Noorganik moddalar

S u v
Bug
 7/ 
k o n d en sa t
H ovo
S u v
16 Mahsuliy
I azot kislotasi
_| 
omborga
Isitilgan havo
9 . 1 4 -ra sm .
 
Azot kislotasini q o ‘sh bosimli usul bilan ishlab chiqarsh 
te xnologik tasviri:
1 —
havoni tozalash murakkab apparati; 
2
— aralas htirgich ; 
3 —
ventilator;
4
 — nitroza gazlarini sovitg ic h-yuvgic hi; 
5
 — issiqlik almashtirgich; 
6 —
nitroza
gazlari bilan a m m ia k n i aralashtirish apparati; 7 — ta s hla ndiq nitroza gazlarini
qaytarish reaktori; 
8 —
absorbsio n minora; 
9 —
m o ' r il i quvur; 
10 —
g az tur-
binali agrcgat; 
11
— kontakt apparati; 
12 —
q o z o n - f o y d a l a n g i c h ;
13 —
a m ­
miakni to z a la sh m atoli filtri; 
14 —
nitroza gazlarini ok sid la sh minorasi; 
15
—
tashla ndiq n it roza gazlari isitgichi; 
1 6 —
o q l o v c h i m inora; 
17 —
sovitgichlar.
A m m i a k - h a v o a r al a s h m a s i d a g i a m m i a k m i q d o r i a v t o m a t i k t a r z d a
b os hq a r i l a d i .
A m m i a k - h a v o a r a l a s h m a s i v e n t i l a t o r ( 3 ) o r qa l i issiqlik a l m a s h ­
tirgich ( 5 ) ga y u bor i la di va u y e r d a q o z o n - f o y d a l a n g i c h
{12)
d a n
k e l a y o tg a n n i t r oz a gazlari issiqligi h i sobi ga 363 К — 373 К g a c h a 
qizitiladi. K o n t a k t apparatlari ( / / ) ning yuqori q i s m i da joylashtirilgan 
k ar to n li filt rlarda qi zdi ri lgan a m m i a k - h a v o a r a l a s h m a s i q o ‘s h i m c h a
t o z a l a n i s h d a n o ‘t adi va k o n t a k t a p p a r a t l a r i ( / 7 ) ga kiradi. Bu y e r d a 
p l a t i n a k a t a l i z a t o r i d a a t m o s f e r a b os i mi va 1073 К — 1113 К t e m -
p e r a t u r a d a a m m i a k az ot m o n o o k s i d i va suv b u g ‘lari hosil qilib o k - 
sidlanadi.
A m m i a k n i oksidlanish e k z o te r mi k reaksiyasi (9.5) issiqligidan foy- 
da l an is h u c h u n n i t ro z a gazlari k o n t a k t a p p ar at l ar i
{11)
n i n g bevosi ta 
past ki q i s mi ga o ‘r n a ti l ga n ( r e a k s i o n issiqlikni b e h u d a y o ‘qot ili shi ga 
y o ‘l q o ‘y m a s l i k u c h u n ) q o z o n - f o y d a l a n g i c h l a r (
12)
g a yubori ladi
va bu a p p a r a t d a bosimi 3 , 8 —4, 0 M P a va t e m p e r a t u r a s i 723 К b o ‘lgan 
o ‘t a qi zi ga n suv b u g ‘i ol ini shi hi sobi ga 443 К g a c h a sovitiladi.
278

---

S h u n d a n s o ‘ng n i t r o z a gazlari issiqlik a l m a s h t i r g i c h ( 5 ) d a o ‘z 
issiqligini q u r i l m a g a kirib k el a y o t g a n a m m i a k - h a v o a r a l a s h m as i n i
isitish h i s o b i g a 383 К — 393 К g a c h a soviydi. S o ‘n g ra n i t r o z a g a z ­
lari b ar b o t aj xilidagi s ov i t g i c h - y u v g ic h
( 4)
ga y u b or i l a d i va bu a p ­
p a r a t d a n i t r o z a gazlari sovi shi b i lan birga, l ining t ar ki bi dagi suv 
b u g ‘lari h a m k o n d e n s a t l a n a d i . Suv b u g ‘lari u m u m i y m i q d o r i n af a -
q at s i n t e t i k a m m i a k n i o k s i dl a s h j a r a y o n i hi sobi , balki a m m i a k n i
o ks i dl a s h u c h u n q u r i l m a g a b e r il a yo tg a n a t m o s f e r a havosi bilan h a m
k i r a y o t g a n suv b u g ‘lari yi g‘i n di s id a n i borat di r.
N i t r o z a g az l a r i n i s ov it g ic h - y u vg i ch
{4)
d a sovi shi b i lan birga, 
b ir v a q t n i n g o ‘zi da , a z o t m o n o o k s i d i n i a z ot d i ok s i d ig a q i s m a n o k ­
s i dl an i s h j a r a y o n i s o d i r b o ‘l ayot gani u c h u n a z o t kisl ota sini ng k o n -
d en s a t i d e b a t a l m i s h kuchsi z, y a ’ni 2 5 —30% li a z o t kislotasi er it masi 
h a m hosil qi li na di . S o v i t gi c h - y uv gi c h
{4)
ni ng pastki q i s m i d a n k i r a ­
y o t g a n n i t r o z a gazlari a z ot kislotasi k o n d e n s a t i q a t l a m i d a n o ‘tib, 
n i t r o z a gaz iga h a r xil h o l a t l a r d a a m m i a k n i o ‘t ib ketishi natijasi da 
hosil b o ‘lishi m u m k i n b o ‘lgan a m m o n i y nitriti va ni trat i t u zl a r i d a n
yuvilib t o z a l a n a d i .
N i t r o z a g az la r i sovi tg ic h- y u vg ic h