Neriman Qurban indd
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XXXIII FƏSİL
TALEDƏN QAÇMAQ CƏHDİ Muhamməd Əsəd bəy
Bəzən Erikanı unutmaq istəyir, onsuz da o itkini geri qay- tara bilməyəcəyini dərk eləyirdi, üstəlik, hələ də sevdiyi qa- dın öz israrını ortaya qoymaqla unudulmasına imkan ver- mirdi. Bəzən də qəzet-jurnallar boşanma qalmaqalıyla onun Mussolininin bioqrafı olmaq istəyini birləşdirib eyni xəbərdə oxuculara çatdırırdılar. Noyabrın əvvəllərində fransız qəzet- lərindən biri hətta bu xəbərləri başlığa çıxarmışdı: “Avstriyada
“Mussolininin bioqrafı!” Hələ ortada Leo Əsəd bəyin dostla- rının verdiyi vəddən başqa bir şey yox idi, amma qəzetlər ar- tıq onu “Mussolininin bioqrafı” elan eləmişdilər! Leo Əsəd bəyin “vyanalı xeyirxahı”nın Düçenin katibliyinə göndərdiyi məktubdan da xəbəri yox idi, o kitabının artıq 511 bağlandığını bilmirdi. Bilmirdi ki, o xeyirxahı təkcə “azərbaycanlı maskası altında gizlənən yəhudi”ni ifşa eləməklə kifayətlənməyib, ona qarşı daha böyük ittihamlar irəli sürüb: “Şərqli Lev”, əslində, nəhəng yəhudi sui-qəsdinin yalnız kiçik bir hissəsidi, həmin sui-qəsdsə islam aləmi üçün, Qərb sivili- zasiyası üçün, tərəqqi üçün, bütün Avropa üçün təhlükə törədir, məqsədləri dünyanın başını qatmaq, diqqəti həmtayfalarının Fələstində dövlət qurmaq səylərindən yayın- dırmaqdı... “Vyanalı xeyirxah” bütün bunları hardan bilirdi? Leopold Veysin – Məhəmməd Əsədin fəaliyyətindən xəbərdar idimi? Doktor Veysmanın tapşırdığı missiyanın şayiə olub-olmadı- ğını necə dəqiqləşdirmişdi? Leo Əsəd bəy artıq kitabları haqqında söylənən-yazılan rəylərə o qədər də maraq göstərmir, “Qızılbuynuzlu qız” ro- manının əlyazması üzərində əvvəlki kimi həvəslə işləmirdi. Bunun da bir neçə səbəbi vardı. Əvvəla, Londonun Hatçinson nəşriyyatına məktub gön- dərib Qalust Gülbəngyan haqqında kitab yazmaq arzusunu bildirmişdi. Amma Gülbəngyanı “təhlükəli şəxs” sayıb arzusu- nu gerçəkləşməyə imkan verməmişdilər. Fikrincə, bu ağır zərbəydi, əgər baş tutsaydı, “Cənab beş faiz” onun haqqını səxavətlə ödəyərdi... İkincisi, gec-tez Vyanadan çıxıb getməli olacağını duyur, sığınmaq istədiyi ölkədənsə heç cür cavab ala bilmirdi... Üçüncüsü, dostu Ömər-Rolfla Elfrida arasındakı müna- sibətlərin o qədər də səmimi olmadığını hiss eləmişdi. Milad günlərindən birində Lixtenau qəsrinə gedəndə ər-arvadı gərgin susqunluq içində gördü. Deyəsən, atışıb ara vermiş, hələ tamam sakitləşməmişdilər. O axşam söhbətləri də baş tutmadı, Əsəd bəy Lixtenaudan anlaşılmaz narahatlıq içində qayıtdı. Məsələ bir neçə gün sonra Ömər-Rolfla “Herenhof” kafesində görüş vaxtı aydın oldu: dostu Elfridanın ölçüsüz-
512 biçisiz, tör-töküntülü, mənasız həyat keçirməsindən bezib, arvadının nəylə məşğul olduğu aydın deyil: “İqtisadçıdımı? Yox! Yazıçıdımı? Yox! Mən o romanları Elf- ridanın yazdığına şübhə eləyirəm, Azərbaycan haqqında bili- yi olmayan, orda yaşamayan adam bu cür əsər yaza bilməz! Eləcə də İstanbulda yaşamamış adam “Qızılbuynuzlu qız”ı yaza bilərmi? İndi də Platon nəzəriyyəsilə maraqlanır, adam- ların talelərini riyazi hesablamalarla müəyyən eləməyə çalı- şır! – Ömər Rolf qəzəbini cilovlaya bilmirdi. – Bu cür yaşa- maqdan bezdim!” “Bəs neyləmək fikrindəsən?” – Leo Əsəd bəy onun dedik- lərindən çox təsirlənmişdi, vəziyyətin bu qədər ciddi olduğu- nu heç təsəvvürünə gətirməzdi. “Fürerin nəfəsi artıq bu ölkənin üzərində duyulur, Leo, – Ömər-Rolf kədərlə köksünü ötürdü. – Vyanadan mümkün qədər tez çıxmaq lazımdı, sonra gec olacaq. Elfridasa məni heç cür başa düşmək istəmir”. “Yaxşı, hara getmək fikrindəsən?” – Əsəd bəy daha bir dostunu itirəcəyindən kədərlənə-kədərlənə soruşdu. “Avropadan mümkün qədər uzaqlara, Hindistana. Ordakı məbədləri tədqiq eləyəcəyəm. Mədrəs universitetilə əlaqə ya- ratmışam, dərs demək təklifi də var. Sən də gedək mənimlə, kitablarını orda da yaza bilərsən. Elfridanısa razı sala bilmirəm”. Təklif cəlbediciydi, Muhamməd Əsədin axırıncı məktu- bunu Heydərabaddan almışdı, “İslam mədəniyyəti” jurnalı buraxırdı, gedib onunla işləmək olardı. Amma Leo Əsəd bəy bu addımı ata bilməzdi: qoca atası, dayəsi, Düçedən xeyir- dua almaq ümidi, nəşriyyatlarla bağladığı müqavilələr vardı. “Təəssüf ki, yeganə gedə biləcəyim yer İtaliyadı, – kədərlə köksünü ötürdü. – Hələ buna çox böyük ümidim var”. “Onda vidalaşaq, əziz dost, – Ömər-Rolf, deyəsən, artıq hər şeyi ölçüb-biçmiş, qəti qərara gəlmişdi. – Mən burdan gedəcəyəm. Oturub Fürerin gəlişini gözləyə bilmərəm”.
513 ...Ömər-Rolf fon Ehrenfels dediyini elədi. Milad bayramın- dan az sonra Lixtenauya gələn Leo Əsəd bəy baronessanı atıl- mış, ruhdan düşmüş, elə bil, qısa müddət ərzində bir ömür yaşamış vəziyyətdə tapdı. “O getdi, Leo, – Elfrida kədərlə uzun müştüyə keçirilmiş papirosundan dərin qullab alıb tüstünü pəncərənin açıq nəfəsliyinə doğru buraxdı. – Hindistana yola düşməyə hazır- laşır. Mən tamam tək qaldım”. “Bilirəm, – Leo Əsəd bəy təskinlik vermək üçün onun əlindən tutdu, – amma tamam tək deyilsiniz, mən yanınızda- yam”.
“Siz də gedəcəksiniz, – Baronessa kədərlə gülümsədi, – si- zin də öz yolunuz var...” Ömər-Rolf, deyəsən, haqlıydı, Elfridanın nizamsız həya- tına alışmaq çətiniydi: qəsrdə səliqəsizlik, pərakəndəlik, baxımsızlıq hökm sürürdü. “Ümidvaram ki, gedənəcən romanın əlyazmasını mənə verəcəksiniz, – Baronessa üstü dağınıq halda cürbəcür kağız- larala dolu olan masanın yanına qayıtdı. – Son vaxtlar Lüsinin işi o qədər də yaxşı getmir, ona görə də Herta Pauliyə tapşır- dım ki, mənə nəşriyyat tapsın. O da “Sinnen-ferlaq” nəşr evilə danışıb. Yəqin, əlyazmanı fevrala qədər təhvil verərik. Zəhmət haqqınız da, şübhəsiz, hesabınıza köçürüləcək”. “Əlbəttə, əlbəttə,” – Leo Əsəd bəy Vyanadakı vaxtının da- raldığını bir daha açıq-aşkar hiss eləyib narahat oldu...
***
Xəbər yayılmışdı ki, ingilislər Fürerin könlünü almaq üçün Avstriyanı ona güzəştə getməyə razılıq veriblər. Bundan son- ra “Herenhof” kafesindəki dost-tanışları bir-bir yoxa çıxmağa başlamışdılar. Deyilənə görə, Herta Pauli kooperativ nəşriyyatını bağla- yıb Fransaya viza ala bilmişdi, yəqin, indi Parisdəydi; belə çıxırdı ki, artıq Valter Merinq də özünü Parisə çatdırmağı ba-
514 carıb; Vyanada olsaydı, mütləq “Herenhofa” baş çəkərdi; bir tanışdan xəbər tutdu ki, Ömər-Rolf fon Ehrenfels qəzetlərdə nasistlərin əleyhinə məqalələr çap etdirdiyinə görə adının “ölüm siyahısı”na salındığı barədə Maks Brodun vaxtında xəbərdarlığıyla Vyanadan çıxa bilib; bu həqiqət idisə, indi, yəqin, Hindistana üz tutmuşdu; Rolf Passer nəşr evini öz köməkçisi Tereza Kirşner Myöqleyə verib, əvvəlcə Praqaya, sonrasa Londona getmişdi, ordan da güman ki, Parisə yolla- nacaqdı – Paris artıq Avropa yəhudilərinin mərkəzinə çevrilməyə başlayırdı; professor Volfhanq fon Vayzl vaxtında aradan çıxıb Fələstinə yollanmışdı... Dairə get-gedə daralırdı... Leo Əsəd bəy Covanni Centileyə təcili məktub yazdı, yal- vardı ki, Mussolininin bioqrafiyasını yazmağa başlaması, ma- terial toplamaq məqsədilə İtaliyaya gəlməsi üçün viza almağa kömək eləsin. Centiledənsə səs-soraq çıxmırdı. Bu məsələnin artıq əleyhinə həll olunduğundan Əsəd bəyin xəbəri yox idi... Şərtləşdikləri kimi, əlyazmanı elə o cür ruhi sarsıntılar içində tamamlayıb baronessaya verdi. Düzdü, əsərə xeyli əl gəzdirmişdi, Avstriya, Amerika, Şərqlə bağlı səhifələr artır- mışdı, xüsusilə, xəlifə Müaviyənin arvadının dilindən “Vətən Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|