Normallashtirish

DTBS16MBK
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI 
401 
Optika
20 
G‘aniev 
Ass. 
500000 
FE 
4-12 
Jadvaldagi ma’lumotlar (yozuvlar) xammasi atomar yaxlit ko’rinishda
berilgan. 
Agar munosabat 1-
normal formada bo‘lsa – 1NF, unda barcha kalit 
bo‘lmagan atributlar kalit atributga funksional bog‘langan. Lekin, bog‘lanish 
darajasi har xil. Agar kalit bo‘lmagan atribut kalit atributni qismiga bog‘langan 
bo‘lsa, u qisman bog‘lanishli deyiladi.
Bizning misolda soatlar soni (kalit bo‘lmagan atribut) predmetlar nomi 
atributiga qisman bog‘langan. Agar kalit bo‘lmagan atribut barcha murakkab 
kalitga bog‘langan bo‘lsa va uni qismiga bog‘langan bo‘lmasa, unda bu atributni 
murakkab kalitga to‘la funksional bog‘lanish deyiladi. Agar, A,B,C atributlar 
berilgan bo‘lsa va unda A → B bo‘lsa, B→C bo‘lsa, unda C, A dan tranzitiv 
bog‘langan bo‘ladi. Bizni misolda familiya, kafedra, telefon. 
Uchinchi normal forma (3 NF
). Ma’lumotlar munosabatlarda 2 NFga 
keltirilganda ham bir qancha noqulayliklar bo‘ladi. Jumladan, ma’lumotlarda 
axborotlarni ortiqchaligi, amallarni bajarish qiyinligi va boshqalar. Bunday 
munosabatlarni 3 NFga keltiriladi.
Agar, A,B,C, R 
munosabatini 3 ta atributi yoki atributlar to‘plami bo‘lsin. 
Agar B atribut A atributga, C 
atribut esa B atributga bog‘langan bo‘lsa, ya’ni , A 
→ B va B→C. Bunda teskari bog‘linishlar bo‘lmasa, unda C atribut A atributga 
tranzitiv bog‘langan deyiladi. Uni ko‘pincha diagramma ko‘rinishida 
quyidagicha tasvirlash mumkin: 
7.1-
rasm. 3 NFga keltirishning diagramma ko‘rinishi 
Shunday qilib, R munosabat 3-NFda berilgan deyiladi, agarda, u
2 NFda bo‘lsa va R munosabatdagi birlamchi kalit bo‘lmagan har bir atribut R 
С
В
А
В
А
В
С

---

HISOB
6 
MA’LUMOTLAR
BAZASI