Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz filiali


-MA’RUZA MURAKKAB QO`SHMA GAPLAR VA ULARNING TURLARI



Yüklə 1,06 Mb.
səhifə206/224
tarix04.08.2022
ölçüsü1,06 Mb.
#63008
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   224
Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz

38-MA’RUZA
MURAKKAB QO`SHMA GAPLAR VA ULARNING TURLARI.


Reja:

  1. Murakkab qo`shma gap haqida ma’lumot.

  2. Bog`langan qo`shma gap toifasidagi (bog`lanish yo`li bilan tuzilgan) murakkab qo`shma gaplar

  3. Ergashgan qo`shma gap toifasidagi (ergashish yo`li bilan tuzilgan) murakkab qo`shma gaplar.

  4. Bog`lovchisiz qo`shma gap toifasidagi (bog`lovchi vositalarsiz tuzilgan) murakkab qo`shma gaplar

  5. Aralash tipda tuzilgan murakkab qo`shma gap



Murakkab qo`shma gap haqida ma’lumot

Qo`shma gaplar komponentlarning soniga ko`ra, ikki xil bo`ladi: 1) ikki komponentli qo`shma gaplar (bog`langan, ergashgan, bog`lovchisiz qo`shma gaplar), 2) ko`p komponentli (murakkab) qo`shma gaplar.


Ko`p komponentli (murakkab) qo`shma gaplar uch va undan ortiq komponentlarning mazmun va grammatik jihatdan birikishidan hosil bo`ladi.
Murakkab qo`shma gap tarkibidagi qismlar (komponentlar) o`zaro turlicha munosabatda bo`ladi. Shunga ko`ra, murakkab qo`shma gaplar quyidagi turlarga bo`linadi:
1. Bog`langan qo`shma gap toifasidagi (bog`lanish yo`li bilan tuzilgan) murakkab qo`shma gap.
2. Ergashgan qo`shma gap toifasidagi (ergashish yo`li bilan tuzilgan) murakkab qo`shma gap.
3. Bog`lovchisiz qo`shma gap toifasidagi (bog`lovchi vositalarsiz tuzilgan) murakkab qo`shma gap.
4. Aralash tipdagi tuzilgan murakkab qo`shma gap.


1. Bog`langan qo`shma gap toifasidagi (bog`lanish yo`li bilan tuzilgan) murakkab qo`shma gaplar

Bog`langan qo`shma gap toifasidagi (bog`lanish yo`li bilan tuzilgan) murakkab qo`shma gap komponentlari (qismlari) o`zaro teng bog`lovchilar yoki teng bog`lovchilar vazifasidagi yuklamalar orqali sintaktik aloqaga kirishadi.


Bunday murakkab qo`shma gap, tarkibidagi komponentlarning bog`lanish usullariga ko`ra, shuningdek, ularning semantik munosabatlariga ko`ra, bog`langan qo`shma gapdan farq qilmaydi, lekin bunda komponentlar soni uch va undan ortiq bo`ladi. Masalan: Bugundan boshlab yotoq joylarda... yigitlardan bitta navbatchi qoldirildi-yu, boshqa hamma paxtaga chiqdi va terimchilar soni to`rt kishiga ortdi. (P.Qodirov).
Keltirilgan misolda 3 ta komponent murakkab qo`shma gap tarkibida qatnashib, birinchisi ikkinchisiga teng bog`lovchi vazifasidagi –yu yuklamasi bilan, ikkinchisi uchinchisiga va bog`lovchisi bilan bog`langan. Bog`langan qo`shma gap toifasidagi murakkab qo`shma gapni quyidagi chizgi bilan ko`rsatish mumkin:
-yu, va



Yüklə 1,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   224




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin