Nozima zufarovna
Yüklə 1,64 Mb.
|
|
Asosli oksidlar. Suv bilan birikib asos hosil qiluvchi, kislotalar bilan yoki kislotali oksidlar bilan
Bularga quyidagilar misol bo’ladi: Suvda eruvchan asosli oksidlar: Li2O, Na2O, K2O, Rb2O, Cs2O, Fr2O, MgO, CaO, SrO, BaO, RaO Suvda erimaydigan asosli oksidlar:Cu2O, CuO, Ag2O, Au2O3, CdO, HgO, Bi2O3, CrO, FeO, NiO, Ni2O3 o’zaro ta’sirlashib tuz hosil qiluvchi oksidlarga asosli oksidlar deyiladi. Kislotali oksidlar. Suv bilan ta’sirlashib kislota hosil qiluvchi, asoslar bilan yoki asosli oksidlar bilan o’zaro ta’sirlashib tuz hosil qiluvchi oksidlarga kislotali oksidlar deyiladi.Kislotali oksidlar ‘’angidridlar,, deb ham yuritiladi.Angidrid so’zi suvsiz degan ma’noni anglatadi. Bularga metalmaslarning ko’pchilik oksidlari va ba’zi metallarning yuqori valentli oksidlari misol bo’ladi.Ularning har biri ma’lum kislotaga muvofiq keladi. Amfoter oksidlar. Ham asos ham kislota xossasiga ega bo’lgan oksidlar amfoter oksidlar deyiladi. Bunday oksidlar oksidlar kislotalar bilan ta’sirlashganda asos xossasini, asoslar bilan ta’sirlashganda esa kislota xossasini namoyon qiladi. Bularga ayrim metal oksidlari misol bo’ladi. Ularning har biri bitta asos va bitta kislotaga muvofiq keladi.
Betaraf (befarq, indiferent) oksidlar. Kislota bilan ham, asoslar bilan ham o’zaro ta’sirlashmaydigan ya’ni kislota va asos hossalariga ega bo’lmagan oksidlarga indiferent oksidlar Bularga: CO, N2O, NO, SO, SiO lar kiradi; deyiladi. Ba’zan ular tuz hosil qilmaydigan oksidlar deb ham yuritiladi. Aralash (qo’sh oksidlar). Ikki yoki undan ortiq oksidlardan tashkil topgan murakkab moddalarga qo’sh oksidlar deyiladi. Bularga: Fe3O4 (FeO*Fe2O3) – magnetit yoki magnetli temirtosh Pb3O4 (2PbO*PbO2) – sariq bo’yoq Ca3O4 (CaO*Ca2O3) FeO*Al2O3; ZnO*Al2O3; MgO*Al2O3; FeO*Cr2O3 (xromli temirtosh Ba’zan EO*E’2O3 tarkibli ikki hil metalning II va III valentli aralash oksidlari – shpinellar ham uchraydi.Ular juda qattiq, paramagnit(magnitga tortiluvchi) va rangli kristall moddalar bo’lganligi uchun radioelektronikada va qimmatbaxo tosglar sifatida ishlatiladi. Peroksidlar. Tarkibida kislorod ko’prigi (-O-O-) saqlovchi oksidlarga peroksilar deyiladi. Masalan: Na2O2 (natriy peroksid), BaO2 (bariy peroksid), H2O2(vodorod peroksid) va h.k.z Na – O – O – Na ; H – O – O – H ; !!! Agar peroksidlar tarkibidagi kislorod ko’priklari ikki yoki undan ortiq bo’lsa, superoksidlar deb nomlalanadi. Masalan Na2O4 (natriy superoksidi) CrO5 (xrom superoksidi); K – O – O – O – O – K ; ASOSLARTarkibida erkin (OH) gidroksid guruh tutuvchi murakkab moddalarga asoslar deyiladi. E(OH)n Gidroksidlar 3ta guruhga bo’linadi. Ishqorlar Asoslar Amfoter gidroksidlar Ishqorlar. Suvda yaxshi eruvchi, asoslik xossasi kuchli bo’lgan gidroksidlarga ishqorlar deyiladi. Ishqor – ‘’o’yuvchi’’ , ‘’yemiruvchi’’ degan ma’noni anglatadi. Bularga: LiOH, NaOH, KOH, RbOH, CsOH, FrOH, Ca(OH), Sr(OH)2, Ba(OH)2, Ra(OH)2 Asoslar:Suvda kam eruvchan, asoslik xossasi kuchsiz bo’lgan gidroksidlar. Bularga: CuOH, Cu(OH)2, Mg(OH)2, Cd(OH)2, Hg(OH)2, Bi(OH)3, Cr(OH)2, Fe(OH)2, Fe(OH)3, Ni(OH)2, Ni(OH)3, Co(OH)3, Mn(OH)2 !!! Shuningdek, metal atomi bo’lmagan yagona gidroksid – NH4OH ham shu guruhga kiradi Bularga:Be(OH)2, Zn(OH)2, Al(OH)3, Cr(OH)3, Sn(OH)2, Sn(OH)4, Pb(OH)2, Pb(OH)4 Amfoter gidroksidlar: Ham asos, ham kislota xossasini namoyon qiluvchi gidroksidlarga amfoter gidroksidlar deyiladi. Asoslar tarkibidagi gidroksid (OH) guruhlar soniga qarab, 1, 2, 3, negizli asoslarga bo’linadi: 1 negizli: NaOH, CuOH,KOH… negizli: Ca(OH)2, Mg(OH)2… 3 negizli: Al(OH)3, Fe(OH)3… Tuzilish formulasini yozishda quyidagi qoidaga amal qilinadi: OH lar to’g’ridan to’g’ri metallga biriktirib yoziladi.
Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||