Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti meliyeva shohida maksudovna

№ 
Metodikalar nomi Topshiriq bajarish natijalari (%) 
O
‘rt
acha
ko
‘rsa
tkich
 
4 
3 
2 
1 
0 
1 
“Hayvonot bog‘i” 
o‘yin metodikasi 
20% 
30% 
30% 
20% 
- 
2,5b 
2 
“Predmetlarni 
taqqoslash” o‘yin 
metodikasi 
20% 
30% 
20% 
30% 
- 
2,4b 
3a “Topishmoqni 
tu-
zish” o‘yin metodi-
kasi (birinchi top-
shiriq) 
10% 
30% 
40% 
20% 
- 
2,3b 
3b “Topishmoqni 
tu-
zish” o‘yin metodi-
kasi (ikkinchi top-
shiriq) 
- 
20% 
50% 
30% 
- 
1,9b 
4 
“Yil 
fasllari” 
metodikasi 
10% 
30% 
40% 
20% 
- 
2,3b 
5. 
“O‘yinchoqni olib 
berishga 
yordamlash” o‘yin 
metodikasi 
10% 
20% 
30% 
40% 
- 
2b 
6. 
“Kesma 
rasmlar” 
metodikasi 
20% 
20% 
40% 
20% 
- 
2,4b 
7. 
“Syujetli rasmlar” 
metodikasi 
10% 
30% 
30% 
30% 
- 
2,2b 
8. 
“Geometrik o‘yin-
lar” metodikasi 
20% 
30% 
40% 
10% 
- 
2,6b 

---

92 
9. 
“Ko‘p, oz, barobar” 
o‘yin metodikasi 
20% 
30% 
40% 
10% 
- 
2,6b 
10. “Rasmli 
domino” 
o‘yin metodikasi 
20% 
40% 
20% 
20% 
- 
2,6b 
11. “Singan 
piyola” 
metodikasi 
10% 
30% 
50% 
10% 
- 
2,4b 
12. “Jonli sur’at” o‘yin 
metodikasi 
20% 
30% 
40% 
10% 
- 
2,6b 
13. “Juft so‘zlar” o‘yin 
metodikasi 
- 
40% 
40% 
10% 
10% 
2,1b 
14 “Bekinmachoq” 
o‘yin metodikasi 
20% 
20% 
40% 
20% 
- 
2,4b 
“Hayvonot 
bog‘i”, 
“Predmetlarni 
taqqoslash”, 
“Yil 
fasllari”, 
“Topishmoqni tuzish” o‘yin metodikalarini dastlabki ta’kidlovchi epsperimental 
tadqiqot davomida bajarish jarayonida tekshiriluvchilarda lug‘at boyligini 
kamligi, nutqning grammatik tuzilishini yoshga nisbatan orqada qolganligi, 
bog‘langan nutqni qo‘pol rivojlanmaganligi, qiziqishlarni pasaygan, sustlik, 
topshiriq bajarishga nisbatan tashabbussizlik, umumiy natijalar asosida xulosalar 
qilishdagi kamchiliklar yaqqol ko‘zga tashlangan edi. Aksariyat bolalar
“O‘yinchoqni olib berishga yordamlash”, “Syujetli rasmlar”, “Singan piyola”, 
“Jonli sur’at” o‘yin metodikalarin bajarish davomida muammoli vaziyatning 
mazmunini “sezsalarda”, mustaqil ravishda nutqda ifodalay olishmagan. 
Topshiriqlarni bajarishda bolalar o‘z jumlalarida syujetli rasmlardagi kichik 
detallarni so‘zlab, rasm asosida xikoya tuzishmagan, ya’ni voqea-hodisalarining 
ketma-ketligini aniqlashtirmaganlar. Ko‘p hollarda bolalar yo‘naltiruvchi 
savollar va ko‘rsatmalar asosida ham topshiriqni bajara olmaganligi sababli, biz 
tomondan bolalarni shaxsiy tajribasidan foydalanishga qaratilgan savollar(“bu 
vaziyatda sen nima qilgan eding?”) berildi. Shu asosida, biz mazkur guruh 

---

93 
bolalarida egallangan tajriba asosidagi faoliyat usullarini o‘xshash vaziyatlarda 
qayta qo‘llash ko‘nikmasi rivojlanmagan deya xulosa qilgan edik. 
Amalga oshirilgan ta’limiy eksperimental tadqiqot natijasida, takroriy 
ta’kidlovchi eksperimental tekshiruvda mazkur bolalar bu topshiriqlarni 
bajarishda muammoli vaziyatlarni hal etishda nisbatan mustaqil tarzda, nutqdan 
faolroq foydalangan holda bajarishdi. Bolalar syujetli rasmlar asosida hikoyalar 
tuzish davomida jumlalardan, yig‘iq gaplardan foydalana olishdi. Vaziyatni 
tasvirlashda ob’ektlar orasidagi asosiy va qo‘shimcha aloqalarni ajrata olishdi.
O‘tkazilgan nazorat eksperimental tadqiqot asosida tarbiyalanuvchilarni 
bog‘langan nutqi, mantiqiy tafakkuri, tasavvur, tafakkur operatsiyalarini, 
ixtiyoriy diqqatini rivojlanish darajasi sezilarli darajada rivojlangani kuzatildi. 
Bolalar topshiriqlarni bajarishda diqqatlarini jamlay olish, ko‘rsatmalarni 
tinglash va tushunish, yo‘naltiruvchi savollardan foydalanish, o‘z fikrini bildira 
olish, savollarga yoyiq javoblar berish ko‘nikmalari nisbatan ijobiy tarzda 
o‘zgarganligi kuzatildi. Aksariyat bolalar topshiriqlarni kattalarning minimal 
yordami bilan bajara olib, namuna bilan ishlash, taqqoslash, analiz-sintez 
jarayonlarini sifat jihatdan o‘zgarganligi ko‘zga tashlandi. 
Nazorat eksperimental tadqiqot asosida, intellektual kamchiliklarga ega 
maktabgacha yoshdagi bolalar xilma-xil natijalarni namoyish etib, dastlabki va 
takroriy ta’kidlovchi tadqiqotlarni taqqoslash asosida umumiy ijobiy o‘sish 
tendensiyasi aniqlandi. Tekshiriluvchilar orasida topshiriqni bajarishdan bosh 
tortgan, topshiriqni umuman bajara olmagan, topshiriqni bajarish davomidagi 
hissiy-irodaviy 
soha, 
tormozlanish-qo‘zg‘alish 
jarayonlari, 
tafakkur 
operatsiyalarining kamchiliklar bilan bog‘liq qiyinchiliklarga duch kelgan 
tarbiyalanuvchilar soni qisqardi.
Dastlabki va takroriy tadqiqot natijalarini quyidagi jadval asosida 
taqqoslash mumkin: 

---

94