Nozima zufarovna

Test javoblari	B)27
C)16
1C	5A	9A	13B	17B	21C	25A	29A	33A	37A
2B	6A	10C	14A	18A	22A	26B	30B	34A	38C
3C	7A	11A	15A	19A	23A	27B	31A	35B	39B
4B	8C	12A	16B	20B	24C	28C	32B	36B

	1.2 Oddiy va murakkab moddalar.Valentlik.Kimyoviy belgilar, formulalar va tenglamalar Modda Sof modda Aralashma Oddiy Murakkab Gamogen Geterogen Metall Metalmas Anorganik Organik Moddaga xos xususiyatlar. Rang, zichlik, agregat xolat (qatiq, suyuq, gaz), qaynash va suyuqlanish temperaturasi, eruvchanligi, allotropik shakl ko’rinishi, xidi kabi xususiyatlar. Kimyoviy elementga xos xususiyatlar. Tartib raqam, NEM, oksidlanish darajasi, valentligi. Sof modda-butun hajmi va tarkibi bo’yicha bir xil bo’lgan moddalar (toza modda). Oddiy moddalar-bir xil element atomlaridan hosil bo’lgan moddalar: Cl2, Cu, P4, He, S Metallar-bolg’alanuvchan,yaltiroq,elektrni issiqlikni yaxshi o’tkazuvchi,qatiq,plastik,tashqi kuch ta’sirida shaklini o’zgartiruvchi va ta’sir to’xtatilsa,shu shaklni saqlab qoluvchi moddalar Metalmaslar-gazsimon, suyuq yoki kristal holatlarda bo’ladi, issiqlik va elektrni yomon o’tkazadi yoki umuman o’tkazmaydi.Davriy sistemada 22ta metalmas element mavjud.Bular: Atomar gaz holatda: Inert ya’ni nodir gazlar – He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn Molekulyar gaz holatda: H2, N2, O2, F2, Cl2 Suyuq holatda: faqat Br2 Qatiq holatda: B, C, Si, P, As, Se, Te, At, I2
		Eng aktiv metalmas – 1)F2 2)O2	Tabiatda eng ko’p tarqalgan metal-1)Al2)Fe
		Eng passiv metalmas – Si	Yer yuzida ko’p tarqalgan metalmas-1)O2 2)Si
		Eng aktiv metall – Fr , Cs	Eng oson suyuqlanuvchi metall – Cs (28^0C)
		Yagona suyuq metall - Hg	Eng qiyin suyuqlanuvchi metall - W
		Eng qatiq metall - Cr	Elektrni yaxshi o’tkazuvchi matalmaslar-Ag,Au,Cu
		Eng yengil metall (zichligiga ko’ra) – Li	^Eng^ko’p^birikma^hosil^qilgan^element^–^H2
		Eng og’ir metall - Os	Koinotda eng ko’p tarqalgan element – H2
		Eng yengil gaz – H2	Eng yaxshi issiqlik o’tkazuvchi gaz – H2
	 	Allatropiya – bir elementdan har xil oddiy moddalar hosil bo’lishi. Allatropiya quyidagi elementlarda kuzatiladi:O, S, P, Se, Te, C, Si, Sn, Fe, As, Co, Pb, Ni, Ge, Po Uglerodning allatropik shakl ko’rinishlari – olmos, karbin, grafit, fullerin. Fosforning allatropik shakl ko’rinishlari – oq, qizil, qora fosfor. Oltingugurt allatropik shakl ko’rinishlari – rombik, plastik, kristall va amorf. Allatropiyaning 2ta sababi mavjud: Molekuladagi atomlar sonini turlicha bo’lishi (O2, O3) Turli xil kristall shakllarning hosil qilishi (olmos, grafit va karbin) 8

Murakkab modda – turli xil element atomlaridan tashkil topgan moddalar: H₂O, H₂SO₄, KCl
Binar birikma – 2 xil elementdan iborat modda: CO₂, CaO, ZnCl₂
Aralashma – 2 yoki undan ortiq moddalar aralashmasi
Gamogen aralashma – aralashma tarkibidagi moddalar agregat holati 1 xil bo’ladi.
1)Havo(N₂+CO₂+O₂) 2)barcha suyuq eritmalar(spirt+H₂O; shakar+H₂O) 3Metall qotishmalari
Geterogen aralashma – turli xil agregat holatdagi yoki bir bir-biri bilan aralashmaydigan bir xil
agregat holatli moddalar aralashmasi (chang, loyqa suv, sut+yog’, mosh+guruch)

1. 
   Gamogen aralashmani ajratish usullari:
   
   1. 
      Bug’latish va kristallash b)Distillash (yoki haydash) c)Xromatografiya d)Membrana yordamida ajratish 2)Geterogen aralashmani ajratish usullari:
      

a)Tindirish b)Filtrlash c)Magnit ta’sir ettirish

Agregat holatlar

1. 
   Gaz (M:H_2, N₂, O₂, F₂, Cl₂, He Ne, Ar, CO₂, CO, SO₂, SO₃, NO₂, N₂O, NH_3, H₂S, HCl)
   
2. 
   Suyuq (Ko’pchilik kislotalar: H₂SO_4, HNO₃…, Br₂)
   
3. 
   Qatiq (Tarkibida metal mavjud bo’lgan barcha moddalar, J₂…)
   
4. 
   Plazma-yuqori bosim va yuqori temperaturada gazlarning ionlangan holati
   

• 
  Sublimatlanish – moddalarning suyuqlanmasdan to’g’ridan-to’g’ri gaz holatiga o’tish hodisasi. M:
  

,,quruq muz”-CO₂, naftalin, J₂.

• 
  Diffuziya – bir modda molekulalarining boshqa modda molekulalari orasida tarqalishi. M: qandning suvda erishi yoki hidningh havoda tarqalishi.
  

Bug’lanish qaynash – suyuq holatdan gaz holatga o’tishi Suyuqlanish erish – qatiq holatdan suyuq holatga o’tish Kondensatlanish – gaz holatdan suyuq holatga o’tish
Kristallanish, qotish, muzlash – suyuq holatdan qatiq holatga o’tish