Nizomiy nomidagi

Granata uloqtirish ko’rsatkichlarining natijalari (marta) 
Kursi 
Jinsi 
n 
Tajriba 
x

m 
n Nazorat 
x

m 
T 
p 
I 
O’g’il 
Qiz 
14 
12 
25,75

0,31 
13,85

0,26 
16 
10 
24,18

0,79 
13,0

0,20 
5,37 
3,12 
II 
O’g’il 
Qiz 
14 
12 
31,21

0,46 
18,66

3,64 
16 
10 
29,06

0,99 
17,1

0,40 
2,39 
0,37 
III O’g’il 
Qiz 
14 
12 
8,42

0,39 
21,83

0,26 
16 
10 
17,47

0,12 
31,93

1,75 
Granata uloqtirish o’g’il bolalar 14,58 m ga, qizlar esa 8,8 m ga oshdi. 
Nazorat guruhida o’g’il bolalar 7 m ga, qizlar 6,55 m ga yaxshilandi, guruhlar 
o’rtasida tq statistik farq qilmadi. 

---

64 
Baland turnikda tortilish ko’rsatkichlarining natijalari (marta) 
Kursi 
Jinsi 
n 
Tajriba 
x

m 
n Nazorat 
x

m 
T 
p 
I 
O’g’il 
Qiz 
14 
12 
9,51

0,70 
- 
16 
10 
9,0

0,49 
- 
1,17 
II 
O’g’il 
Qiz 
14 
12 
13,14

1,07 
- 
16 
10 
10,06

0,42 
- 
3,38 
III 
O’g’il 
Qiz 
14 
12 
16,42

0,86 
16 
12,0

1,75 
2,16 
Tajriba guruhidagi natija 10 tadan 17 tagacha yaxshilandi. Nazorat guruhida 
mutanosib tarzda 3 taga tortildi, guruhlar o’rtasida tq statistik farq qilmadi. 

---

65 
Jismoniy tarbiya darslarida ko’rsatish uslubidan foydalanish yo’llari 
Ko’rsatish 
O’qituvчi tomonidan 
Assistent tomonidan 
maktabda 
Jest bilan 
Rasmlarda, 
suratlarda, 
kinogrammalarda 
butunligicha 
Qismlari bo’yicha 
Aniq va to’g’ri 
Ayrim joylarini 
oynadagidek 
Kasbiga qarab 
Reja bo’yicha 
sekin 
Normal suratda 
to’liqligicha 
Bir marta 
Ko’p marta 
Tabiiy 
holda 
Tushuntirish bir vaqtni o’zida ko’rsatish bilan 
Tushuntirish aktsenti bilan 
Ko’rsatish aktsenti bilan 

---

66 
Kollejda aralash tipdagi mazmuniga o’yin materiallari kiritilgan darslarda 
o’qitish uslublarining nisbati 
9-jadval
Bosq
ichlar 
Sarflangan vaqt 
tushun
tirish 
ko’r
satish 
tushuntirishni 
ko’rsatish 
bilan 
olib 
borish 
o’rgatish
ni 
umumiy 
vaqti 
II 
3,55 
1,82 
13,70 
19,07 
IY 
4,73 
1,57 
11,81 
18,11 
YI 
4,81 
1,84 
8,95 
15,60 
YIII 
7,36 
3,22 
5,87 
16,55 
Jadvaldan ko’rinib turibdiki, bosqichlar bo’yicha tushuntirish vaqti oshib 
borsa, ko’rsatish vaqti hamma bosqichlarda katta o’zgarish ko’rinmaydi, 
tushuntirishni ko’rsatish bilan qo’shib olib borilganda bosqichma-bosqich vaqtni 
kamayib borishini ko’rsatdi. 
Xronogramma 
tahlilining 
ko’rsatishicha, so’z va ko’rgazmalilik 
uslublarining nisbati har xil sinflarda o’tkaziladi. 
Kichik sinflarda ko’rsatish bilan tushuntirish ko’prog’i ishlatilsa, o’rta 
sinflarda va yuqori sinflarda tushuntirish uslubi yuqori turadi. Kichik sinflarda 
bevosita o’rgatishda uslublarga ketgan vaqt (19,05%) nacha, yuqori sinflarda 
(16,50%) gacha vaqt sarflangan. Kichik sinflarda tushuntirish va ko’rsatish 
ko’pgina o’qituvchilar tomonidan sekin sur’atda, ko’p marta takrorlash bilan va 
qo’shimcha tarzda olib boriladi. 
Yuqori sinflarda esa vaqtni ko’proq foizi tushuntirish va ko’rsatish uslubiga 
ketadi. Tushuntirishga 2 barobar vaqt, ko’rsatishga qaraganda ko’p ketadi. Bu 
o’quv materialini murakkabligiga va harakat faoliyatining o’rganayotgan 
texnikasiga ketadi. 

---

67 
Harakatni o’qituvchi ko’rsatishi (yoki o’qituvchining topshirig’i bilan 
o’quvchilar) ta’limning eng o’ziga xos uslublaridandir. Ta’limning asosida 
ko’rsatish yordami bilan taqlid qilish yotadi. O’quvchining ongli taqlid qilishga 
tayyorligi harakatlarni bir nechta omillari bilan aniqlanadi. 
Birinchidan, ko’rilgan harakatni tahlil qila bilish qobiliyati; 
Ikkinchidan, bolaning ruhiy fiziologik yetukligi muvofiqligi bilan qayta 
tiklanadigan mashqning murakkabligi (shu bilan birga mashqning murakkabligi 
optimal bo’lishi kerak); 
Uchinchidan, taqlid qiladigan harakatlar to’g’risida o’quvchining bilimlar 
darajasi bilan to’laligiga tasavvur qilishi; 
To’rtinchidan, taqlid qilinadigan harakatga qiziqish bilan va o’quvchining 
taqlid qilishga xohishi bilan, kuzatiladigan faol qayta tiklashga intilishni taqlid 
qilish ta’limning muhim motiviga aylantirish uchun o’qituvchi foydalanilgan 
bo’lishi mumkin. 
Beshinchidan, taqlid qilish uchun o’zini-o’zi nazorat qilish va o’z vaqtida 
sifatli nazoratning mavjudligi. 
Jismoniy mashqni ko’rsatishga ba’zi bir uslubiy talablar: 
1. Ko’rsatish har doim so’zdan foydalanish uslubi bilan mos kelmog’i 
kerak. 
Ko’rsatish va so’zning nisbati mazmuni bo’yicha, vaqtlar bo’yicha 
taqsimlanishi va qo’llanishning tezligi ta’limning aniq tarkib topgan vazifalari 
va pedagogik vazifalar bilan belgilanishi kerak. 
2. Ko’rsatishning mazmuni ta’limning vazifalariga muvofiq bo’lishi 
majburdir. 
A. Birinchi ko’rsatish, odatdagidek, jismoniy mashqni bajarilishining 
standartli texnikasi to’g’risida yaxlit tasavvur berishi kerak. U qayta tiklash 
uchun o’quvchilarga oson bo’lish darajasida amalga oshiriladi. 
B. Agar harakatni qanday egallash mumkinligini ko’rsatish talab qilinsa, u 
holda 
ko’rsatishda 
ko’nikmaning 
yuqori 
darajasini 
ifodalovchi 
individuallashtirishning texnik bajarilishini aks ettirishi kerak. 

---

68 
V. Qachon zo’r berilishini ta’kidlash va ayrim harakatlarga o’quvchilar 
diqqatini jalb qilmoq zarur, ko’rsatishda aynan ana shu momentlar ta’kidlanadi; 
ko’proq ko’rgazmalik uchun ba’zan o’rganilanayotgan harakatning faqat qismini 
ko’rsatadilar, harakatning tezligi kamaytiriladi, tanaffus qiladilar. 
3. Ko’rsatish vaqtida o’qituvchining emotsional holatiga o’quvchilar taqlid 
qilishga intilishlarini hisobga olish kerak. Bu o’quvchilarning bilish faolligini 
oshirish uchun foydalanish zarur. 
4. Oynali ko’rsatish faqat oddiy, asosan umum rivojlantiruvchi jismoniy 
mashqlar foydalanilgan vaqtda maqsadga muvofiqdir.