Nozima zufarovna
Yüklə 1,64 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- : 𝑛 = 𝐶 ∙ 𝑉: 𝑛 = 𝑉 ∙ ∆𝑡
- V n.sh – 22.4litr V – moddaning hajmi
- : 𝑚 𝑢𝑚 = 𝑚 ∙ 100% 𝜔 p – zichlik w – moddaning massa ulushi Ekvivalent topish
- E – moddaning ekvivalenti B – valentlik
- 19.93∙10 −24 𝑔 = 1.66 ∙ 10 −24 𝑔 𝑦𝑜𝑘𝑖 1.66 ∙ 10 −27 𝑘𝑔 = Nisbiy atom massa
- 9.1075 ∙ 10 −27 𝑔𝑟𝑎𝑚𝑚 𝑦𝑜𝑘𝑖 9.1075 ∙ 10 −31 𝑘𝑔 = Elektron massasi nuklonlar massasidan 1840 marta kichik
|
Eng zarur birliklar va formulalar. Modda miqdorini topish:𝑛 = 𝑚 𝑀𝑟 ∶ 𝑛 = 𝑁 𝑁𝐴𝑣𝑎𝑔𝑎𝑑𝑟𝑜 ∶ 𝑛 = 𝑉 𝑉 𝑛.𝑠ℎ : 𝑛 = 𝐶 ∙ 𝑉: 𝑛 = 𝑉 ∙ ∆𝑡n - modda miqdori (mol) C – modda konsentratsiyasi Mr - molekulyar massa m – moddaning massasiNAvagadro – 6.02 * 1023 N – molekular soni Vn.sh – 22.4litr V – moddaning hajmi∆𝑡 − 𝑟𝑒𝑎𝑘𝑠𝑖𝑦𝑎 𝑢𝑐ℎ𝑢𝑛 𝑘𝑒𝑡𝑔𝑎𝑛 𝑣𝑎𝑞𝑡 Modda massasini topish:𝑚 = 𝑛 ∙ 𝑀𝑟 ∶ 𝑚 = 𝜌 ∙ 𝑉 ∶ 𝑚 = 𝜔 ∙ 𝑚 𝑢𝑚 : 𝑚𝑢𝑚 = 𝑚 ∙ 100% 𝜔 p – zichlik w – moddaning massa ulushi Ekvivalent topish:э = 𝑀𝑟 : 𝑚1 = 𝐸1 ∶ 𝑉1 = 𝐸𝑣1 ∶ 𝐸 = 22.4 𝑙 : 𝑉 = 𝐸𝑣 𝐵 𝑚2 𝐸2 𝑉2 𝐸𝑣2 𝑣 𝐵𝑔𝑎𝑧∙𝑁𝑔𝑎𝑧 𝑚 𝐸𝑚 𝑁𝐴 𝑚 = 0.012𝑘𝑔 1.993∙10−26 = 6.02 ∙ 1023 = Bu son avagadro doimiysi𝐴𝑟 𝑚 𝑀𝑟 = Gram – atom= Gram – molekula 19.93∙10−24𝑔 = 1.66 ∙ 10−24𝑔 𝑦𝑜𝑘𝑖 1.66 ∙ 10−27𝑘𝑔 = Nisbiy atom massa12 1.6726 ∙ 10−24𝑔𝑟𝑎𝑚𝑚 𝑦𝑜𝑘𝑖 1.6726 ∙ 10−27𝑘𝑔 = Praton massasi1.6750 ∙ 10−24 𝑔𝑟𝑎𝑚𝑚 𝑦𝑜𝑘𝑖 1.6750 ∙ 10−27𝑘𝑔 = Neytron massasi 9.1075 ∙ 10−27𝑔𝑟𝑎𝑚𝑚 𝑦𝑜𝑘𝑖 9.1075 ∙ 10−31𝑘𝑔 = Elektron massasi nuklonlar massasidan 1840 marta kichik1.1 Atom molekulyar talimotKimyo fani – moddalar, ularning tarkibi, xossalari, tuzlishi va ularda bo’ladigan o’zgarishlar haqidagi fan. Fan predmeti – modda. 𝐵𝑜𝑟𝑙𝑖𝑞 → 𝑗𝑖𝑠𝑚 → 𝑚𝑜𝑑𝑑𝑎 → 𝑚𝑜𝑙𝑒𝑘𝑢𝑙𝑎 → 𝑎𝑡𝑜𝑚 Odamlarning ishtirokisiz, ularning hohishidan tashqarida hosil bo’lgan narsalar.Bunday narsalar materiya (borliq) deb yuritiladi.Masalan: suv, havo tuproq, ko’mir daraxtlar. Odamlarning ishtiroki bilan, ularning hohishi bilan sodir bo’ladigan narsalar.Bunday narsalar jism deb yuritiladi.Demak atrofimizdagi narsalar- parta, ruchka qoshiq, stakan – jismlardir.Ular nimadan tashkil topgan bo’lsa – modda deyiladi, ya’ni
Demokrit – atom (yunoncha – “bo’linmas”) so’zini fanga kiritgan. 1813 – yilda Berseluis kimyoviy element belgisini fanga kiritdi.Unga ko’ra elementning lotincha nomi bosh harfi yoki undan keyingi harf bilan qo’shib belgilanadi. Ohygenium – O Ftor – F Ferrum – Fe Zincum – Zn Aurum – Au Cuprum – Cu Atom musbat zaryadlangan yadro va uning atrofida harakatlanuvchi elektronlardan tashkil topgan elektroneytral zarracha. Yadro tarkibida proton va neytron bo’ladi. Ular nuklonlar deb ataladi. Elektron nuklonga kirmaydi. Praton musbat zaryadlangan nuklon, neytron esa zaryadsiz nuklon. Atom massani praton va neytron tashkil etadi: Ar = p + n Tartib raqami = yadro zaryadi = pratonlar soni = eletronlar soni Demak elektronlar pratonlarga teng ekan. Neytronlarni esa atom massadan pratonlarni ayirib topamiz. n = Ar – p Atom na ion farqi:Atom – eletroneytral Ion – zaryadlangan zarracha. Ionda eletron va pratonlar soni teng bo’lmaydi. Izotoplar – yadro zaryadi bir hil massasi har hil bo’lgan atomlar. Masalan: 1𝐻 2𝐻 3𝐻 1 1 1 Izotoplar aralashmasining o’rtacha nisbiy atom massasini aniqlash: 𝐴 𝑜′𝑟𝑡
100% Bu yerda A1 va A2 lar izotoplarning nisbiy atom massalari, w1 va w2 massa ulushlari 19 20 Izobarlar – yadro zaryadlari har hil, massalari bir hil bo’lgan atomlar. Masalan: 40𝐾 40𝐶𝑎 18 40𝐴𝑟 24 Izotonlar – neytronlar soni bir hil bo’lgan atomlar. Masalan: 52𝐶𝑟 53𝑀𝑛 54𝐹𝑒 25 26 (har birida 28tadan neytron bor) Izoelektronlar – eletronlar soni bir hil bo’lgan har qanday zarrachalar.Masalan: Ch4 va H2O Kimyoviy element – tarkibi va hossalari bir hil bo’lgan atomlarni muayyan bir turi. Atomlar soni elementlar sonidan har doim ko’p bo’ladi. Atomlarning absolut massasi – atomning haqiqiy massasi bo’lib, 1ta atom massasiga aytiladi. Birligi gr yoki kg da bo’ladi. Ayrim elementlarni absolyut massalari: H=1.67 * 10-24gr O=2.66 * 10-23gr C=1.993 * 10-23gr Nisbiy atom massa – Element atomining uglerod 1/12 qismiga nisbatan olingan massasi. Belgisi: Ar (m.a.b) Ar (H) = 1.008 m.a.b Ar(Na) = 22.99 Agar absolut massalari massalari berilgan bo’sa quyidagi formula orqali topiladi. 𝐴𝑟 = 𝑎𝑡𝑜𝑚𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑎𝑏𝑠𝑜𝑙𝑢𝑡 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎 𝑎𝑡𝑜𝑚 𝑏𝑖𝑟𝑙𝑖𝑔𝑖 Nisbiy molekulyar massa – modda molekulasi massasining uglerod 1/12 qismiga nisbatan olingan massasi. Belgisi: Mr Mr(O2) = 2 * Ar(O) = 32 m.a.b Mr(H2SO4) = 2*Ar(H) +Ar(S) + 4*Ar(O) = 98 m.a.b Hozirda m.a.b “u” harfiga almashingan 𝐴𝑟 = 𝑚𝑜𝑙𝑒𝑘𝑢𝑙𝑎 𝑎𝑏𝑠𝑜𝑙𝑢𝑡 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎 𝑎𝑡𝑜𝑚 𝑏𝑖𝑟𝑙𝑖𝑔𝑖 Molyar massa – modda atomi yoki molekulasimassasining grammlarda ifodalanishi. Birligi: M (g/mol) M(Fe)=56g/mol M(H2O)=18g/mol Mol – 12gr 12C atomidagi zarrachlar soniga teng bo’lgan modda miqdoriga aytiladi. 1.993*10-23gr 1ta 12gr------------x=? x=6.02*1023ta/mol NA=6.02*1023ta/mol Avagadro doimiysi *1023 ta molekula saqlagan modda miqdoriga mol deyiladi: n=m/M Har qanday moddaning 1molida 6.02*1023 ta molekula bo’ladi. Masalan: 1mol Ca da 6.02*1023 ta Ca atomi ; 1mol H2O da 6.02*1o23 ta suv molekulasi; 1mol NaCl da 6.02*1023 ta Na+ va 6.02*1023 ta Cl- ionlari bo’ladi. Molekula – moddaning kimyoviy hossalarini o’zida saqlagan eng kichik zarracha. Eslatma: Modda miqdori deb aytilsa (mol), massasi deb aytilsa (g), soni deb yozilgan bo’lsa (ta) topiladi. 1mol=6.02*1023 taga teng. Nazariy savollar :Kimyo fani nimani o’rganadi? Fan predmeti nima? 3)Atom nima degani ? Atom va ion farqi? Atom so’zini fanga kim kiritdi? Kimyoviy element belgisini fanga kim kiritdi? 7)Izotop, izoton, izobar farqi nimada? Absolyut massa deb nimaga aytiladi? Nisbiy atom massa nima va qanday hisoblanadi? 10)Molekula nima? 11)Mol deb nimaga aytiladi? 12)Avagadro doimiysi birligi? 13)Kimyoviy element nima degani? Test topshiriqlari Tartib raqami 16 bo’lgan element nisbiy atom massasi 32 bo’lsa, uning yadrosida nechta neytron bo’ladi. A)12 B)15 C)16 Tartib raqami 13 bo’lgan element nisbiy atom massasi 27 bo’lsa, uning yadrosida nechta neytron bo’ladi. A)15 B)14 C)17 Tartib raqami 20 bo’lgan element nisbiy atom massasi 40 bo’lsa, neytron yadroni necha % ni tashkil etadi. A)25 B)60 C)50 Tartib raqami 56 bo’lgan element nisbiy atom massasi 137 bo’lsa, neytron yadroni necha % ni tashkil etadi. A)80 B)59.12 C)60.15 Tartib raqami 15 bo’lgan element nisbiy atom massasi 31 bo’lsa, neytron zarrachalarning necha % ni tashkil etadi. A)51.6 B)44.5 C)57.2 Tartib raqami 12 bo’lgan element nisbiy atom massasi 24 bo’lsa, nuklonlar atomning necha % ni tashkil etadi. A)66.6 B)72.5 C)84.8 Tartib raqami 5 bo’lgan element nisbiy atom massasi 11 bo’lsa, nuklonlar atomning necha % ni tashkil etadi. A)68.75 B)48.5 C)52.7 H2S molekulasidagi pratonlar sonini aniqlang. A)22 B)18 C)34 HNO3 molekulasidagi neytronlar sonini aniqlang. A)31 B)32 C)34 N2 molekulasidagi nuklonlar sonini aniqlang. A)29 B)27 C)28 Fosfor atomining absolyut massasini aniqlang. A)5.146*10-23gr B)8.5*10-23 C)3.32*10-23 Au atomining absolyut massasini aniqlang. A)32.7*10-23 gr B)28.4*10-23 C)18.2*10-23 Absolyut massasi 5.312*10-23gr bo’lgan element atomini massasi va elementni aniqlang. A)P-31 B)S-32 C)Si-28 Absolyut massasi 7.968*10-23gr bo’lgan element atomini masssasi va elementni aniqlang. A)Ti-48 B)K-39 C)Mn-55 Absolyut massasi 5.312*10-23gr bo’lgan molekulani massasini va formulasini aniqlang. A)O2-32 B)N2-28 C)Cl2-71 Absolyut massasi 4.648*10-23gr bo’lgan molekulani massasini va formulasini aniqlang. A)O2-32 B)N2-28 C)Cl2-71 Vodorod molekulasining absolyut massasini aniqlang. A)3.32*10-23gr B)3.32*10-24gr C)3.32*10-22gr Amiak molekulasining absolyut massasini aniqlang. A)2.82*10-23 B)2.72*10-23 C)3.82*10-23 Ca(OH)2 nisbiy molekulyar massasi va absolyut massasini aniqlang. A)74, 1.229*10-22gr B)74, 1.52*10-22gr C)74, 2.8*10-22gr CuSO4*5H2O molekulasini nisbiy molekulyar massasi va absolyut massasini aniqlang. A)258, 4.15*10-22gr B)250, 4.15*10-22gr C)250, 4.15*10-23 Izoelektron molekulalarni juftlab yozing. A)H2O, N2 B)N2, O2 C)H2O, C4O 2.24g N2 necha mol bo’lishini aniqlang. A)0.08 mol B)0.05 mol C)0.075 mol 19.6 g H2SO4 necha mol bo’lishini aniqlang. A)0.2 mol B)0.4 mol C)0.25 mol 0.9 mol H3PO4 necha gramm bo’ladi. A)90 gr B)78 gr C)88.2 gr 0.3 mol moddaning massasi 19.2 g bo’lsa, uning molyar massasini aniqlang. A)64gr/mol B)78gr/mol C)68gr/mol 2.5 mol moddaning massasi 265g bo’lsa, uning molyar massasini aniqlang. A)110gr/mol B)106gr/mol C)112gr/mol Bitta xlor molekulasi(Cl2), ikkita temir atomi (Fe), uchta azot molekulasi gr aniqlang. A)1.52*10-22gr, 1.86*10-22gr, 1,48*10-22gr B)1.18*10-22gr, 1.86*10-22gr, 1.39*10-22gr C)1.22*10-22gr, 1.45*10-22gr, 1.67*10-22gr Nechta xlor molekulasi 14.2 g bo’ladi? A) 1.3*1023 B)1.28*1023 C)1.204*1023 1000ta vodorod molekulasini massasini hisoblang. A) 3.32*10-21gr B)3.32*10-23gr C)2.81*10-23gr 1000ta vodorod atomi saqlagan vodorod molekulasini massasini aniqlang. A) 1.72*10-21gr B)1.66*10-21gr C)2.28*10-21gr 0.75 mol H2O ning massasi, molekulalar soni, atomlar sonini aniqlang. A) 13.5gr, 4.515*1023ta, 1.35*1024ta B)12.5gr, 4.515*1023ta, 1.82*1024ta C)22.4gr, 7.12*1023ta, 1,35*1024 ta 1.2 mol H2SO4 ning massasini, kislorod atomlar molini, vodorod atomlar sonini aniqlang. A) 118.6gr, 5mol, 1.444*1024ta B)117.6gr, 4.8mol 1.444*1024ta C)150gr, 4mol, 1.52*1024ta 12.04*1023ta molekula saqlagan CaO ning pratonlar molini, neytronlar sonini aniqlang. A)56mol, 3.37*1025ta B)52mol, 4.2*1024ta C)45mol 2.78*1025ta 18.06*1023ta atom saqlagan Al2(SO4)3 ning, oltingugurt atomlar sonini, neytronlar molini aniqlang. A)3.18*1022ta, 3.035mol B)3.52*1022ta, 2mol C)3.82*1022ta, 2.8mol Quyida keltirilgan molekula va ionlar tarkibidagi proton va neytron soni bir xil bo’lganlarini tanlang 1)metan 2)vodorod sulfid 3)gidroksoniy kationi 4)deyterometan 5)og’ir suv A)2, 5 B)2, 4 C)1, 3 Quyida keltirilgan molekula va ionlar tarkibidagi proton, neytron va elektronlar yig’indisi ortib borish tartibida joylashtirilgan javobni belgilang. 1)metan 2)vodorod ftorid 3)gidroksoniy kationi 4)deyterometan 5)o’ta og’ir suv (T2O) A)3, 5, 4, 2, 1 B)1, 3, 2, 4, 5 C)5, 2, 1, 4, 3 Quyida keltirilgan molekula va ionlar tarkibidagi pratonning neytronga nisbati 1 ga teng bo’lganlarini tanlang 4 3 A)D2O, HF B)CH4, NH + C)H O+, HF Elementning oksidlanish darajasi +2 bo’lganda, elektronlar soni 10 ta bo’lsa, undagi nuklonlar yig’indisi va nuklonlar (n,p) soni qancha bo’ladi. A)28, 14, 14 B)20, 10, 10 C)24, 12, 12 Noma’lum element atomidagi proton, neytron va elektronlarning umumiy soni 40 ta bo’lib, undan 32,5 foizini elektronlar tashkil etadi.Elementning atom massasini aniqlang.
Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||