Neriman Qurban indd

ğuna  görə,  əsəblərinin  tab  gətirmədiyi”  versiyasını  münasib 

saydı, adamlarsa dərdinə şərik olub təəssüfləndilər.

  Abram  Nussimbaum  Bertanı  mümkün  qədər  səssiz-

küysüz dəfn eləməyə çalışdı: nə qəzetdə onun ölüm xəbərini 

dərc  etdirdi,  nə  başsağlığı  verilməsini  məsləhət  gördü, 

üstəlik, çalışdı ki, dəfndə az adam iştirak eləsin. Arvadının 

ölümüylə  ürəyinə  daş  kimi  çökmüş  ağır  yükdən  qurtarır, 

özündə etiraf eləmək istəmədiyi yüngüllük duyurdu.

 Bu faciə Abrama təbii və qaçılmaz görünsə də, altı yaşı-

na qədəm qoymuş Leoda heç bir təəssürat oyatmadı. Anası 

onu yalnız bətnindən dünya işığına çıxarmışdı, uşaq ondan 

nə sevgi, nə diqqət, nə şəfqət görmüşdü. Qulluqçu da günü-

nün çoxunu otaqları yığışdırmaq, yemək bişirmək, camaşır-

ları yumaqla məşğul olduğundan, Leo otağında tək qalır, ya 

qonaq otağındakı divanda oturur, ya da pəncərədən bayıra 

baxırdı.  Aydın  sifəti,  iri  gözləri,  geniş  alnı  ondakı  ağıl 

əlamətlərini  büruzə  verirdi,  amma  anasının  üzündən 

məhkum olduğu bu həyat oğlanı heç təmin eləmirdi.

***

Basyanın ölümündən sonra Leonun da qəfil xəstəliyi üzə 

çıxdı: qulluqçunun dediyinə görə, uşağı bir neçə dəfə huşu-

nu  itirmiş  vəziyyətdə  tapmışdı,  xeyli  silkələyəndən,  üzünə 

su  vurandan  sonra  özünə  gələn  Leo  ətrafına  bir  müddət 

yad,  maraq  dolu  nəzərlərlə  baxmışdı.  Abram  dərhal  həkim 

gətirtdi,  ətraflı  müayinədən  sonra  məlum  oldu  ki,  uşaqda 

anadangəlmə  ürək  çatışmazlığı  var,  onu  bayıra  buraxmaq, 

nəzarətsiz  qoymaq  olmaz.  Həkim  dedi,  ola  bilsin,  sonralar 

ötüb-keçsin,  amma  oğlanı  müəyyən  müddətə  gözdən  qoy-

mamaq lazımdı.

---

71

Əlbəttə,  belə  vəziyyət  dayə  tapmaq  zərurətini  daha  da 

qətiyyətlə  ortaya  qoyurdu.  Əslində,  Abram  bu  barədə 

çoxdan,  lap  uşaq  dünyaya  gələndən  fikirləşirdi.  Amma 

ailədəki  mühitə  daha  bir  nəfərin  də  şahid  olacağı  fikri  ona 

əzab verdiyindən indiyədək cəsarət eləməmişdi.

İndisə  Basya  yox  idi.  Faciə  ailəni  təhlükədən  qurtarmış-

dı, bu da taleyin oyunuydu.

Dayəni  işgüzar  tanışlarından  biri  tapdı.  Quzey  Reyndə 

–  Vestfaliyada  doğulmuş,  Baltik  dənizi  sahillərində  böyü-

müş, qızlıq soyadı Dette olan Alisa Melaniya Şulte qırx yaş-

larında,  iri  gövdəli,  amma  çevik,  nəzakətli,  bir  qədər  də 

təkəbbürlü,  amma  savadlı  qadın  idi,  həm  də  bu  şəhərdə 

tək-tənha yaşayırdı. Tale onu Tiflisə gətirib çıxarıb, orda ailə 

qurubmuş;  əri  elə  ötən  rəhmətə  gedib,  o  da  bir  neçə  gün 

imiş Bakıya, bacısının yanına gəlibmiş. 

Abram  bu  təsadüfdən  sevindi,  amma  özünün  təkcə  hə-

yat tərzini yox, mənzilini də dəyişməyi qərara aldı. Çox gü-

man  ki,  beləcə,  Basyayla,  onun  bağlı  olduğu  hadisələrlə 

birdəfəlik vidalaşmaq istəyir, keçmişdən qopmağa çalışırdı.

Frau  Alisiya  Şulte  Basyanın  müqabilində  Allahın  Abra-

ma  bəxş  elədiyi  lütf  idi.  Şəfqətli,  qayğıkeş,  səbirliydi,  Leo-

nun  “dilini”də  qısa  müddətə  tapdı.  Oğlanın  tək  qalıb 

xəyallar  aləmində  yaşamasının  nəticələrini  gözəl  başa  dü-

şürdü,  daha  nəsə  uydurur,  fantaziyaları  sərhəd  bilməyən 

uşağın  yaşantılarına  bir  qədər  həyat  çaları  qatmaq  üçün 

əlindən  gələni  eləyirdi,  ardabir  nəzarət  altında  saxlamaqla 

yaşıdlarıyla  oynamağına  icazə  verir,  ziyafətlərə  dəvət  olu-

nanda  yanından  əl  çəkmirdi.  Neçə  dəfə  Əsədullayevlərin, 

Aşurbəyovların,  Dadaşovların  ailəsində  olmuş,  Ümmülba-

nunu,  Saranı,  Naziməni,  Məryəmi  danışdığı  hekayələrlə 

əməlli-başlı heyrətləndirmişdi. Xüsusilə, ondan bir yaş kiçik 

Saranın  altı  yaşı  tamam  olanda  Aşurbəyovların  mülkündə 

verilən  böyük  ziyafəti  unuda  bilmirdi.  İri  salonda  otuza 

qədər uşaq yığışmışdı, şənlənir, deyib-gülür, eşidib-gördük-

lərini  bir-birinə  danışırdılar.  Leo  frau  Şultedən  eşitdiyi  na-

---

72

ğıllara  öz  əlavələrini  eləyə-eləyə  danışıb  hamının  diqqətini 

üstünə çəkirdi. Sonra iri salonda şəkil çəkdirdilər, bu xatirə 

də uzun müddətə yaddaşına həkk olunub qaldı.

Yaşıdları  kimi,  dörd  yaşı  olanda  məktəbə  getmədi.  Ab-

ram hələ də onu gözündən kənara qoymaq istəmirdi, buna 

görə  də  rus  və  fransız  dillərindən  dərs  demək  üçün  müəl-

limlər tutdu, alman dilindən də frau Şulte özü məşğul olur-

du.  Amma  oğlan  bir  cəhətdən  başqalarına  oxşamırdı  – 

diqqətini  cəmləşdirə  bilmir,  daim  xəyal  dənizində  üzürdü. 

Elə  hey  dayədən  nağıllar,  macəra  dolu  əhvalatlar  istəyir, 

dərhal  da  həmin  əhvalatların  qəhrəmanına  çevrilir,  qalalar 

alır, dəryalarda düşmən gəmiləri batırır, atın yalmanına ya-

tıb səhralar boyu çapırdı.

 “Xəyalpərvər olmağının ziyanı yoxdu, frau Şulte, – Ab-

ram Nusseimbaum dayənin narahatlığına ciddi yanaşmırdı, 

– deməli, təxəyyülü zəngin olacaq...” 

  Sonrakı  il  Abram  Nussumbayı  firmasının  səhmlərini 

“Nobel  qardaşları”  şirkətinə  satmaq  qərarına  gəldi.  Cəmi 

dörd ilə işini xeyli irəli apara, ailəsinin təminatı üçün kifayət 

qədər  gəlir  əldə  eləyə  bilmişdi,  amma  fikrincə,  həyat 

dəryaya oxşayırdı, iri balıqlar gec-tez xırda balıqları udma-

lıydılar. Nobellərin təklif elədikləri yüz otuz səkkiz min beş 

yüz  rublu  banka  qoyub  faizilə  gen-bol,  gələcəyin  dərdini 

çəkmədən yaşaya bilərdi. 

  Xoşladığı  qadınlara  rast  gəlsə  də,  evlənmək  barədə  dü-

şünmürdü, Bertadan aldığı mənəvi yara kifayət qədər dərin 

idi,  sağalması  hələ  uzun  çəkəcəkdi.  Yalnız  oğluna  yaxşı 

təhsil vermək, onun həyatını təmin eləmək o yaraya məlhəm 

sürtə bilərdi.

  Leonu  məktəbə,  az  qala,  iki  il  gec  göndərdi.  Görünür, 

uşağın sağlamlığından tam əmin olmaq, üstəlik, frau Şulte-

nin tərbiyəsinin nəticələrini görmək istəyirdi. Axır ki, Birin-

ci Dünya müharibəsi başlanan il onu lap yaxınlıqdakı, real-

nı  məktəbin  binasında  yerləşən  ikinci  kişi  gimnaziyasına 

yazdırdı. 

---

73

Elə  o  vaxt  da  gözləmədiyi  çətinliklərlə  qarşılaşdı. 

Bədbəxtliyindən  soyadını  hər  kəs  eşitdiyi,  qavradığı  kimi 

yazırdı,  gah  “Nussimbaum”,  gah  “Nussenbaum”,  gah  “Nus-