Noorganik moddalar

12)
ga be -
riladigan 98% li az ot kislotasining mi qd o ri bu m i n o r a
{12)
d a n chiqib 
ketayotgan azot kislotasini konsentratsiyasi 75% d a n kichik b o ‘lmasin.
S h u n d a y qilib, oksi dl angan ni t ro z a gazlari k e yi nc ha lik tuzli (kalsiy 
nit rat ini suvdagi 3 5 —42% li e r it ma s i) sovitgich (
13)
d a m i n u s 263 К 
g a c h a sovit il adi va a b s o r b si o n m i n o r a (
14)
g a y ubor i li b, u yer da 
o l d i n d a n tuzl i so vi t gi ch la r ( 7 5 ) va (
16)
l a r d a s ovitilgan 98% li azot
kislota e r i t m a s i d a a bs or bsi ya l a na di la r .
A z o t di oksidi b i lan t o ‘yi nt ir i l ga n az ot kislotasi a bs or b s i o n m i n o r a
(
14)
n in g past к i b o s q i c h i d a n na s os ( 7 7 ) or qa l i o qa r ti r i s h m i n o ra s i
{18)
ga ber iladi. A b s o rb s i o n m i n o r a
{14)
ni t e p a q i s m i d a n c h i q a ­
y ot ga n t a s h l a n d i q ga z la r yuvgi ch ( 7 7 ) d a gazli sovitgich ( 7 ) d a n
304

---

c h i q a y o t g a n t ark i bi d a g i e r i g a n az ot o k s i d l a r i d a n h a v o bilan puflab 
t o z a l a n g a n k u c h s i z a z o t kislotasi b i lan yuviladi.
B u g ‘li k u y l a k c h a b il an t a ’m i n l a n g a n o q a r t u v m i n o ra s i
( 18)
d a 
az ot kisl ota sida gi a z o t oksidlari e r i t m a s i d a n t oz a a z o t di oksi di ajra- 
tiladi. S o vi t g ic h
( 19)
d a a z o t kislotasi s o v i t il g an d a n s o ‘ng yi g‘gich 
( 20)
ga y u bo r i l a d i , u y e r d a n bu a z ot k i s lota sini ng b i r qi smi m a h s u -
liy 9 8% li a z o t kislota si fat ida na s os
( 11)
or qa li q u r i l m a d a n c h i q a ­
zib, o m b o r x o n a g a y ub or i l ad i ; q ol g a n qismi esa a z o t m o n o o k s i d i n i
t o ‘liq o k s i d l as h u c h u n t o ‘liq o k si dl as h m i n o r a s i
( 12)
g a va azot di- 
o ks i di ni yut ish u c h u n tuzl i sovitgich 
( 15)
orqali a bs or b s i o n m i n o r a
( 14)
g a q a y t ar ila di.
Az ot k i s l ot as i d a n aj rat il gan a z o t dioksidi d e l e g m a t o r
( 21)
d a n
320 К d a n 265 К g a c h a suv b i lan sovitiladi. Bu ye r da hosil b o ‘la- 
y o t g a n az ot ki sl ot a k o n d e n s a t i o q a r t u v m i n o r a s i
( 18)
ga s u g ‘orish 
u c h u n ber il adi. S o ‘n g ra a z o t oksidlari suv b i lan b i ri nc h i sovitgich
( 22)
d a 293 К g a c h a , i k ki nc h i sovitgich 
( 22)
d a esa tuzli e r i t m a
(kalsiy nitrat ini suvdagi 35—42% li eritmasi) bilan 265 К g a c h a soviti­
ladi. Bu s ovi tgi c h 
( 22)
l ar da hosil b o ‘lgan s u y u q N 20 4 s e p a r a t o r
( 23)
l arda n i t r o z a g a z l a r i d a n ajratilib, x o m a r a l a s h m a ar al ashtirgichi
( 24)
ga y u b o r i l ad i va u y e r d a k u ch s iz az ot kislotasi b il an a r a l a s h - 
tiriladi. U y e r d a n x o m a r a l a s h m a na s os
( 11)
o rq a l i avtoklav 
( 25)
ga b e t o ‘x t ov ber il ib t uriladi. Bu avt okl av 
( 25)
g a g a z g o l d e r d a n k e ­
l a y o t ga n ki sl or od k o m p r e s s o r
( 28)
va or a li q b a l l o n
( 26)
orqali 4 — 
5 M P a b o s i m d a ber iladi.
Avt okl av 
( 25)
d a hosil q i linga n azot kislotasi t a r k i b i d a 2 5 —50% 
o r t i q c h a N 20 4 b o r b o ‘lib, bu e r i t m a yig‘g i ch ( 2 7 ) orqali o q a r t u v
m i n o ra s i
( 18)
g a y ubor i ladi .
A z o t kislotasini sa q l as h v aq t i d a ajralib c h i q a d i g a n n i t r o za h a m d a
p u f l a n u v c h i g a z l a r d a n i bo r at b a r c h a ga z la r gazli sovitgich ( 7 ) d a n
c h i q a y o t g a n n i t r o z a gazlari b i l a n q o ‘shi lib, v e n t i l a t o r
( 8)
orqali
q u r i l m a n i n g b o s h q is mi ga y u b o r i l ad i l a r va b u t u n j a r a y o n d a y a n a
q a y t a d a n i sh t i r ok et adilar .
7 5 % li a z o t kislotasi t o ‘liq oksi dl agi ch 
( 12)
d a n c h i qi b , avtoklav
( 25)
ga b o r i b , 9 8% li az ot kislotasiga q a yt a i shl an a d i . Avtoklav 
( 25)
d a hosil b o ‘l a y o t ga n az ot kisl ota sini ng b a r c h a m i q d o r i d a n , liar bir 
t o n n a a z o t kislotasiga n i s b a t a n h i s o b l a n g a n d a y a r i m t o n n a g a yaqini
a z ot m o n o o k s i d i n i o ksi dl ashda ishlatiladi. Aga r da 1 t o n n a t o v a r holi- 
dagi m a h s u l o t ishlab c h i q a r i s h u c h u n k i s l o r o d n i n g u m u m i y sarfi 
125— 155 m 3 ni tashkil etsa, u n d a n 89 m 3 n i t r o z a gaz la r i ni o k s i d ­
lash u c h u n s ar fl anadi .
O l i n g a n a z o t kisl ota e r i t m a s i n i t o z a az ot kislotasi va az ot oksi d- 
lariga ajratish u c h u n jinsli yoki tarelkali oq a r tu v m i n o r a l a r q o ‘llanadi.
2 0 -
305

---