Noorganik moddalar

6-BOB
KONVERTIRLANGAN GAZLARNI UGLEROD
M ONOOKSIDI VA DIOKSIDIDAN TOZALASH
A v v a l a m b o r tabi iy g az tarkibidagi m e t a n n i , s o ‘ng esa oraliq m a h ­
sul ot ug l er o d m o n o o k s i d i n i konver siyalash natijasida quyidagi o ‘rta- 
c h a tar ki bda gi k o nv er t i r l a n g a n gaz oli nadi ( q u r u q gazga ni sbat an),
haj mi y foi zl arda: v o d o r o d — 61, 7 az ot va a r g o n birgali kda — 20,1 
ugl erod di oksidi — 17,4; ugl erod m o n o o k s i d i — 0, 5; m e t a n — 0,3.
B u n d a y g az l a r a r a l a s hm as i da uglerod m o n o o k s i d i va uglerod diok- 
si di dan t as hq a r i suv b u g ‘i va j u d a h a m o z m i q d o r d a o z o d kislorod 
boMishi m u m k i n . A m m o , k o nv e r ti r l a ng a n gaz t a r ki bi da bu kislorodli 
b i ri km a l ar — suv b u g ‘i, uglerod mo n oo k si d i, ugl er od dioksidi va o z od 
k i sl o r od ni ng b o ' l i s h i m u t l a q m u m k i n e m as d i r , c h u n k i ul ar sintetik 
a m m i a k i shlab c h i q a r i s h d a q o ‘llaniladigan t e m i r katalizatori u c h u n
z aharli m o d d a l a r deb hisobl anadi . S h u n i n g u c h u n h a m k o n v er t i r l a n ­
gan gaz b u n d a y kislorodli m o d d a l a r d a n t o z a l a n g a n b o ‘l m o g ‘i kerak.
K o n v e r t i r l a n g a n gaz ni ug l er o d d i o k s i di da n t o za l a s h u c h u n , o d a t -
da , k o ‘p r o q x e m o s o r b s i y a usuli q o ‘llani la di . Bu u s u l d a , a s o s a n ,
k o n v e r t i r l a n g a n g a z n i u g l e r o d d i o k s i d i d a n e t a n o l a m i n n i n g yoki 
p o t a s h n i n g suvdagi e r i t m a l a r i d a n f oyda la ni la di. T o z a l a n g a n k o n v e r ­
t i r l a ng a n g a z l a r n i n g o ‘r t a c h a tarkibi ( h a jmi y %) l ar da q u y id a g i ch a
t a r ki bga ega b o ‘lishi m u m k i n : v o d o r o d — 7 4 —75; az ot — 2 4 —25; 
m e t a n — 0 , 7 ; u g l e r o d m o n o o k s i d i — 0,7 va u g l e r o d di oksi di — 
0 , 0 1 —0,1. G a z n i t o z a l a s h j a r a y o n i d a k at t a m i q d o r d a 9 8 , 0 —98, 3 (h) 
% uglerod dioksidi gazi s a n o a t chiqindisi sifatida hosil b o ‘ladi. A m m o
b u t a s h l a n d i q g a z n i n g asosiy q i s mi hozi rgi k u n d a az otl i m i n e r a l
o ‘g ‘itlardan — k a r b a m i d , s h u n i ng d ek , kalsinatsiyalangan s oda h a m d a
q u r u q m u z ishl ab c h i q a r i s h d a q o ‘llaniladi.
K o n v e r t i r l a n g a n gazni ugl erod d i oks idida n t o za l a s h n i n g fizik usu- 
liga — g a z l a r n i b o s i m q o ‘llab suv b i lan absor bsiyasi usuli kiradi. Bu 
usul a y r i m eski q u r i l m a l a r d a ishlatilsa h a m , a m m o hozirgi z a m o n
q u r i l m a l a r i d a u m u m a n q o ‘l l an m ay di .