Nozima zufarovna



Yüklə 1,64 Mb.
səhifə13/19
tarix07.01.2024
ölçüsü1,64 Mb.
#208584
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   19
1 - kitob Kimyoning asosiy tushunchalari

Neytrallanish reaksiyasida asos va kislota o’zaro ta’sirlashib , tuz va suv hosil qiladi.

LiOH + HCl = LiCl + H2

NaHCO3 + H2CO3 = Na2CO3 + H2O



Kimyoviy reaksiyalarni ohirigacha borish shartlari: gaz ajralishi, cho’kma tushishi, kam dissotsiyalanuvchan moddalarni hosil bo’lishi, katta miqdorda issiqlikni ajralishi yoki yutilishi.
Kimyoviy reaksiyalarda ajralib chiqadigan energiya kimyoviy energiya deb ataladi.
Kimyoviy reakasiyalarda ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdori reaksiyaning issiqlik miqdori
(Q) deb ataladi.
Ekzotermik reaksiyalar
Issiqlik (energiya) chiqishi bilan boradigan reaksiyalar ekzotermik (ekzo – tashqari)reaksiyalar deb ataladi. Bu reaksiyalarda issiqlik miqdori + “ ishora bilan ko’rsatiladi.



Fe + S = FeS +96kJ

S + O2 = SO2 +297kJ

C + O2 = CO2 +393kJ



Endotermik reaksiyalar
Issiqlik (energiya) yutilishi bilan boradigan reaksiyalar endotermik (endo – ichkari) reaksiyalar deb ataladi.Bu reaksiyalarda issiqlik miqdori ishora bilan ko’rsatiladi.



N2 + O2 = 2NO -181kJ

3O2 = 2O3 -289kJ



Binar birikmalar – 2xil elementdan ibirat bo’lib, elementlarga elektromanfiyligi katta bo’lgan element nomiga “id” qo’shimchasi qo’shiladi. AxBy



1

Ftoridlar (I)

F2O, KF, HF, CF4, CaF

2

Xloridlar (I)

HCl, SiCl4, CCl4, BaCl2

3

Bromidlar (I)

HBr, SiBr4, CBr4, CaBr2

4

Yodidlar (I)

CaJ2, HJ, CJ4, KJ

5

Gidridlar (I)

NaH, CaH2, AlH3, SiH4

6

Sulfidlar (II)

FeS, FeS2, CuS, Al2S3

7

Nitridlar (III)

AlN, Na3N, Mg3N2

8

Fosfidlar (III)

Ca3P2, Na3P, Mg3P2

9

Karbidlar (IV)

CaC2, Al4C3, Ag2C2, Fe3C

10

Silitsidlar (IV)

K4Si, Mg2Si, Ca2Si



Reaksiyalar

  1. Yonish reaksiyalari:


Oddiy moddalarning yonish reaksiyalari: 1)C + O2 = CO; C + O2 = CO2
2)P + O2 = P2O3; P + O2 = P2O5
3)S + O2 = SO2; S + O2(kat) = SO3
4)Si + O2 = SiO2


Murakkab moddalarning yonish reaksiyalari:


1)CXHy + O2 = CO2 + H2O
2)PH3 + O2 = P2O5 + H2O
3)SiH4 + O2 = SiO2 + H2O
4)4NH3 + 5O2(kat) = 4NO + 6H2O NH3 + 3O2(kat-siz) = 2N2 + 6H2O

Moddalarning suv bilan reaksiyalari:


1)K + H2O = KOH + H2 Ca + H2O = Ca(OH)2 + H2
2)KH + H2O = KOH + H2 CaH2 + H2O = Ca(OH)2 + H2
3)KO + H2O = KOH CaO + H2O = Ca(OH)2
4)K2O2 + O2 = KOH + O2 CaO2 + H2O = Ca(OH)2 + O2
5)SO3 + H2O = H2SO4 SiO2 + H2O = X
6)Ca3P2 + H2O = Ca(OH)2 + PH3






  1. O’rta tuzga ortiqcha miqdorda kislota qo’shilsa nordon tuzga aylanadi :

Ca3(PO4)2 + H3PO4→ CaHPO4 Ca3(PO4)2 + H3PO4→ Ca(H2PO4)2

  1. Asosli tuzga kislota , nordon tuzga asos qo’shilsa o’rta tuz hosil bo’ladi :

Fe(OH)SO4 + H2SO4→ Fe2(SO4)3 CaHPO4 + Ca(OH)2→ Ca3(PO4)2

𝑲𝒊𝒔𝒍𝒐𝒕𝒂 𝑲𝒊𝒔𝒍𝒐𝒕𝒂


𝑨𝒔𝒐𝒔𝒍𝒊 𝒕𝒖𝒛 ↔−−−→ O’rta tuz↔−−−→ 𝑵𝒐𝒓𝒅𝒐𝒏 𝒕𝒖𝒛

Nazariy savollar:


1)Kimyoviy reaksiya turlarini sanang va har biriga izoh bering; 2)Gidratlanish va gidrogenlanish bir biridan nmasi bilan farq qiladi ? 3)Degidratlash va degidrogenlanish bir biridan nmasi bilan farq qiladi ? 4)Neytrallanish deb nmaga aytiladi ?
5)Kimyoviy reaksiyalarni ohirigacha borish shartlari nmalardan iborat ? 6)Ekzotermik va endotermik reaksiyalarga ta’rif bering.

  1. Binar birikmalar deb nmaga aytiladi ?

  2. Berilgan reaksiyalarni yod oling

BIRIKISH REAKSIYALARI

  1. mashq.Oddiy moddalarning o’zaro ta’siri


1.Na + N2 =

6.H2 + Cl2 =

11.FeIII + Cl2 =

16.B + O2 =

2.Mg + Cl2 =

7.PIII + O2 =

12.Al + P =

17.Ca + N2 =

3.SnIV + Cl2 =

8.PV + Cl2 =

13.K + O2 =

18.Na + S =

4.Ba + O2 =

9.SiIV + O2 =

14.Mg + S =

19.K + P =

5.N2 + O2 =

10.Li + P =

15.Ca + P =

20.H2 + F2 =




  1. mashq.Oksidlarning suv bilan ta’siri




1.CO2 + H2O =

6.P2O5 + H2O =

11.SeO2 + H2O =

2.N2O3 + H2O =

7.SrO + H2O =

12.SeO3 + H2O =

3.Li2O + H2O =

8.As2O5 + H2O =

13.K2O + H2O =

4.N2O5 + H2O =

9.SO2 + H2O =

14.TeO2 + H2O =

5.P2O3 + H2O =

10.SO3 + H2O =

15.Cl2O + H2O

O’RIN OLISH REAKSIYALARI


  1. – mashq.Metallarning kislotalar bilan ta’siri

1.Sr + HCl = 7.Al + CH3COOH = 13.CrII + H3AsO3 =
2.Na + H3PO4 = 8.Ca + HBrO3 = 14.Al + H3PO4 =
3.CrII + H2SO4 = 9.Sr + H4P2O7 = 15.Ba + H4P2O7 =
4.Li + H3BO3 = 10.Mg + HBrO = 16.FeII + HNO2 =
5.NiII + HClO3 11.Al + HClO3 = 17.Ca + H2Se =
6.Ba + H2S2O7 = 12.Ca + H2S2O3 18.Ba + H2TeO4 =



  1. -mashq.Metallar bilan suvning ta’siri




1.Rb + H2O =

6.Be + H2O =

11.B + H2O =

2.Fr + H2O =

7.Mg + H2O =

12.Al + H2O =

3.Na + H2O =

8.Ca + H2O =

13.Ba + H2O =

4.Cs + H2O =

9.Zn + H2O =

14.Cd + H2O =

5.Au + H2O =

10.Sr + H2O =

15.Hg + H2O =

5-mashq.Metallarning tuzlar bilan ta’siri

1.Be + AgNO3 =

6.Mg + Cr2(SO4)3 =

11.NiII + Cu(NO3)2 =

2.SnII + AgNO3 =

7.PbII + Cu(NO3)2 =

12.K + AgNO3 =

3.Be + Al(ClO3)3 =

8.Ca + Al2(SO4)3 =

13.Na + Be3(PO4)2 =

4.CoII + AgNO3 =

9.Na + FeSO4 =

14.Ba + FeCl3 =

5.Al(NO3)3 =

10.FeII + AgNO3 =

15.MnII +ZnSO4 =



ALMASHINISH REAKSIAYLARI


6-mashq.Kislota va asoslarning o’zaro ta’siri



1.Be(OH)2 + H3PO4 =

6.Sr(OH)2 + HCl =




11.Ni(OH)2 + CH3COOH =

2.KOH + HClO2 =

7.NaOH + H3AsO4 =




12.Al(OH)3 + H2S =

3.Al(OH)3 + H2S2O7 =

8.KOH + HF =




13.Cr(OH)2 + H3AsO3 =

4.NaOH + H3PO4 =

9. Al(OH)3 + H4P2O7

=

14.Ba(OH)2 + H2S2O7 =

5.Mg(OH)2 + HBrO =

10.Cr(OH)2 + H2SO4

=

15.Sr(OH)2 + H3PO4 =



Test topshiriqlari


  1. 20 gr temir mis(II)sulfat bilan reaksiyaga kirishganda ajralib chiqqan misning massasini aniqlang? A)32 gr B)22.85 gr C)44.5 gr

  2. 2 mol temir(III) gidroksid vodorod bromid bilan reaksiyaga kirishganda ajralgan temir(III)bromidning massasini aniqlang? Fe(OH)3+HBr=FeBr3+H2O

A)440 gr B)532 C)592

  1. 10 gr temir xlorid kislota bilan reaksiyasidan ajralib chiqqan gazning molini aniqlang? Fe+HCl=FeCl2+H2

A)0.178 mol B)0.128 mol C)0.234 mol

  1. 3,01∙1022 ta kaliy gidrokarbonat parchalanganda hosil bo`lgan karbonat angidridning massasini aniqlang? KHCO3=K2CO3+CO2+H2O

A)2.1 gr B)3.2 gr C)1.1 gr

  1. Azot va vodorod reaksiyasi natijasida 34 gr ammiak hosil bo`lgan bo`lsa, reaksiyaga kirishgan vodorodning massasini va azotning molini toping? N2+H2=NH3

A)6 gr va 1mol B)3 gr 2mol C)4gr va 1mol

  1. 2 mol bariy sulfat olish uchun necha gramm bariy xlorid sulfat kislota kislota bilan reaksiyaga kirishishi kerak? BaCl2+H2SO4=BaSO4+HCl

A)345 gr B)416gr C)542 gr

  1. 31,6 kaliy permanganat ( KMnO4 ) parchalanishi natijasida necha litr kislorod ajralib chiqadi ?

(KMnO4=K2MnO4+MnO2+O2↑)
A) 4,48 B) 3,36 C) 2,24

  1. 23,7 gr kaliy permanganat parchalanishi natijasida necha litr kislorod ajralib chiqadi ? A) 1,68 B) 3,36 C) 1,17

  2. Agar rux nitratning parchalanishidan 40,5gr rux oksid xosil bo‘lgan bo‘lsa, parchalangan rux

nitrati massasi(gr) va xosil bo'lgan gazlar xajmi (litr n.sh.) to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.
( Zn(NO3)2 → ZnO + NO2↑ + O2↑ )
A) 0,5; 1; 0,25 B) 94,5; 46; 8 C) 94,5; 22,4; 5,6

  1. 56,7 gr rux nitratning parchalanishidan xosil bo‘lgan gazlar xajmini aniqlang.

A) 0,6; 0,15 B) 0,3; 0,3 C) 13,44; 3,36

  1. 44,4gr malaxitni termik parchalanishidan necha litr karbonat angidrid gazi xosil bo‘ladi ?

(Cu(OH)2⸱CuCO3→CuO+ CO2↑ + H2O)
A) 6,72 B) 2,24 C) 4,48

  1. 45gr oxaktoshni to‘liq parchalab necha gramm karbonat angidrid olish mumkin ?

A) 19.8 B) 10,08 C) 15

  1. 53,9gr sulfat kislotani to'liq neytrallash uchun necha gramm o‘yuvchi natriy (NaOH) talab

etiladi?
A) 22 B) 44 C) 55

  1. Kaliy gidridiga ( KH ) suv tasir ettirilganda 11,2 l gaz ajralib chiqdi, reaksiyada qatnashgan kaliy gidridi massasini aniqlang. ( KH + H2O → KOH + H2↑ )

A) 40 B) 20 C) 39

  1. 27,3gr silikat kislota ( H2SiO3 ) olish uchun necha grammdan natriy silikat va xlorid kislota talab etiladi ?

( Na2SiO3 + HCl → NaCl + H2SiO3↓ )
A) 34,65; 25,5 B) 42,7; 25,5 C) 42,7; 12,75

  1. Bariy atsetatga ammoniy sulfat tasir ettirilganda 46,6gr bariy sulfat xosil bo‘ldi. Reaksiyada qatnashgan bariy atsetat va ammoniy sulfat massalari to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping. (Ba(CH3COO)2+(NH4)2SO4→BaSO4↓+NH4CH3COO)

A) 51 ; 26,4 B) 102 ; 52,8 C) 0,2 ; 0,2

  1. 21,4gr ammoniy xloridga 11,1gr kalsiy gidroksid tasir ettirilganda qaysi moddadan necha gramm ortib qoladi ?

A) Ca(OH)2 3,7 B) NH4Cl 5,35 C) Ca(OH)2 10,3

  1. 34gr kumush nitrat tutgan eritmaga 35,1gr osh tuzi tasir ettirilganda necha gramm cho‘kma

tushadi ?
A) 69,1 B) 86,1 C) 28,7

  1. 170gr kumush nitrat tutgan eritmaga 29,25gr osh tuzi tasir ettirilganda necha gramm cho‘kma

tushadi ?
A) 71,75 B) 143,5 C) 50,2

  1. 11,1g Ca(OH)2 va 6,6g CO2 lar o‘rtasidagi reaksiyasi natijasida hosil bo‘lgan qattiq modda



massasini (g) hisoblang.
A) 20g B) 15g C) 10g

  1. 19,6g H2SO4 ga yetarli miqdorda bariy nitrat ta'sir ettirilganda hosil bo‘lgan kislota formulasini va massasini (gr) ko‘rsating.

A) 25,2; HNO3 B) 9,8; H2SO4 C) 18,8; HNO2

  1. 10gr Natriy gidroksid va 7,3gr xlorid kislota reaksiyasi natijasida hosil bo’lgan tuzning massasini

(gr) hisoblang.
A) 14,6 B) 11,7 C) 5,85

  1. 24gr natriy gidroksidga necha gramm sulfat kislota tasir ettirilganda 72gr natriy gidrosulfit xosil

bo’ladi ? ( NaOH + H2SO4 → NaHSO4 + H2O )
A) 0,6 B) 0,3 C) 58,8

  1. 78gr natriy gidrosulfat olish uchun kerak buladigan o‘yuvchi natriy va sulfat kislota miqdorlari (gr) yig‘indisini aniqlang. ( NaOH + H2SO4 → NaHSO4 + H2O )

A) 78 B) 26 C) 89,7

  1. Tarkibida 80% sof malaxit bo‘lgan 138.75 g mineraldan qancha (g) mis(II) oksid ajratib olish

mumkin? Reaksiya unumi 0,6 ga teng.
A) 35 B) 50 C) 48

  1. Tarkibida 94 % sof malaxit bo‘lgan 177,12 g mineraldan qancha (g) mis(II) oksid ajratib olish

mumkin? Reaksiya unumi 0,2 ga teng.
A) 18 B) 24 C) 48

  1. Tarkibida 85% sof malaxit bo‘lgan 391.7 g mineraldan qancha (g) mis(II) oksid ajratib olish

mumkin? Reaksiya unumi 0,25 ga teng.
A) 20 B) 10 C) 60

  1. Bariy gidroksid eritmasiga necha gramm fosfat kislota eritmasi tasir ettirilganda xosil bulgan

cho‘kma dastlabki eritmadagi bariy gidroksiddan 39.6gr ga og‘irroq bo'ladi. A) 128.5 B) 88.2 C) 65.2

  1. Massasi 12,25 g bo‘lgan Bertolle tuzining parchalanishidan ajralib chikkan kislorod kancha massa (g) fosforni to‘la yondirishga yetadi? ( KClO3 → KCl + O2 ; P + O2 → P2O5 )

A) 32 B) 8 C) 3,72

  1. Massasi 12,25 g bo‘lgan Bertolle tuzining parchalanishidan ajralib chiqqan kislorod qancha massa (g) uglerodni yondirishga yetadi? ( C + O2 → CO2 )

A) 32 B) 8 C) 1,8

  1. 4,25gr ishqoriy metall suvda eritilganda (n.sh) da 560 ml gaz ajralgan bo’lsa, reaksiya uchun

qaysi metall olingan.
A)Ca B)Na C)Rb

  1. 5,32 gr ishqoriy metall suvda eritilganda (n.sh) da 0.448 litr gaz ajralgan bo’lsa, reaksiya uchun qaysi metall olingan.

A)K B)Cs C)Rb

  1. 2,2 gr ishqoriy yer metall suvda eritilganda (n.sh) da 0.56 litr gaz ajralgan bo’lsa, reaksiya uchun qaysi metall olingan.



A)Sr B)Na C)K

  1. Har bir bosqichda unum 80 % bo`lsa, 5 gr kalsiydan necha gramm kalsiy gidroksid olish

mumkin? Ca→CaO→Ca(OH)2
A)5.92 gr B)6.32 gr C)4.42 gr

  1. Har bir bosqichda unum 50% bo`lsa, 3 mol oltingugurtdan necha gr sulfat kislota olish mumkin?

S→SO2→SO3→H2SO4
A)42 gr B)36.75 gr C)53.5 gr

  1. Har bir bosqichda unum 40% bo`lsa, 46 gr natriy metalidan necha gramm natriy sulfat olish

mumkin? Na→Na2O→NaOH→Na2SO4
A)9.088 gr B)3.567 gr C)7.92 gr

  1. Tuz parchalanganda 2,8 gr N2, 17,4 gr EO2 tarkibli qattiq oksid va 7,2 gr suv hosil bo`ldi. E ni aniqlang.

A) W B) Fe C) Mn

  1. 0,05 mol noma`lum oddiy modda yonganda 67,2 litr (n.sh) gaz ajraldi. Hosil bo`lgan gaz metandan 2,75 marta og`irligi ma`lum bo`lsa, oddiy moddaning formulasinin aniqlang.

A) C50 B) C60 C) C70

  1. Mis va Au dan iborat 70 gr qotishmadagi misning massa ulushi 80% bo`lsa, unga necha gramm oltin qo`shilganda Cu3Au tarkibli qotishmaga aylanadi?

A) 50,65 B) 43,47 C) 49,35

  1. Suv quyidagi moddalarning qaysi biri bilan reaksiyaga kirishadi?

1) oltingugurt; 2) kaliy xlorid; 3) alyuminiy sulfid; 4) kremniy(IV) oksid; 5) xrom(VI) oksid; 6) alyuminiy karbid; 7) natriy gidroksid; 8) kaliy fosfid
A) 1,2,3,4 B) 3,4,6,8 C) 3,5,6,8

  1. X mol MeOH dan 60% unum bilan 38,25 gr MeNO3, 80% unum bilan esa 35,1 gr MeCl olingan

bo`lsa, “x” ni aniqlang.
A) 0,8 B) 0,75 C) 0,5

  1. Temir(III) xlorid eritmada quyidagi moddalarning qaysi biri bilan reaksiyaga kirishadi?

  1. sulfat kislota 2) kaliy xlorid 3) kaliy yodid 4) xlorid kislota

    1. 1 B) 2 va 3 C) 3

  1. 2 mol magniy gidroksofosfat va 1 mol fosfat reaksiyasi natijasida qanday tuz(lar) hosil bo`ladi?

  1. magniy fosfat va magniy gidroksofosfat

  2. magniy gidrofosfat

  3. magniy digidrofosfat

  1. Quyidagi gazlarning qaysilari ishqor bilan reaksiyaga kirishadi? 1. N2O; 2. NO2 ; 3. NO; 4. C2H6 ; 5. CO2

A) 1,2 B) 3,2 C) 2,5

  1. KOH + H3PO4 →KH2PO4 + H2O reaksiyada olingan mahsulotlar yig`indisi va sarflangan ishqor massasi farqi 58,8 gr bo`lsa, nordon tuz massasini (g) aniqlang.

A) 130,5 B) 78,3 C) 104,4

  1. Temirning xlor va xlorid kislota bilan ta`sirlashuvidan qanday birikmalar hosil bo`lishini mos ravishda aniqlang.



A) FeCl2 va FeCl3 B) FeCl3 va FeCl2 C) FeCl2 va FeCl2

  1. Rux aldamasi ZnS havoda kuydirilganda qanday moddalar hosil bo`ladi?

1. Asosli oksid 2. Kislotali oksid 3. Amfoter oksid 4. O`rta tuz
A) 1 va 2 B) 1 va 3 C) 2 va 3

  1. K3[Al(OH)6]+H2SO4= ushbu reaksiyada hosil bo`lgan tuzlarning massa farqi 18 ga teng bo`lsa, reaksiyada qatnashgan kislota va tuzning massalari yig`indisini aniqlang.

A) 154,8 B) 159,6 C) 108

  1. PbO ning asosli xossalarini namoyon qiluvchi reaksiyalarni ko`rsating:

1) PbO + 2HNO3 = Pb(NO3)2 + H2O 3) PbO + Na2O = Na2PbO2 2) PbO + 2NaOH= 3) Na2PbO2 + H2O
4) PbO + SiO2 = PbSiO3
A) 1,4 B) 2,3 C) 1,3

  1. Normal tuz hosil bo`lishi uchun tarkibida 28 gr kaliy gidroksid bo`gan eritmaga necha mol vodorod sulfid yutilish kerak?

A) 1 B) 0,25 C) 0,5

  1. Tarkibida alyuminiy metalli bo`lgan o`rta tuz kristallogidrati tarkibida massa jihatdan 4,8% vodorod va 7,2% alyuminiy bo`lsa, shu kristallogidratning 0,5 moli tarkibidagi atomlar sonini aniqlang.

А) 12,04.1024 В) 213,71. 1023 С) 66,22. 1023

  1. 20,4 gr H2S mo`l miqdordagi kislorodda yondirildi. Olingan gaz o`yuvchi natriy bilan reaksiyasida nordon tuz massasi o`rta tuz massasidan 16,4 gr ga ko`p bo`lsa, nordon tuz massasini(gr) aniqlang.

А) 31,2 В) 10,4 С) 41,6

  1. Qaysi oksid bariy gidroksidning suvli eritmasi bilan ta`sirlashib, BaXO4 tarkibli birikma hosil qiladi?

A) N2O3 B) SO3 C) P2O5

  1. X moddaning kaliy gidroksid bilan ta`sirlashuvi natijasida… = NH3 + H2O + KJ ko`rinishiga ega. X ning molyar massasini (g/mol) hisoblang.

A)145 B) 106 C) 142

Test javoblari




1)B

7)C

13)B

19)A

25)C

31)C

37)C

43)A

49)A

2)C

8)A

14)B

20)B

26)B

32)B

38)B

44)C

50)B

3)A

9)C

15)B

21)A

27)C

33)A

39)B

45)C

51)A

4)C

10)C

16)A

22)B

28)B

34)A

40)C

46)B

52)C

5)A

11)D

17)B

23)C

29)C

35)B

41)B

47)C

53)B

6)B

12)A

18)C

24)C

30)C

36)A

42)B

48)C

54)A




Yüklə 1,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin