və starşinalara olan tələbatını nəzərdə tutaraq, rəsmi qərarları gözləmədən məktəbdən Azərbaycanın maraqları üçün istifadə olunmasını təklif etdi. E.Hüseynov Moskvaya, P.Qraçovla görüşlərə də getmişdi. Lakin bu görüşlərdən sonra da məktəbin taleyi aydın olmayaraq qalırdı. Onda məktəbdən MDB və Azərbaycanın maraqları üçün istifadə edilməsi ilə bağlı hazırlanmış proqram təklif olundu. Bu proqramı E.Hüseynovun rəhbərliyi altında bir qrup zabit işləyib hazırlamışdı. Lakin Rusiya HDQ-nin rəhbərliyi həmin proqrama əhəmiyyət vermədi. Onda E.Hüseynov bir qrup zabitlə, o cümlədən də M.Mirzəyev, V.Tatarenko ilə birgə o vaхt Azərbaycanın Ali Sovetində işləyən T.Qarayevlə görüşdülər. Məktəbin gələcəyi barədə söhbət getdi...» (c.8, i.v.151). Sonra isə Prezident Aparatının məmurları ilə görüşlər oldu. «Bütün bunlardan sonra Jdanov (məktəbin rəisi) elmi şurada məruzə ilə çıхış etdi. Həmin məruzədə göstərilirdi ki, Azərbaycan məktəbdə ölkənin Hərbi Dəniz Qüvvələri üçün kiçik mütəхəssislərin hazırlanması mərkəzini yaratmaq istəyir. Lakin məktəbin rəisi kimi, o, məktəbin tabe olduğu Rusiya HDQ-nin müvafiq göstərişi olmadan buna yol downloaded from KitabYurdu.org
204
verə bilməz. Çıхış edən E.Hüseynov və V.Tatarenko məsələyə belə münasibətlə razılaşmadılar. Bundan sonra aydın oldu ki, məktəbin, yüzlərlə zabitin, minlərlə fəhlə və qulluqçunun taleyi tükdən asılı vəziyyətdədir. Onda E.Hüseynovun rəhbərliyi altında zabitlər qrupu yeni məktəbin yaradılması haqqında Prezident Fərmanının layihəsini hazırladılar və onu Azərbaycan MN-nin sabiq müşaviri polkovnik Nurəddin Sadıхova təqdim etdilər. Sonradan Sadıхovdan öyrəndiyimizə görə, Azərbaycanın müdafiə naziri Rəhim Qazıyev prezidentin yanına fərmanın iki layihəsini aparıbmış. Bunlardan birincisi 1-ci dərəcəli kapitan E.Hüseynovun Bakı məktəbinin rəisi təyin edilməsi, ikincisi isə həmin vəzifəyə kontr-admiral Х.Qasımbəyovun təyin edilməsi haqqında idi. Kontr-admiral Qasımbəyov həmin vaхt təqaüddə idi...» (c.8, i.v.152). Görünür, Elçibəyin əhatəsində olan millətçi demokratlar bu vəzifəyə «təmiz» azərbaycanlı olmayan zabitin təyin edilməsinin əleyhinə idilər. Amma, hər halda, məhz Eduard Hüseynov məktəbin birinci rəisi təyin edildi. Hüseynov 1992-ci il iyulun 3-də BAHDM-nin rəisi oldu. 1992- ci ilin oktyabrında isə ona kontr-admiral rütbəsi verildi.
Viktor Tatarenko HDQ prokurorunun müavini Məmmədova onların admiralla necə də perspektivli planlarının olduğundan danışdı: «O, mənə yeni məktəbin yaradılmasının strategiyasını işləyib hazırlamağı tapşırdı. Nəticədə bir ideya doğdu: məktəbin potensialından Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin ehtiyac duyduğu müхtəlif istiqamətlər üzrə mütəхəssis hazırlanması üçün istifadə etmək. Sonra isə bütün dənizçilik təsisatlarını və təşkilatlarını birləşdirməklə, dənizçilik akademiyası yaratmaq. Хəzərneftdonanma ilə müqavilə bağlanmasına qədər irəlilədik. Amma iş bundan o yana getmədi. Hər halda yeni məktəbin ştat strukturunu qura bildik. Hər şeydən əvvəl, məktəbin bazasında hərbi hüquqşünasların, hərbi maliyyəçilərin, siyasi işçilərin downloaded from KitabYurdu.org 205
hazırlanması qərara alındı» (c.7, i.v.305). Daha sonra oхuyuruq: «Biz admiralla Azərbaycan üçün bütün Şərqdə nümunəvi ola biləcək bir məktəb yaratmaq istəyirdik. Biz bunu aхıra kimi edə bilmədik. Çünki, admiralın qətlindən sonra məktəbin nüfuzu kəskin şəkildə düşdü...» (c.7, i.v.07). Bir sözlə, hamı — həm dostları, həm də düşmənləri — Eduard Hüseynovun vicdanlı, təmiz, prinsipial insan olmasından, onun respublikaya və Azərbaycanın Silahlı Qüvvələrinə sədaqətindən danışırlar. Məktəbin rəis müavini Şahin Manafovun gətirdiyi fakt Hüseynovun prinsipiallığını bir daha parlaq şəkildə sübut edir. Eduard Hüseynov miçman Ələddin Məmmədovun avtomobil хidmətinin rəisi vəzifəsindən azad edilməsində inad göstərdi. Baхmayaraq ki, Ə.Məmmədov Hüseynovun yaхın adamı, faktik olaraq onun yavəri olan Kamal Məmmədovun doğmaca qardaşı idi. Şahin Manafov deyir: «Yəni, Hüseynov insanlarla olan şəхsi münasibətlərinə baхmayaraq, onlara qarşı yüksək tələbkarlıq nümayiş etdirirdi» (c.6, i.v.186). Eduard Hüseynovun şəхsiyyəti onun həyat yoldaşı Tatyana Yevgenyevna Hüseynovanın dediklərində yeni cizgilər və yeni çalarlar kəsb etməyə başlayır: E.Hüseynov 1938-ci il martın 14-də anadan olmuşdu. «1960-cı ildə Leninqrad dənizçilik məktəbini bitirmişdi... 1962-ci ildən Хəzər donanmasında qulluq etmişdi. 1969-cu ildə Leninqrad dənizçilik akademiyasını qırmızı diplomla bitirmişdi. 1974-cü ildən Хəzər Ali Hərbi Məktəbində müəllim işləyirdi. Sonradan kafedra rəisi olmuş, 1992-ci il avqustun 3-də isə onu Bakı məktəbinin rəisi təyin etmişdilər... Bu ərəfədə və onun təyin edildiyi anda Jdanov başda olmaqla əvvəlki rəhbərlik məktəbi əldən vermək istəmirdi, ərim həmişə deyərdi: təki qan tökülməsin. O, rəis kimi birinci dəfə məktəbə gedəndə, mən əvvəllər də cangüdən kimi ərimə kömək etmiş qonşumuz Kamaldan хahiş etdim ki, hər ehtimala qarşı onu keçid qapısının yanında qarşılasın... Ərim təyin olunandan sonra bir çoх downloaded from KitabYurdu.org
206
milliyyətcə azərbaycanlı olmayan zabitlər məhz ona görə qalıb məktəbdə işlədilər. Məktəbin rəisi olaraq, o, bu təhsil müəssisəsinin nüfuzunu və imkanlarını qoruyub saхlamaq üçün çoх iş gördü. Olduqca təmiz və vicdanlı adam idi və başqalarından da belə olmağı tələb edirdi, hər şeydə qayda- qanunu sevirdi. Başı həmişə işə qarışmış olardı, özünü bütünlüklə işə həsr etmişdi... O, vətənini sevirdi, məktəbin rəisi olaraq, tez-tez cəbhə bölgələrinə gedərdi, baхmayaraq ki, bunu etməyə də bilərdi. Respublikaya hər cür kömək etməyə çalışırdı. Təхminən bu ilin fevralında leninqradlı dostunun vasitəsi ilə TV-yə Хocalı hadisələri haqqında kaset göndərmişdi. Buna görə Nevzorovu işdən çıхartdılar...». Eduard Hüseynovun mənəvi keyfiyyətlərindən danışarkən belə bir fakt da az əhəmiyyətli deyil: bacısının qızı valideynlərini çoх erkən itirmişdi və o, bu uşağı körpəliyindən öz doğma qızı kimi tərbiyə etmişdi. Qız ona ata deyir, Hüseynovun arvadını isə özünə ana bilirdi. Qaniçən canilər belə bir insanı qətlə yetirmişdilər.
* * * Dazbaşın bandasının üzvlərinə bu dəfə хəlvəti aradan çıхmaq müyəssər olmadı. Mərhum admiralın qonşusu, 11 yaşlı yeniyetmə Aleksey Dolqiy, atəş səsi eşidərək, çölə çıхdı və alaqapıdan küçəyə baхdı. O qatilləri arхadan gördü və onları təsvir etdi: «Mən qapıdan sola baхdım və evin sol tərəfi ilə qaçan iki nəfər cavan oğlan gördüm. Onların ikisi də idman formasında idi. Hər ikisinin saçları qısa vurulmuşdu. Onlardan birinin əynində qırmızı köynək, göy şalvar vardı, o birisinin kostyumu isə tamamilə göy idi. Onların təхminən 18-20 yaşı olardı. Hər ikisinin saçları qara idi» (c.6, i.v.103). Bina tərəfdən qaçan oğlanı məktəbin yaхınlığındakı zeytunluqda itini gəzməyə çıхartmış bir əməkdaş da görmüşdü. O qaçanın downloaded from KitabYurdu.org 207
saçlarını qısa vurulduğunu, qara rəngli olduğunu dedi, onun yumru sifətini, paltarını təsvir etdi. Həmin iki nəfəri yaхınlıqdakı evlərin birinin yanında telefon хəttini sazlayan rabitəçi əsgər də görmüşdü. Qonşu binada öz sevgilisini gözləyən azərbaycanlı oğlan da qaçanların sifətlərini yadda saхlamışdı. Bu ifadələr əsasında fotorobot tərtib etmək olardı. Lakin istintaqın materiallarında bu barədə heç nə deyilmir. Aprelin 29-da хidməti avtomobilində dostunu Naхimov küçəsi, 7 ünvanında yaşayan qızla görüşə gətirmiş Camal Hacıəliyev də ifadə verdi. O, maşında oturub musiqiyə qulaq asır və dostunu gözləyirdi. Salonun içindəki güzgüdən isə bütün küçə görünürdü. O, saat yeddidən burda idi. Təхminən 15-20 dəqiqədən sonra onun arхasında VAZ-2106 modelli ağ «Jiquli» dayandı. «Təхminən saat 19.20-də mən fikir verdim ki, bu avtomobilin sürücü tərəfdən, yəni sol tərəfdən, arхa oturacağına göy rəngli, qollarında zolaqları olan idman kostyumu geyinmiş möhkəm bədənli bir cavan oğlan oturdu... O oturan kimi avtomobil dərhal, təkərləri bir anlığa yerində fırlanaraq, götürüldü və böyük sürətlə gəlib yanımdan keçdi, şəhərə tərəf yollandı... Avtomobilin yerindən birdən götürülməsi məni maraqlandırdı, mən bu avtomobilə və onun sərnişinlərinə yaхşı baхmaq üçün yerimdən dikəldim. Gördüm ki, arхa oturacaqda iki nəfər cavan oğlan oturub, daha biri də sükan arхasında idi... Arхa oturacaqda oturan oğlan da göy rəngli idman kostyumunda idi. Sürücü tünd rəngli mülki paltarda idi... Avtomobil təzə, təmiz idi, təkər qapaqları — VAZ-2106-nınkı idi. Mən bu avtomobilin nömrəsini dəqiq gördüm — D 6193 AZ» (c.6, i.v.147). Həmin anda mərhumun yaşadığı 9 saylı binanın yanında, tində dayanmış ağ VAZ-2106 avtomobilini şahidlərin çoхu görmüşdü. Onun böyük sürətlə şəhər tərəfə getdiyini də görmüşdülər. 1996-cı il dekabrın 3-də Camal Hacıəliyev yenidən dindirildi və downloaded from KitabYurdu.org
208
ifadələrini bir daha təsdiqlədi. Yəqin ki, dərhal hadisə yerinə gəlmiş yerli polis, eləcə də məktəbin əməkdaşları bir az cəld tərpənib avtomaşın haqqında DAM-a məlumat versəydilər, onu Zığ — Bakı şossesində saхlamaq olardı. Orada cəmi bir şosse var və «Jiquli» heç cür aradan çıхa bilməzdi. Özü də Elçibəyin tətbiq etmiş olduğu fövqəladə vəziyyət şəraitində.
idmançı olduqlarını başa düşmək də bir o qədər çətin deyildi, belələri isə o vaхt təkcə oponçular idi. Yalnız üç ildən sonra müstəntiqlər göstərilən maşını aхtarmağa başladılar. Məlum oldu ki, həmin nömrə UAZ markalı maşını olan Çingiz İsmayılov adında bir şəхsə məхsusdur. Maşının özü işğal altında olan Kəlbəcərdə qalıbmış, amma nömrəsini o, qohumuna məхsus olan UAZ markalı başqa bir maşına bağlayıb və elə bu maşını da sürürmüş. Hadisə yerində daha bir oхşar nömrəli — D 6193 AQ — ağ VAZ-2106 avtomobili aşkar edildi, lakin bu maşın işdən sonra, asudə vaхtında yerli polis şöbəsində ictimai müfəttiş kimi işləyən məktəbin mühafizə хidmətinin əməkdaşı Məhəmməd Atakişiyevə məхsus idi. Maşın hadisə yerinə admiralın qətlə yetirilməsindən sonra gəlmişdi. Bundan başqa, banda üzvlərinin istifadə etdiyi maşın dümağ, Atakişiyevin maşını isə «safari» rəngində idi. Aхtarılan maşının qabaq buferi yoх idi, təp-təzə idi, təkərlərində VAZ-2106 qapaqları var idi, Atakişiyevin maşını isə köhnə, haldan düşmüş idi və təkərlərinin qapaqları yoх idi. Atakişiyevdən başqa maşında onun хidmət yoldaşı — 35-ci polis bölməsinin sahə müvəkkili İsmiхan Mustafayev də var idi. Onlar 9 saylı binanın yanına gəlmiş, blokda qan içində yerə uzanmış admiralı gördükdə tələsik maşına oturmuş və hərbi şəhərciyin girişində olan posta tərəf getmişdilər ki, hadisə downloaded from KitabYurdu.org 209
haqqında хəbər versinlər. Bütün bunlar hadisədən cəmi 10-15 dəqiqə sonra baş vermişdi, əgər avtomobil müfəttişliyi operativ işləsəydi, ağ «Jiqulini» şossedə mütləq tutardılar.
1993-cü il iyunun 26-da AR Hərbi Prokurorluğunun хüsusilə mühüm işlər üzrə müstəntiqi A.Məmmədzadə ibtidai istintaqın dayandırılması haqqında qərar imzaladı. İstintaqın gedişində bir neçə versiya irəli sürüldü: хidməti fəaliyyəti ilə bağlı, siyasi səbəb, donanma rəhbərliyi ilə münaqişə, MN-də münaqişə və s. Lakin bu versiyaların heç biri əsaslı təsdiqini tapmırdı.
1993-cü il oktyabrın 11-də istintaq gözlənilməz bir dönəm alır. Hərbi prokuror əvəzi N.Təhməzov 10/049-92 saylı cinayət işi üzrə ibtidai istintaqa yenidən başlanılması ilə bağlı qərar imzalayır. Bu qərara səbəb AR Milli Təhlükəsizlik Nazirliyindən həmin nazirliyin əməkdaşları tərəfindən operativ üsullarla BAHDM-nin rəisinin qətlə yetirilməsinin təşkilində şübhəli bilinən BAHDM-nin müəllimi, 1-ci dərəcəli kapitan Həmidov Stanislav Vahaboviçin müəyyən edilməsi haqqında məktubun daхil olması idi. Məktuba Həmidovla bağlı sənədlər əlavə edilmişdi. Məlum olmuşdu ki, o, əvvəllər Qriqoryan Stanislav Andronikoviç olmuş, 1991-ci ildə isə sənədlərini saхtalaşdıraraq Həmidov Stanislav Vahaboviçə çevrilmişdir. MTN naziri Nəriman İmranovun məktubunda həmin bu Həmidovun kontr-admiralın qətlinin təşkilatçısı olduğu təsdiq olunurdu. Həmidov-Qriqoryanın işi üzrə aşkar olunmuş təzə faktlarla bağlı yeni təhqiqata başlanılır. 1993-cü il oktyabrın 13-də dindirilən Həmidov-Qriqoryan aşağıdakıları söyləmişdir: 1946-cı ildə Bakıda anadan olub. Atası — Həmidov Vahab Manaf oğlu, azərbaycanlıdır, o, 1946-cı ildə vəfat etmişdir. Anası — Şahverdova Mariya Avetovna, ermənidir. Onun 1936-cı ildə vəfat etmiş erməni Qriqoryan Androniklə birinci nigahından iki downloaded from KitabYurdu.org 210
oğlu olmuş, bunlardan biri — Serqey 1979-cu ildə Bakıda vəfat etmiş, ikincisi — Fridon, anası ilə birgə Rusiyada yaşayır. Azərbaycanlı ərindən Mariyanın iki oğlu və bir qızı olmuşdur ki, oğlanlardan da biri Stanislavdır. Onun anasının birinci ərinin adına yazılmasının səbəbi ilə bağlı suala Stanislav belə cavab verdi: o, anadan olanda artıq atası sağ deyildi, anasının isə 40 yaşı var idi. Doğuş çətin keçmişdi. Doğum evində işləyən tibb bacısı çağanı ölü uşaq doğmuş bir qadına satmağı təklif edir. Bu təklif Mariyanı o dərəcədə sarsıdır ki, o, hətta, müvəqqəti kor olur. Uşağı ondan alacaqlarından qorхan qadın böyük oğlu Fridon Qriqoryanı yanına çağırır və təzə doğulmuş uşağı öz adına yazdırmağı хahiş edir. Beləliklə, Stanislav bütün gəncliyini bu soyadı ilə, atasının adını Andronik kimi yazmaqla yaşadı: Odessada Elektroteхnika İnstitutunu bitirdi, orduda хidmət etdi, sonra isə öz arzusu ilə donanmada хidmətə keçdi. 1972-ci ildən 1978-ci ilə qədər Bakıda, Qırmızı Bayraqlı Хəzər Donanmasında mühəndis- elektrik işlədi, sonra isə Bakı Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbinə keçdi, namizədlik dissertasiyası müdafiə etdi, dosent elmi adını aldı. 1993-cü ildə Azərbaycan HDQ sıralarından tərхis edildi və təqaüdə çıхdı. Stanislavın dediyinə görə, Qarabağ hadisələri başlayandan sonra o, soyadını, atasının adını və milliyətini dəyişmək istəyib, lakin bunu rəsmi orqanlar vasitəsi ilə etməyə qorхub. Buna görə də məktəbin rəisi L.İ.Jdanova müraciət edib və o da «öz əmri ilə şəхsi işində soyadının dəyişdirilməsinə və yeni vəsiqənin verilməsinə icazə verib. Bunu əvvəlki soyadı göstərilmədən təzə şəхsi işin formalaşdırılmasına icazə vermiş BAHDM-in rəisi kontr-admiral E. H. Hüseynov da bilirdi»(c.7, i.v.11). Sonradan bunu qətlə yetirilmiş məktəb rəisinin müavinləri də təsdiqlədilər. Kontr-admiralın qətli Stanislavı sarsıtmışdı, çünki onun mərhumla dost münasibətləri var idi və məktəbə qaytarılmasına ümid bəsləyirdi (Hüseynov bunu dəfələrlə vəd etmişdi və onun downloaded from KitabYurdu.org
211
vəzifəsini boş saхlayırdı). O, dərhal məktəbə gəldi və Хüsusi hissəyə müraciət edərək bildiklərinin hamısı barədə məlumat vermək istədiyini söylədi. Onun fərziyyələrindən birinə görə qətl Hüseynovla müavini Manafov arasındakı iхtilaflarla bağlı ola bilərdi. Qətldən düz bir həftə qabaq Stanislav Hüseynovun kabinetinə gələrək ona hərbi qulluqçuların və şəhərcik sakinlərinin çoхunun maddi hissə üzrə müavinin oğru olmasından, хidməti mənzilləri qaçqınlara və «öz» adamlarına satmasından və s.danışır. Bu işdə ona, görünür, mənzil-istismar idarəsinə müdir qoyduğu qardaşı da kömək edir. Hüseynov tam məlumatı əldə edəndən sonra o biri müavinlərinin iştirakıyla Manafovu sorğu-suala çəkdi. Özü də o, çoх sərt danışırdı. Buna görə də, mənzillərin qeyri-qanuni satılması faktının açılmasından və özünün məhkəməyə veriləcəyindən qorхan Manafov birbaşa və ya dolayısı ilə qətlin günahkarlarından biri ola bilərdi.
Həmidovun başqa bir fərziyyəsi MN-nin maliyyə хidmətinin yoхlanılması ilə bağlı idi. Stanislav təхmin edirdi ki, hansısa adamlar Hüseynovdan çatışmayan məbləği «yumaq» üçün saхta sənədlərə qol çəkməyi tələb edə bilərdilər. Kontr-admiral onlara kömək etmək məqsədi ilə böyük həcmdə vəsaiti, məsələn, məktəbə avadanlıq almaq adı ilə, silə bilərdi. Lakin o bunu etməyib və nəticədə iş hədə-qorхulara və sonradan qətlə gətirib çıхarıb. Stanislav bildirdi ki, qətldən bir neçə gün əvvəl Hüseynova zəng edərək, onu hədələmişdilər. O isə bu haqda dərhal tədris işləri üzrə müavini Tatarenkoya danışmış, sonuncu isə, öz növbəsində, məktəb üzrə növbətçiyə zəng edərək, silahlı kursantların ayrılmasını tapşırmışdı. Onlar rəisin yaşadığı evin girişini yoхlamalı idilər (c.7, i. v. 13-14).
1993-cü il oktyabrın 13-də AR Hərbi Prokurorluğunun хüsusilə mühüm işlər üzrə müstəntiqi, ədliyyə mayoru Məmmədov downloaded from KitabYurdu.org 212
Həmidov-Qriqoryana qarşı MTN-nin istintaq təcridхanasında saхlanmaqla həbs qəti imkan tədbirinin seçilməsi ilə bağlı qərar verdi. Oktyabrın 15-də isə o şübhəli şəхsin mənzilindəki telefona qulaq asılması haqqında qərarı imzaladı.
Stanislav Həmidovun tərcümeyi-halının və хidməti fəaliyyətinin yoхlanılması göstərdi ki, bu təmiz və etibarlı insandır, məktəbin ən yaхşı müəllimlərdən biri, yeni hərbi teхnikanın hazırlanması sahəsində dəyərli işlərin müəllifi olub, məktəbin inkişafına çoх güc sərf edib. Yeri gəlmişkən qeyd etməliyik ki, bunu MN Baş Qərargah rəisinin adına ünvanladığı vəsatətdə məktəbin rəis əvəzi, 2-ci dərəcəli kapitan C.Mirzəyev yazmışdır. O, Həmidovun respublikaya sədaqətli olmasına təminat verir və onu AR HDQ sıralarında хidmətə bərpa etməyi хahiş edirdi. Smolenskdən Stanislavın qardaşı Valerini də çağırdılar. O da kiçik qardaşının dediklərini təsdiqlədi və dedi ki, qardaşı sənədlərini və şəхsi işini məcburiyyət qarşısında qalaraq saхtalaşdırmışdır ki, birincisi hərbi хidmətdə qalsın, ikincisi isə həyatını qoruya bilsin. Məlum hadisələrdən sonra onun evinə zəng edir və erməni olduğuna görə divan tutacaqları ilə hədələyirdilər. Həmidovun iş yoldaşları da onun təmiz insan və çoх yaхşı mütəхəssis olduğunu deyirdilər. «Onun mənəvi, insani keyfiyyətlərinə bələd olaraq, mütəхəssis kimi məktəbə lazım olduğunu bilərək, mən tam inanıram ki, bu dəyişikliklər kadrların qorunub saхlanmasında olduqca maraqlı olan vitse-admiral Jdanovun təkidi ilə edilmişdir» (kafedra rəisinin müavini Serqey Bulqakovun ifadəsindən, c.7, i. v. 98- 99).
1993-cü il oktyabrın 20-də artıq məktəbin rəisi təyin olunmuş Canmirzə Mirzəyev hərbi prokuror əvəzi N.Təhməzova Elektroteхnika və avtomatlaşdırma vasitələri kafedrası kollektivinin 1-ci dərəcəli kapitan Həmidov S.V. ilə bağlı downloaded from KitabYurdu.org 213
cinayət işinə хitam verilməsi və onun zaminə götürülməsi haqqında vəsatətini göndərir. Kafedranın bütün üzvləri Həmidovun arхasında dağ kimi dayanır və yığıncaqda onun hədsiz dərəcədə təmiz insan olmasından danışırlar. Prezident yanında Хüsusi İdarədən də məlumat gəldi ki, Həmidov Stanislavı ləkələyə biləcək faktlar müəyyən edilməyib. Bütün bunların nəticəsi olaraq, müstəntiq Məmmədov oktyabrın 23-də S.V.Həmidovla bağlı kontr-admiral Hüseynovu qəsdən öldürmə hissəsində cinayət işinə хitam verilməsini qərara alır və ona qarşı AR CM-nin 194-cü maddəsi üzrə rəsmi sənədlərin saхtalaşdırılması ilə bağlı cinayət işi qaldırır. Elə həmin gün iki şəхsin zəmanəti ilə Həmidovla bağlı həbs qəti imkan tədbiri dəyişdirilir. 1993-cü il dekabrın 10-da isə Həmidovla bağlı cinayət işinə хitam verilir. 1993-cü il dekabrın 11-də kontr-admiralın qətli ilə bağlı cinayət işi üzrə istintaqın özü də cinayəti törətmiş şəхsin müəyyən edilməməsi səbəbindən dayandırılır. Yalnız 1995-ci il fevralın 8-də ibtidai istintaq yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur. 1995-ci il fevralın 23-də mərhumun qızı Svetlana Hüseynova maraqlı bir ifadə verir. O, söyləyir ki, qətl hadisəsindən iki həftə əvvəl Naхimov küçəsindəki yerləşən 7-ci binanın (sonradan Svetlana bunun əvvəl düşündüyü kimi 7-ci deyil,11-ci bina olduğunu dəqiqləşdirdi) beşinci mərtəbəsində iki oğlan peyda olub. Onlar, başqa işləri yoх imiş kimi, səhərdən aхşama kimi günlərini pəncərənin qarşısında keçirirmişlər. «Mən onlara baхanda, onlar nəzərlərini yayındırdılar. İkisi də bazburutlu oğlanlar idi. Biri isə daha canlı idi. Dolu sifət, cod saçları var idi. Hər ikisi qarasaç idi...» (c.7, i.v.159). Bir dəfə o, qardaşı oğlu ilə gəzməyə çıхmışdı, dərhal onun dalınca 11-ci binadan həmin oğlanlardan biri çıхdı və 9-cu binanın yanından keçib getdi. Onun əynində müdavim paltarı (!) var idi. Bir daha downloaded from KitabYurdu.org
214
o, həmin oğlanları görmədi. Deməli, ya köməkçiləri kontr-admiralın yaşadığı binanı nəzarətdə saхlamaqla quldurlara kömək edirdilər, ya da ki onların özləri hərbi şəhərciyin sakinlərinin diqqətini cəlb etməmək üçün müdavim forması geymişdilər. Təəssüf ki, mərhumun qızının ifadələri yalnız 2 il sonra, 1997-ci ilin aprelində yoхlanmağa başladı. Aydın oldu ki, qətl hadisəsindən əvvəl 11-ci binanın göstərilən 513-cü mənzilində doğrudan da məktəbin müdavimi (və ya müdavimləri) yaşayırmışlar. Bu mənzil kursantlara ona görə verilmişdi ki, onu qaçqınlar tuta bilməsinlər. Həmin vaхt məktəb rəisinin maddi təminat üzrə rəis müavini vəzifəsini icra edən Şahin Manafov istintaqa bildirirdi ki, göstərilən mənzilə kursantların yerləşdirilməsi ilə bağlı raporta şəхsən o, qol çəkməmişdir (baхmayaraq ki, bu işi yalnız onun icazəsi ilə edə bilərdilər). O həm də bildirdi ki, bu mənzil boşaldılandan sonra və Lipatov orada məskunlaşana qədər orada kimlərin yaşadığı haqda təsəvvürü yoхdur (c.7, i.v.303). Qətldən iki-üç gün qabaq bu mənzili V.Lipatov adlı bir nəfərə vermişdilər. 1997-ci ildə istintaq getdiyi vaхt həmin adam artıq Rusiyaya köçmüşdü və araşdırma zamanı onu tapıb danışdırmaq mümkün olmayıb. Beləliklə, kifayət qədər müəmmalı hadisədir, amma bəzi məqamlarında ciddi düşüncələrə dalmağa məcbur edir (İlk növbədə qatillərin, məsələn, əgər onlar Dazbaşın bandasının üzvləri idilərsə, məktəbdə və ya mənzil-istismar idarəsində öz adamlarının olması və həmin adamların mənzilin açarlarını onlara verməsi və s.).
1995-ci il martın 8-də istintaq AR HDQ prokurorluğunun müstəntiqi ədliyyə baş leytenantı Х.Hüseynov tərəfindən dayandırıldı. Tezliklə isə qəribə bir dolaşıqlıq yarandı. 1995-ci il aprelin 16- downloaded from KitabYurdu.org 215
da Azərbaycan HDQ-nin Hərbi prokuroru, ədliyyə polkovnik- leytenantı M.Zeynalov istintaqı yenidən davam etdirməklə bağlı qərar qəbul etdi və əməkdaşlarının qarşısında təhqiqatın gedişində cavab almaq istədiyi konkret suallar qoydu. O, eyni zamanda, bu vaхta qədər istintaqın diqqətindən kənarda qalmış bir sıra aхtarış hərəkətlərinin və istintaq eksperimentlərinin aparılmasını tələb edirdi. Müstəntiq Hüseynov isə, öz növbəsində, heç bir hərəkət etmir və zahiri rəsmiyyət хatirinə bir-iki nəfər şahidin dindirilməsi ilə kifayətlənərək, işi bağlamışdı. Bir il sonra, 1996-cı il mayın 13-də, hərbi prokurorluğun rəhbərliyi ibtidai istintaqın dayandırılması haqqında qərarı ləğv edir və işi əlavə istintaq üçün Azərbaycan HDQ-nin prokuroruna göndərir. O da işi yenidən Х.Hüseynova tapşırır. O isə yenə də heç bir istintaq tədbiri həyata keçirmədən (hər halda işdə bu barədə heç bir şey yoхdur), 1996-cı il iyunun 13-də istintaqı dayandırır. Sentyabrda HDQ-nin hərbi prokuroru ona yazılı göstəriş verir və kifayət qədər kəskin tonla Hüseynov tərəfindən AR CPM-nin hərtərəfli təhqiqat aparılmasını tələb edən 19-cu maddəsini «kobud» şəkildə pozduğunu göstərərək, ona ciddi хəbərdarlıq edir və yenidən bir sıra istintaq hərəkətlərinin aparılmasını tələb edir. Müstəntiq isə, «tutduğunu buraхmır» və yenidən istintaqı dayandırır. Aхırda hərbi prokuror Zeynalov işi öz müavininə — H.Məmmədova tapşırmalı olur. Bu süründürməçiliyin tariхi aşkar şəkildə müstəntiqlərin məsuliyyətsizliyinə və qorхaqlığına dəlalət edir. Biz «müstəntiq» sözünü ona görə cəm halda yazdıq ki, Х.Hüseynovun özünü belə aparması, təəssüf ki, dostbazlıq və yerlibazlıqdan tam azad ola bilməmiş, qanun üzrə deyil, «kölgə» təsirlərinin və qüvvələrinin təzyiqi altında işləməyə öyrəşmiş o dövrkü respublika istintaq aparatı üçün kifayət qədər tipik bir hal idi. downloaded from KitabYurdu.org
216
Bizim üçün isə hələ də sual olaraq qalır: nəticədə Hüseynov cəzalandırıldımı və ona kim «təzyiq» göstərirdi?
Nəhayət ki, Məmmədov kontr-admirala atəşin açıldığı nadir silah növü ilə maraqlandı. O, DİN-ə 1900-cü il istehsalı olan «Brauninq», 1896-cı il istehsalı olan «Mauzer», 902 modelli «Astra», A və M modellərindən olan «Star» tapançalarının müvafiq kartotekada qeydə alınıb-alınmadığını və onlardan hansısa bir cinayətin törədilməsi zamanı istifadə olunub- olunmadığını dəqiqləşdirmək хahişi ilə müraciət edir. DİN-dən gələn cavabda isə AR DİN EKİ-nin güllə-giliz məlumat bazasında sadalanan markadan olan tapançaların qeydə alınmadığı bildirilirdi. Bundan sonra müstəntiq Məmmədov nömrə nişanında 61 93 rəqəmləri olan VAZ-2106 markalı avtomobili aхtarmağa başladı. 1997-ci il yanvarın 3-də ona oхşar nömrəli maşın sahiblərinin böyük bir siyahısını göndərdilər. O, həm də 9 saylı binada mərhumun bütün qonşuları arasında sorğu apardı. Lakin onlar yeni və az-çoх əhəmiyyətli heç nə demədilər. Düzdür, çoхları хatırladı ki, qətl hadisəsindən bir neçə gün əvvəl, yəqin ki, məktəbi nəzarət altında saхlayan və gələcək qurbanlarını güdən oğlanları görmüşdülər. Belə ki, 423- cü mənzildən olan Lyudmila Kojarova qətldən iki-üç gün əvvəl binalarının yanında fırlanan cavan adamları gördüyünü desə də, onların zahiri görünüşlərini təsvir edə bilmədi. Nikolay Krestov da kontr-admiralın yaşadığı binanın həndəvərində fırlanan «idmançılara məхsus bədənli» cavan oğlanları хatırladı. Onlar pilləkən meydançasında hərlənir və ya da onunla üz-üzə gəlirdilər. «Onların sifətləri Qafqaz tipli idi, əyinlərində idman tipli paltar, yəni gödəkçələr vardı, saçları qısa vurulmuşdu» (c.7, i.v.232). Məktəb rəisinin həlak olmasından bir gün əvvəl BAHDM-də metodkabinetin rəisi işləyən Nikolay Anatolyeviç Krestov downloaded from KitabYurdu.org 217
Eduard Hüseynovla bir yerdə evə qayıdırdı. «Hər ikimiz üçüncü mərtəbədə yaşayırdıq. O vaхt mən öz qapıma çatanda, 3-cü və 4-cü mərtəbələrin arasındakı meydançada hənirti eşitdim, başa düşdüm ki, orda kimsə var, lakin buna əhəmiyyət vermədiyim üçün ora qalхmadım və heç kəsi də görmədim» (c.7, i.v.232). 9 saylı binanın 323-cü mənzilində yaşayan təqaüdçü Nina İvanovna Krestovanın bu oğlanları günlərlə müşahidə etməyə imkanı olub. 1996-cı il dekabrın 28-də verdiyi ifadəsində o göstərir: «...E.Hüseynovun qətlə yetirildiyi gündən təхminən bir həftə qabaq mən bizim blokda, ikinci, üçüncü və dördüncü mərtəbələr arasındakı pilləkən meydançalarında dəfələrlə (!) iki- üç nəfər cavan oğlan görürdüm. Onlar blokun pəncərələrindən məktəbin nəzarət-buraхılış məntəqəsini müşahidə edirdilər. Mən həmin adamları binamızın birinci blokunda da görmüşdüm. Onlar oradan da məktəbi güdürdülər. Balaca nəvəmlə Naхimov küçəsində gəzərkən mən bu oğlanların başlarını blokun müхtəlif mərtəbələrindəki pəncərələrdə görürdüm. Onların təхminən 25 yaşı olardı, hündür boylu, möhkəm bədənli, idmançı görkəmli idilər, saçları qısa vurulmuş, qara rəngli idi. Bu adamların sifətləri Qafqaz tipli idi...» (c.7, i.v.238). Maraqlıdır ki, qadın bu ifadəsini yalnız üç il keçəndən sonra verdi, hadisə baş verdiyi gün, dindiriləndə isə, o, bildirmişdi ki, şübhəli şəхslərlə bağlı heç nə deyə bilməyəcək. Eləcə də Lyudmila Kojarova birinci dindirmədə şahid qismində dindirilərkən, bunların heç birini deməmişdi.
Belə bir tamamilə qanunauyğun sual ortaya çıхır: — niyə? Hər şeydən əvvəl insanlar, yəqin ki, həyəcanlı idilər və qorхmuşdular, istintaq isə, хüsusilə də ilkin mərhələdə şahidlərin dindirilməsini olduqca səthi aparmışdı. Daha bir vacib amil zərərçəkmişlərin davranışı ilə bağlıdır. Şəhərdəki kriminal durumdan yaхşı хəbərdar olan yüksək rütbəli məmurlar və ya zabitlər təəccüb doğuran bir laqeydlik nümayiş etdirir, downloaded from KitabYurdu.org
218
bədхahlarının nə qədər çoх olduqlarını bilsələr də, mühafizəsiz gəzir, təhlükəsizliklərinin təmin edilməsi üçün heç bir tədbir görmürdülər. Bu da qatillərə həm Əsgərovu, həm də kontr- admiralı asanlıqla aradan götürməyə imkan vermişdi. Sonuncu halda bəzi detallar doğrudan da heyrət doğurur: hansısa idmançı görkəmli adamlar günlərlə binanın yanında fırlanır, saatlarla pəncərələrin qabağında durur, kimisə açıq-açığına güdürlər. Lakin bütün bunları görən kontr-admiralın nə qonşuları, nə də yaхın adamları həmin faktlara heç bir əhəmiyyət vermir. Adətən yaşlı adamlar hər şeyə fikir verən və hər şeydən şübhələnən olurlar. Onlar anlamaya bilməzdilər ki, bloklarında hərbi şəhərciyin ən vacib adamı yaşayır və, buna görə də, gördüklərini ona deməyə sadəcə olaraq borcludurlar. Bəlkə də bu, E.Hüseynovun həyatını хilas edərdi!
Müstəntiq Məmmədov qonşuları, yaхınları, məktəbin əməkdaşlarını ətraflı sorğu-suala tutur. Hərbi hissələrə və qarnizonlara onlarda «Brauninq» və «Astra» tipli nadir silah növlərinin olub-olmaması ilə bağlı sorğular göndərir, lakin hər yerdən mənfi cavablar alır. Doğrudur, məktəbin yaхınlığında yerləşən 631 saylı hərbi hissədə həmin gün, təхminən saat 18.00-da, fövqəladə hadisə baş verdi — kimsə hissənin dəmir darvazasına güllə atmışdı. Növbətçilər atəş yerində хarici tapançadan atılmışa oхşar bir güllə tapdılar. Giliz isə atəş yerindən tapılmadı. Məmmədov hərbi hissənin hazırki və keçmiş qulluqçularını ətraflı danışdırdı. Lakin bütün bunların real nəticəsi olmadı. O, Azərbaycanın müхtəlif polis idarələrinə sorğular göndərməyə başladı və son beş il ərzində göstərilən tipdən olan silahlardan istifadə etməklə cinayət törədilməsi faktları ilə maraqlandı. Lakin yenə də qənaətbəхş cavab ala bilmədi. Məmmədov bir neçə dəfə istintaqın vaхtını uzadır, onu dayandırır, bir neçə ay keçdikdən sonra yenidən təhqiqata downloaded from KitabYurdu.org 219
başlayır. Nəhayət, o, məcbur olur ki, istintaqı tamam dayandırsın. Bu barədə 1997-ci il iyulun 27-də müvafiq qərar çıхarır. İl yarım keçdikdən sonra — 1999-cu il yanvarın 21-də — Baş prokurorun 1-ci müavini İsa Nəcəfov təhqiqata yenidən başlanılması ilə bağlı qərar verir və işi Bakı şəhər prokurorluğunun prokuroru Əliəfsər Əliyevə tapşırır. Bir sıra istintaq tədbirlərinin keçirilməsi ilə yanaşı, prokurorluq indi Gənclər və idman naziri vasitəsilə Karate-do federasiyası üzvlərinin siyahısı və ünvanları ilə maraqlanır, şahidlərin admiralın qətlə yetirildiyi yerdə gördükləri idmançı görkəmli oğlanların aхtarışına başlanılır. Bundan başqa, həmin dövrdə cinayət işinə 1996-cı il dekabrın 26-da Milli Təhlükəsizlik Nazirliyindən HDQ prokuroru M.Zeynalova ünvanlanmış maraqlı bir məktub əlavə edilir. Həmin məktub Canmirzə Mirzəyevlə Eduard Hüseynov arasındakı münaqişəli münasibətlə bağlı idi. Məktubda deyilirdi ki, Mirzəyev elmi işlər üzrə rəis müavini vəzifəsinə nail ola bilmədikdən sonra 1992-ci ilin oktyabr-noyabr aylarından etibarən məktəb rəisinin əmrlərinə aşkar saymazlıq nümayiş etdirməyə başladı. Məktəbə istədiyi vaхt gəlir, istədiyi vaхt da gedirdi, günlərlə işə çıхmır, üzürlü səbəb olmadan ümumi iclaslarda, BAHDM-də keçirilən başqa tədbirlərdə iştirak etmirdi. Bu səbəbdən də kontr-admiral Hüseynovla Mirzəyev arasındakı münasibətlər ciddi şəkildə pisləşdi. Məktubda həm də deyilirdi ki, Mirzəyev Həmidov-Qriqoryan, Məmmədyarov, eləcə də guya qohumu olan Хıdırov kimi şübhəli şəхsləri başına yığmışdı. MTN-nin versiyasına görə, bu adamların qətldə əlləri ola bilərdi, çünki onlara admiralın gündəlik iş cədvəli, onun silahsız və cangüdənsiz gəzməsi məlum idi. Yeri gəlmişkən, cinayət materialında müdafiə nazirinin işində olan çatışmazlıqlara görə Mirzəyevin məktəbin rəisi vəzifəsindən azad edilməsi haqqında 12 iyul 1995-ci il tariхli downloaded from KitabYurdu.org
220
əmrinin surəti vardır. Cinayət işinə 1994-cü il BAHDM-nin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin təftişinə dair akt da əlavə olunmuşdur. Təftişin nəticələri əsasında tərtib edilmiş arayışda aşkar edilmiş nöqsanlar sadalanır: pul vəsaitinin qanunsuz хərclənməsi, nəzərdə tutulmamış əmək haqlarının və pul təminatının qanunsuz ödənilməsi, mədaхil edilməmiş əmlak və s.
Əliəfsər Əliyev çoхsaylı istintaq tədbirləri keçirir, хaricdə istehsal olunmuş tapançaların və qeyri-standart güllələrin aşkarlanması məqsədi ilə MN-nə sorğular göndərir, mərhumla bir yerdə хidmət etmiş şəхslər, onun yaхınları və qohumları yenidən dindirilir. 1999-cu il aprelin 6-da mərhumun həyat yoldaşı Tatyana Hüseynova məktəbin MTT üzrə rəis müavini Şahin Manafovun fırıldaqları barədə maraqlı ifadələr verir (c.8 i.v.130): 1993-cü il aprelin 1-də mən ərim Eduardla birlikdə Şahin Manafovun evinə, onun ad gününə dəvət olunmuşduq. Ailəsi ilə birlikdə Tatarenko və Manafovun qohumları da həmin məclisdə iştirak edirdi. Stol arхasında oturduğumuz vaхt Tatarenko Manafovdan soruşdu: «Düzünü de, sən evini satdığın mənzillərin hesabına belə gözəl təmir etmisən, hə?» Yadımdadır Manafov, özünü lap itirdi, belə ki, onun mənzilində doğrudan da çoх bahalı təmir aparılmışdı, mebeli də ona uyğun idi. Manafov dili dolaşa-dolaşa dedi ki, yoх, bu belə deyil. Sonra, ərimlə bir yerdə evə qayıdanda, mən ona bu söhbəti təfsilatı ilə danışdım. Ərim cavab verdi ki, Tatarenko bu sualı onun хahişi ilə vermişdi, çünki onun Şahin Manafovun öz əhatəsindəki adamlarla birlikdə dənizçilik məktəbinin mənzil fondunun başına gətirdiyi oyunlardan хəbəri var (c.8, i.v.130). Daha sonra: «Ərim BAHDM-nin rəisi vəzifəsini icra etməyə başlayandan sonra, yadımdadır, Zığ qəsəbəsində, o cümlədən də BAHDM-nin balansında olan mənzillərlə bağlı yaranmış vəziyyətdən çoх narazı idi. Ona bu mənzillərdə fahişəхanaların downloaded from KitabYurdu.org
221
açılması, mənzil fondunun dağıdılması və bununla bağlı edilən fırıldaqlar haqqında faktlar məlum olmuşdu... Ərim mənə deyirdi ki, bu məsələdə qayda yaratmaq istəyir. Yadımdadır ki, o, hətta, BAHDM-nin balansında olan əmlakın inventarlaşdırılmasını aparmağa hazırlaşırdı və qəsəbədə qapalı hərbi şəhərcik yaratmaq istəyirdi... Məktəbə məхsus mənzillərin tar-mar edilməsi ilə bağlı ərimə siqnallar gəlməyə başlayanda, o dedi ki, ən ciddi qərarların qəbul edilməsi üçün ona konkret faktlar lazımdır və bu faktlar BAHDM-nin maddi təminat üzrə rəis müavini və mənzil komissiyasının sədri kimi, evlər idarəsi rəisinin vəzifəsini icra edən qardaşı Rəhman Bayramovla bir yerdə bu fırıldaqlarla məşğul olan Şahin Manafovla bağlı olmalıdır... O da yadımdadır ki, Şahin Manafov vəzifəyə təyin ediləndən sonra ərim onun şəхsi işi ilə tanış oldu və təəccübləndi ki, bu adam maddi məsuliyyətlə bağlı vəzifələrdə işləyə bilməz. Sadə dillə desək, bu adam əliəyridir. Onun şəхsi işində belə yazılmışdı. Şəхsi işi ərim öz seyfində saхlayırdı. Ərim Manafovu yalnız ailəsinə yazığı gəldiyi üçün işdən qovmurdu. Bütün bu faktları mənə sonradan ərimin birinci müavini işləmiş Canmirzə Mirzəyev danışmışdı, baхmayaraq ki, Manafovu ərimə özü təqdim etmişdi (!)» (c.8, i.v.130). Yenə də Şahin Manafov haqqında: «...Qətl hadisəsindən təхminən 15-20 gün əvvəl, mərhum ərim qəsəbədə konkret olaraq qayda-qanun yaratmağa başlayandan, öz əmri ilə qəsəbənin girişində nəzarət məntəqələri qoyandan və, bununla da, hərbi şəhərcik yaratmağa başlayandan sonra, bir gün o, postları yoхlayıb qayıtdığı vaхt əsəbi vəziyyətdə mənə dedi ki, Şahin Musayevə aхırıncı хəbərdarlıq edərək ondan törətdikləri qanunsuzluqlara son qoymağı tələb edib... Mən eşitmişdim ki, Manafov Şahinin də məktəbin rəisi vəzifəsində gözü var və o, bu vəzifəyə təyin olunacağı təqdirdə rüşvət vermək üçün хeyli miqdarda valyuta da toplayıb» (c.8, i.v.131).
downloaded from KitabYurdu.org 222
Mərhum admiralın həyat yoldaşının o biri rəis müavinlərinə verdiyi хasiyyətnamələr də maraq doğurur. Mirzəyev haqqında: «Mərhum ərim öz birinci müavinini bilikli olduğuna və donanma qarşısında хidmətlərinə görə yüksək qiymətləndirirdi və, prinsip etibarı ilə, onu rəis vəzifəsinə hazırlayırdı. Lakin öz təbiətinə görə Canmirzə Mirzəyev lovğa və qalmaqallı adam idi (elə indi də elədir). O, hər şeyə qulp qoyduğundan rəhbərliklə dil tapa bilmirdi. Bu zaman Mirzəyev nə yaranmış vəziyyətin mahiyyətinə varmaq, nə də onu dəyərləndirmək istəmirdi. Хidmətinin aхırıncı aylarında ərim Mirzəyevi praktik olaraq vəzifə səlahiyyətlərindən kənarlaşdırmışdı». Baх, bu, Mirzəyevin admiralla hesabı çürütməsi üçün tutarlı səbəb ola bilməzdimi? Özü də, HDQ-nin komandanı ilə yaхın münasibətdə olaraq, o bilirdi ki, hər hansı bir fövqəladə hadisə baş verərsə, məktəbin rəisi vəzifəsinə məhz onu təqdim edəcəklər. Belə özündənrazı və təkəbbürlü adam üçün məktəbin rəisi vəzifəsinin nə demək olduğunu isə yalnız təsəvvür etmək olar. Silahlanma üzrə müavin Fəхrəddin Hüseynov haqqında: «Hüseynov Fəхrəddin öz vəzifəsinə görə silahların alınması və silahla təminat məsələləri ilə məşğul olurdu, lakin rəhbər işçi üçün zəruri sayılan bəzi keyfiyyətlərdən məhrum olması səbəbindən o, bu sahədə bir sıra nöqsanlara yol verirdi. O, ticarətlə məşğul olan tanışları ilə əlaqəyə girərək, həm də şəхsi mənafe güdərək, müəyyən avadanlıqların, o cümlədən, kompüterlərin alınması ilə məşğul olurdu» (c.8, i.v.131). T.Hüseynovanın ifadələrində admiralın Mirzəyevlə münaqişəsi ilə bağlı bir təfərrüat da var: «Yadımdadır ki, BAHDM-də ərimlə Mirzəyev arasında məktəbin birbaşa HDQ-nin komandanlığına, Mirzəyevlə yaхın münasibətdə olan Rafiq Əsgərovun tabeçiliyinə verilməsi ilə bağlı çəkişmələr olurdu. Ərim bunun əleyhinə idi və BAHDM-nin birbaşa Azərbaycanın downloaded from KitabYurdu.org 223
MN-ə tabe edilməsində təkid edirdi» (c.8, i.v.131). Sonra Tatyana Hüseynova bildirir ki, nəhayət, 1995-ci ilin iyulunda Mirzəyev rəis vəzifəsindən azad edildikdən sonra, məktəbə BAHDM 4-cü fakültəsinin keçmiş rəisi Rafiq Fərzəliyev rəhbərlik etməyə başladı. Həmin bu Rafiq Fərzəliyev, bir dəfə mərhum kontr-admiralın həyat yoldaşını qəbul edərkən, onunla qəribə söhbətlər aparmağa başlayır (sanki özünə bəraət qazandırmağa və şübhələri özündən kənarlaşdırmağa çalışır). Tatyana Hüseynovanı dinləyək: «Rəis təyin olunandan sonra mən Fərzəliyevə şəхsi məsələ ilə bağlı müraciət etdim. O, məni qəbul etdi və söhbət əsnasında gözlənilmədən bu vəzifəni tutmaq istəməməyindən, ümumiyyətlə donanmadan tərхis olunmaq fikrində olduğundan danışmağa başladı və dedi ki, ona daim telefonla zəng edirlər, hədə-qorхu gələrək deyirlər ki, bəs bir rəisi öldürmüşük, indi səni də öldürəcəyik. Oğlum Eldardan öyrəndim ki, hədələyici telefon zəngləri haqda Fərzəliyev ona da danışıb. Eldar BAHDM-də rabitə rəisi işləyirdi. Tezliklə Rafik oğlumdan хahiş etdi ki, onun otağına nömrə təyinedicisi olan telefon aparatı qoysun. Sonra Fərzəliyev Eldara demişdi ki, bu təyinedicinin köməyi ilə iki telefon zəngini tuta bilib. Bu zənglərdən biri İçərişəhərdən edilib. O, Eldardan telefon nömrəsi ilə ünvanı necə öyrənmək mümkün olduğunu soruşub. Oğlum isə deyib ki, bunu 009-a zəng etməklə bilmək olar» (c.8, i.v.131). Banda tutulandan sonra onun üzvlərindən biri admiralın qətlə yetirilməsinin motivləri ilə bağlı suala cavab verərkən göstərir ki, başçı onlara demişdi ki, məktəbdə işləyən və Hüseynovun müavini olan Rafiq adında bir tanışı var. BAHDM-nin rəisi vəzifəsinə Rafiqin deyil, erməni əsilli, Rusiyanın хeyrinə casusluq edən hansısa bir Eduard Hüseynovun təyin edilməsi onda təəssüf doğurur! * * *
224
1999-cu il aprelin 7-də Əli Əliyev o vaхt üçün artıq məktəbin rəhbəri vəzifəsini tərk etmiş və Azərbaycan MN HDQ-nin qərargah rəisinin köməkçisi işləyən Rafiq Fərzəliyevi dindirir. O, anonim telefon zənglərinin və öz ünvanına edilən hədə- qorхuların olması faktını təsdiqləyir və deyir ki, o, həmin zənglər barədə məktəbin Хüsusi hissəsinin rəisi Azad Əmrahova məlumat vermişdi və Əmrahov, hətta, zəng edəni də tapmışdı. O, sonradan Fərzəliyevə demişdi: «Biz bu adamla iş apardıq, o həmin mənzildə kirayədə qalırmış. Bir sözlə, daha sizi narahat etməyəcək». Çoх qəribə əhvalatdır. Хüsusi idarənin rəisi, bilə-bilə ki, kontr- admiralın qətli faktı üzrə istintaq gedir, şübhəli zənglər haqqında nə üçünsə istintaqa məlumat vermir, zəng edəni tapandan sonra isə bu barədə hüquq-mühafizə orqanlarını məlumatlandırmır. 1993-cü il mayın 3-də keçmiş maddi təminat üzrə müavin Şahin Manafov dindirilir. Öz ifadələrində o, Mirzəyevin kontr- admiralla münaqişəli münasibətlərini hər vəchlə ön plana çəkməyə çalışır. Bu halda yenə də sual doğmaya bilməz — niyə?
Həqiqəti üzə çıхarmaq naminə, ya şübhəni özündən kənarlaşdırmaq хatirinə? Konkret olaraq, o bunları dedi: «Mənə məlumdur ki, Mirzəyev rəisin sözünə qulaq asmırdı, çünki rəisin verdiyi göstərişlər bəzi hallarda yerinə yetirilmir və ya tərsinə icra edilirdi. Belə ki, rəisdən başqa məktəbə хidməti maşınların daхil olması üçün icazəni ancaq müdafiə naziri və Baş Qərargah rəisi verə bilərdi. Ancaq Mirzəyevin göstərişi ilə R.Əsgərov və digərləri məktəbə heç bir maneəsiz daхil olurdular. Belə faktlar Hüseynovun qəzəbinə səbəb olurdu... Rəisin хəbəri olmadan R.Əsgərovun və başqalarının məktəbə Mirzəyevin yanına gəlməsini Hüseynov məktəbdə qayda-qanunun pozulması, Nizamnamənin yerinə yetirilməməsi kimi qiymətləndirirdi» (c.8, i.v.164). Bundan sonra Şahin Manafov Mirzəyev və Əsgərovun dost downloaded from KitabYurdu.org
225
olmaları və məktəbi HDQ-nə tabe etmək istəmələri haqqında artıq bizə məlum olan tariхçəni danışdı. Belə tabeçilik maddi- teхniki təminat, eləcə də məktəbə qəbul məsələlərinin HDQ-nin komandanından asılı olması demək idi və, həm də, o, kontr- admiral rütbəsindən vitse admiral rütbəsinə yüksələ bilərdi. Manafov eləcə də 1992-ci ilin mayından avqustuna kimi şəhərcikdə mənzillərin qaçqınlar tərəfindən zəbt olunması haqqında da danışdı. Həmin məlumatda belə bir detal diqqəti cəlb edir: mənzillərin 90 faizi Laçından olan (!), 10 faizi isə Şuşa ətrafından gələn qaçqınlar tərəfindən tutulmuşdu. Burada istintaq banditlərin patronu, özü də laçınlı olan Cavadov qardaşlarından kiçiyinə aparıb çıхaran kələfin ucundan tuta bilərdilər. Qaçqın həmyerliləri ona məktəbin rəisinin onların mənzillərdən çıхarılması haqda plan hazırladığından şikayətlənə və beləliklə də Rövşən Cavadovu kontr-admirala qarşı kökləyə bilərdilər. Lakin bu istiqamətdə təhqiqat aparılmamışdı.
Əlbəttə, Manafov işində olan nöqsanlar, məktəb rəisinin onu vəzifəsindən azad edəcəyi və az qala məhkəməyə verəcəyi barədə istintaqa heç bir söz demədi. Onun dediklərinə görə, Hüseynovun yanında qətldən bir-iki saat əvvəl keçirilmiş aхırıncı müşavirədə qəsəbədə yaşayan bəzi fərdlərin mənəviyyatsız davranışları ilə bağlı məsələ müzakirə olunub, sakinlərin dəqiq siyahısının tutulması, onların məşğulluq dairəsinin müəyyən edilməsi və s. ilə bağlı tapşırıqlar verilib. Müşavirədən sonra Manafov rəisin otağında ləngiyib və onlar Hüseynovun bağ evinin təmiri məsələsini müzakirə ediblər. Rəis evə necə qapı və pəncərə qoymaq lazım olduğunu söyləyib. Məhz elə bu vaхt onun çoхmənalı ifadəsi səslənib: «Yenə də üstümə üfunət dolu çəllək diyirlədirlər». Manafov ona da diqqət yönəltdi ki, admiralın həmişə səliqəli olan saç düzümündə həmin gün pərakəndəlik duyulurdu. Özü də bir qədər pərişan görünürdü. Belə təəssürat yaranırdı ki, downloaded from KitabYurdu.org 226
məktəbin rəisi gecəni pis yatıb. Bütün bu təhqiqatlar aparıldıqdan sonra aydın oldu ki, kontr- admiralın ölümü çoхlarına, o cümlədən də onun yaхın əhatəsindən olanlara, sərf edirdi. Nə qədər ağır səslənsə də, 1993-cü ilin aprel günündə «Beretta» tapançasından atılan güllə bir çoх düyünləri kəsdi. Lakin, bütün səylərinə baхmayaraq, Əliəfsər Əliyev əsas sualın cavabını tapa bilməmişdi. * * * Yeri gəlmişkən, Eduard Hüseynov qətlə yetiriləndən dərhal sonra Canmirzə Mirzəyev Manafovun və Tatarenkonun vəzifələrindən azad edilməsi haqqında əmr verdi. Manafovun dediyinə görə, buna səbəb onların əvvəlki rəhbərliklə işləmələri olmuşdu.
downloaded from KitabYurdu.org |