Nuraliyeva xafiza otaevna
Yüklə 1,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
bo„sag„asiz effekti deb nomlanadi. Shuning uchun eng yaxshisi ishlab chiqarish
muhitida kanserogenlarning bo‗lmasligiga erishish kerak. Bir qator kanserogenlar uchun Butun Dunyo Sog‗liqni Saqlash Tashkilotining tavsiyasiga ko‗ra REK "0" qiymatga ega bo‗lishi kerak, jumladan shunday qiymat - benzidin, alfa naftil amin, betta nitrozo- dimctilamin, alfa propiolaktamlar uchun belgilangan. Boshqa kanserogenlarning havo muhiti uchun REK faqat ishlab chiqarish havosi uchun benz(a)pirenga nisbatan ishlab chiqilgan bo‗lib, bu 15mg/m3 qiymatga tengdir. 82 Kasbga doir xavfli o‗sma kasalliklari uchun dastlabki va davriy tibbiy ko‗riklarni sifatli o‗tkazilishi katta ahamiyatga ega bo‗lib, saraton kasalligidan oldingi holatlarni o‗z vaqtida aniqlash maqsadini ko‗zda tutadi. Mutagenli ta‟sir -ayrim ishlab chiqarish omillarining mutagenli ta‘sir samarasi hujayralarning genetik kodini jarohatlashi bilan bog‗liq bo‗lib, natijada ishlovchilarning kelgusi avlodlarida organizmning irsiy belgilarini uzatilishiga doir kuzatiladigan kasalliklar qayd qilinadi. Mutagenli ta‘sirga ko‗pgina kanserogenli xususiyatga ega bo‗lgan moddalar egadir, ammo hamma mutagenlar ham kanserogenli ta‘sirga ega emas. Profilaktik tadbirlar, xuddi kanserogenlarga bo‗lgan talab va tadbirlarning ko‗rinishi kabidir. Gonadotrop ta‟sir - sanoat zaharlarining gonadotrop ta‘sirlari erkak kishilarda spermatogenezning, ayollarda esa ovogenezning izdan chiqishi bilan ta‘riflanadi. Bunday ta‘sir ishlovchilarning o‗zlarida ham, ularning kelgusi avlodlarida ham uchrashi mumkin. Gonadotrop ta‘sir xususiyatiga - benzol va uning gomologlari, xlororganik birikmalar, marganets, xlorpren, kaprolaktam, borat kislotasi, fenol, qo‗rg‗oshinlar egadir. Bundan tashqari, bir qancha moddalar embriotoksik ta‘sirga ega bo‗lib, xomilador ayol organizmiga ta‘sir etganda xomila organizmida gistomorfologik o‗zgarishlarni keltirib chiqaradi (teratogenli samara), ayrim sharoitlarda esa (moddaning zaharlilik sinfi, moddaning yuqori dozasi) xomilaning nobud bo‗lishiga ham sabab bo‗ladi. Teratogenli ta‘sir aniq bo‗lgan moddalar qatoriga - xlorpren, formaldegidli qatron, emallar, laklarni kiritish mumkin. Bunday ta‘sirga xomilaning 3-7 haftasidagi davri eng sezgir hisoblanadi. Embriotoksik ta‘sirning oldini olish uchun umumiy profilaktik tadbirlardan tashqari sanoat zaharlari bilan bog‗liq bo‗lgan kasblarda ishlash uchun homilador ayollarni umuman qo‗ymaslik maqsadga muvofiqdir. Sanoat zaharlarining umumzaharli ta‟sirlarining oldini olish tadbirlarining asosiylari quyidagilardan iborat: - texnikaviy usulni qo„llash mehnat uslubini tubdan o‗zgartirishi mumkin, bunda texnologik jarayon zamonaviy moslamalarda (zich yopiq holda) ma‘lum masofadan turib bajariladi. Texnologik jarayonlarni takomillashtirish (masalan, 83 buyumlarga ishlov berish usullarini o‗zgartirish, texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish, yopiq turkumdagi texnologiyalarni qo‗llash). - Sanitariya-texnikaviy tadbirlar - bu tabiiy va sun‘iy usul bilan ish joylaridagi havoni almashtirish (avariya holatida avtomatik ishlaydigan havoning sun‘iy usulda almashinuvini ta‘minlaydigan moslamalar qo‗yish), gaz va yuqori dispersli chang hosil qiluvchi moslamalarni umumiy ish joylaridan cheklash, ularning zichligini ta‘minlash hamda konditsionerlar, avtomatik nazorat qiluvchi o‗lchagichlar o‗rnatish hisoblanadi, ishchi zonasi va ish xonalar havosini oqilona shamollatish (mahalliy, umumiy). - sanitariya-gigiyenik tadbirlar - ish jarayonida zaharli birikmalarni iloji boricha kam zaharli birikmalar bilan almashtirish (masalan, bosmoxonalarda qo‗rg‗oshin o‗rniga ruxdan foydalanish, benzolni va dixloretanni benzin yoki etil spirti bilan almashtirish va h.k.) kiradi. Kimyoviy moddalarni gigiyenik reglamentlash va ish joylaridagi havo tarkibidagi zaharli moddaning miqdorini nazorat qilib borish (SanQ va M kitobchasini namoyish qilish, ish joyidagi havo muhitida kimyoviy moddalarning REK rioya qilish kabilar); shahsiy himoya vositalardan unumli foydalanish (maxsus kiyimlar, lozim bo‗lganda maxsus respiratorlar va protivogazlar); gazdan muhofaza qilish bo‗limining asosiy vazifasi falokatlarning oldini olish, ish uslubini ilmiy jihatdan tashkil qilish, korxona hisobidan ishchilarni maqsadga muvofiq ovqat bilan ta‘minlash, qo‗shimcha ta‘til berish, ishchilarni bexavotir ishlashga o‗rgatish, ish uslubini hisobga olgan holda korjomalar bilan ta‘minlashdan iborat. - profilaktika va davolash tadbirlari - bu ishchini ishga qabul qilishdan oldin hamda ish uslubiga qarab ma‘lum vaqtdan keyin tibbiyot ko‗rigidan o‗tkazishdir. O‗smirlar, homiladorlik va emiziklik davridagi ayollar kimyoviy birikmalar bilan ishlashga ruxsat etilmaydi. Bu to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Sog‗liqni saqlash vazirligini 2012 yil 10 iyulda tasdiqlangan №200 - sonli buyrug‗i ―Xodimlarni tibbiy ko‗rikdan o‗tkazish tartibini tasdiqlash to‗g‗risida ko‗rsatma‖ da ko‗rsatib o‗tilgan. Ko‗rsatmada shuningdek, zararli va xavfli moddalar va ular bilan ishlaydigan ishchi xizmatchilarni ishga kirishdan oldin va ish davomida 84 davriy tibbiy ko‗riklarni o‗tkazish muddatlari, tibbiy ko‗rikda qatnashishi zarur bo‗lgan mutaxassis shifokorlar, o‗tkazilishi shart bo‗lgan laboratoriya va funksional tekshiruvlar va ishga ruxsat berishga to‗sqinlik qiluvchi tibbiy qarshi ko‗rsatmalar ro‗yxati keltirilgan. Kimyoviy birikmalarning ish joylarida ruxsat etish mumkin bo‗lgan miqdoridan tashqari, bir kecha-kunduzda uchrashi mumkin bo‗lgan eng yuqori (maksimal) miqdori ham aniqlanadi. Kimyoviy birikmalarning ruxsat etsa bo‗ladigan miqdori va ularning organizm sistemalariga ta‘siri laboratoriya usuli bilan hayvonlarda sinab aniqlanadi. Yüklə 1,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|