Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

3. О‘quvchilarga berilgan vazifalarni tekshirish. 
О‘quvchilar bilimi va 
kо‘nikmalari darajasini tekshirishning bu metodi butun tekshirish tizimida asosiy 
metodlardan biri hisoblanadi. 
Psixologlarning tasdiqlashicha, о‘quv materialini kitob bо‘yicha yoki 
о‘qituvchining sо‘zlaridan eslab qolish yо‘li bilan bir marta ishlab chiqqanda, hatto 
kuchli о‘quvchilar ham uning tahminan 70-75% yaxshi о‘zlashtirishga muvaffaq 

---

252 
bо‘ladi. Demak, uyga berilgan topshiriqyaarni tekshirish, nazoratining boshqa 
metodlari bilan bir qatorda, о‘quv materialini о‘zlashtirish sifatini hal qiluvchi 
ahamiyatga egadir. 
Uyga berilgan vazifalarni tekshirish vaqtida tekshirishning bir metodga 
kо‘proq e’tibor berish va bunda boshqa samaraliroq metodlarni inkor etish yaxshi 
natijalarga olib kelmaydi. Keyingi vaqtlargacha о‘quvchilar uyga berilgan 
topshiriqlarni darsning boshlanishidan oldin sо‘rash (buning uchun bir necha 
о‘quvchini doska yoniga chiqarib, darsning kо‘p vaqtini sarflash) tarafdori edilar. 
Buning natijasida yangi materialni о‘tish uchun vaqt yetishmas, yangi mavzu 
shoshma-shosharlik bilan tushintirilar, bu esa о‘quvchilarning uyga berilgan 
navbatdagi vazifalarga tayyorgarlik kо‘rishida qо‘shimcha qiyinchiliklar tug‘dirar 
edi. 
Lekin yuqorida aytilganlardan uyga berilgan vazifalarni tekshirishning 
bunday metodidan foydalanmaslik kerak, degan xulosa chiqarish notо‘g‘ri bо‘lur 
edi. Aksincha, agar yangi о‘rganilayotgan mavzu bilan mustahkam bog‘liq bо‘lsa 
va butunlay uning materiali asosida tuzilgan bо‘lsa, bu metodning ahamiyati 
kattadir. 
О‘quv materialining xarakteriga, dars tipiga, uning maqsad hamda 
vazifalariga tо‘la-tо‘kis muvofiq keladigan tekshirish metodi tо‘g‘ri tanlangan 
metod hisoblanadi. 
Uyga berilgan vazifalarni tekshirishni, yangi materialni о‘rganish yoki darsda 
ilgari tayyorlangan vazifalarga о‘xshash yangi material mashqlarini bajarish bilan 
qо‘shib olib borish о‘zining ijobiy tomonini kо‘rsatadi. Bunga hamma о‘quvchilar 
ishga jiddiy kirishib ketadilar, chunki uyga berilgan vazifa yuzaki emas, balki 
astoydil tekshirilayotganligini kо‘rsatadi va shu sababli ularning vazifalarni 
bajarishga bо‘lgan munosabati о‘zgaradi. О‘quvchilarning uyga berilgan 
vazifalarni bajarishdagi bilimlari va mehnat kо‘nikmalarini tekshirishda 
nazoratning texnikaviy vositalaridan foydalanish katta yordam kо‘rsatadi. Bu 
vositalar tekshirishning boshqa metodlari bilan birga qо‘shib olib borilganda 
yaxshi natija beradi. 

---

253 
Amaliy laboratoriya ishlarini tekshirish. Amaliy laboratoriya ishlari ta’lim 
metodi sifatida о‘quvchilarda g‘oyaviy va davlat, mafkura dunyoqarashini, 
ayniqsa, tabiiy-ilmiy sikldagi fanlar yuzasidan shakllantirish ishida katta 
ahamiyatga ega. О‘quvchilar amaliy-laboratoriya ishlari jarayonida kuzatishlar olib 
boradilar. Tajriba bosqichlarini aks ettiruvchi lahzalar chizadilar, kuzatishlarni 
yozib qо‘yadilar, olingan natijalarni qayta ishlaydilar va yozma hisobotlar 
tuzadilar. 
О‘qituvchi laboratoriya ishlarini bajarish jarayonida о‘quvchilarga yordam 
berib boradi, о‘zining kundaligiga har bir о‘quvchining mustaqillik darajasini, 
ayniqsa mashg‘ulotning zveno shaklida topshiriqlarning tо‘g‘ri bajarilganligini, 
о‘lchovlar, tuzilgan eskizlar, chiqarilgan xulosalarning tо‘g‘riligini tekshiradi va 
qayd qiladi. 
Shunday qilib, amaliy-laboratoriya ishlari jarayonida о‘qituvchining 
tekshirishi 
natijasida 
aniqlangan 
ma’lumotlar va tayyorlangan yozma 
hisobotlarning natijalari о‘quvchilarga obyektiv baho qо‘yishni ta’minlaydi. 
Amaliy — laboratoriya ishlariga yakun yasaganda о‘qituvchi о‘quvchilar 
tomonidan taqdim etilgan yozma hisobotlarga baho qо‘yish bilan cheklanmasligi 
kerak. Butun guruh ishtirokida bu xisobotlarni muhokama qilish, yо‘l kо‘yilgan 
kamchiliklarni kо‘rsatib о‘tish va xulosalarni oydinlashtrish muhimdir. Ana 
shunday tekshirishgina amaliy-laboratoriya ishlarini bajarish vaqtida olingan 
bilimlarning va mehnat kо‘nikmalarining sifatli bо‘lishini ta’minlaydi. 
Texnikaviy vazifalarni hal qilishni tekshirish. Uquvchilar bilimi va 
kо‘nikmalarini tekshirishning bu metodi keyingi vaqtlarda tobora dolzarbroq bо‘lib 
bormoqda. Bunga sabab shuki, xilma-xil texnikaviy vazifalarni hal qilishning о‘zi 
ijodiy, texnikaviy tafakkurni rivojlantirishga yordam beradi., bu esa 
о‘quvchilarning mehnat tayyorgarligi mazmuniga nisbatan quyilayotgan asosiy 
talablardan biridir. О‘qishga qiziqish uyg‘otish uchun о‘quvchida bilim olish 
faoliyati bilan shug‘ullanish ehtiyojini vujudga keltirish kerak, bu faoliyat qiziqarli 
texnikaviy vazifalarni hal qilish jarayonida namoyon bо‘lishi mumkin. Shu bilan 
birga о‘quvchini shunday sharoitlarga qо‘yish kerakki, u о‘zi olgan bilimlaridan 

---

254 
bemalol foydalangan holda bilishga oid ijodiy vazifalarni hal qilish uchun kо‘p 
irodaviy kuch sarflasin.