Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi indd

«NUTQ O‘STIRISH NAZARIYASI VA METODIKASI»

fanidan mustaqil ta’lim mavzulari

Topshiriqlar

1. 
   Nutq o‘stirish metodikasi – o‘quv fani.
   
2. 
   Nutq o‘stirishning psixolingvistik va ta’limiy asoslari.
   
3. 
   Sharq va g‘arb mutafakkirlarining yosh avlodni har tomon- lama tarbiyalashga oid qarashlari.
   
4. 
   Maktabgacha tarbiya muassasasida nutqni rivojlantirishga doir ishlar tizim.
   
5. 
   Bolalarni dialogik nutqqa o‘rgatish.
   
6. 
   Ravon nutqni rivojlantirish.
   
7. 
   Bolalarni monologik nutqqa o‘rgatish.
   
8. 
   Lug‘at ishining metod va usullari.
   
9. 
   Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan lug‘at ishini olib borish- ning nazariy asoslari.
   
10. 
    Bolalar lug‘atiga yangi so‘zlar kiritish.
    
11. 
    Grammatik qurilishni shakllantirish metodikasi.
    
12. 
    Ta’lim muassasalarida bolalarda nutq o‘stirish jarayonini tashkil etish.
    
13. 
    Nutqning tovush madaniyatini tarbiyalash.
    
14. 
    Tovushlarning to‘g‘ri talaffuzi yuzasidan olib boriladigan ish- lar mazmuni.
    
15. 
    Bolalarni savod o‘rgatishga tayyorlash.
    
16. 
    Bolalarda nutqini rivojlantirishga doir ishlarni rejalashtirish va hisobotini yuritish.
    
17. 
    Bolalarda nutqni rivojlantirishga doir ishlarga metodik rahbarlik.
    

10 ta maqola, 10 ta topishmoq, 10 ta she’r, 10 ta tez aytish, 20 ta test, 4ta krosvord, 20 ta terminlar, 4-(guruhlar bo‘yicha) mashg‘ulotlar ishlanmasi tayyorlash.

1-ilova

«Tanishuv» treningi

SAVOLLAR	JAVOBLAR
1. Siz kim va nima uchun bu yerga to‘plandingiz?
2. Sizning maqsadingiz!
3. Kim bilan hamkorlik qilasiz?
4.Kimga g‘amxo‘rlik qilasiz?
5.Sizning kuchsiz tomonlaringiz!
6.Sizning kuchli tomonlaringiz!
7.Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi haqidagi tushunchangiz?
8.Nutqqa ta’rif bering?
9. Fan haqidagi fikringiz!
10.Guruhingizga ta’rif bering!

2-ilova

«Tushunchalar tahlili» uslubi

TUSHUNCHALAR	MAZMUNI
Lug‘at ishi
Grammatika
Ravon nutq
Dialogik nutq
Monologik
Nutq o‘stirish jarayoni
Tovush madaniyati
Tovushlarni to‘g‘ri talaffuz etish

3-ilova

«Insert» usulidan foydalanib ishlash qoidasi

1. 
   Ma’ruza matnini o‘qib, matnning chetiga quyidagi belgilarni qo‘yib chiqing:
   

2. 
   – bilaman.
   

+ - men uchun yangi ma’lumot.
- - men bilgan ma’lumotni inkor qiladi.
? – noaniq (aniqlashtirish talab qiladigan) qo‘shimcha ma’lumot.

2. 
   Olingan natijalarni jadval shaklida rasmiylashtiring.
   

Mavzu savollari	V	-	+	?
1. «Til» va «nutq» tushunchalari
2. Bolalarning nutqni o‘zlashtirishi
3.Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqni rivojlantirish
4.Nutqni rivojlantirish metodikasi
5.Turli yosh guruhlarda nutq o‘stirish

4-ilova

FSMU texnologiyasi

Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda hamda o‘quv jarayonini bahs-munozarali o‘tkazishda qo‘llaniladi, chunki bu texnologiya talabalarni o‘z fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o‘z fikrini boshqalarga o‘tkazishga, ochiq holda bahslashishga hamda shu bilan birga bahslashish madaniyatini o‘rgatadi.Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog‘ozga o‘z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi.

F – fikringizni bayon eting.
S – fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating.
M – ko‘rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring.
U – fikringizni umumlashtiring.

Jadvalni to‘ldiring

Savol	Bola nutqini harakatlantiruvchi kuchlar nimalardan iborat?
(F) Fikringizni bayon eting
(S) Fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating
(M) Ko‘rsatgan sababingizni isbot- lovchi dalil keltiring
(U) Fikringizni umumlashtiring

5-ilova

Ko‘rgazmali maruza materiallari

B/B/B JADVALI - Bilaman/ Bilishni xohlayman/ Bilib oldim. Mavzu, matn, bo‘lim bo‘yicha izlanuvchanlikni olib borish imkonini beradi.
Tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, tahlil qilish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.
Talabalar:
Jadvalni tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida, kichik guruhlarda jadvalni rasmiylashtiradilar.

1. 
   “Mavzu bo‘yicha nimalarni bilasiz” va “Nimani bilishni xohlaysiz” degan savollarga javob beradilar. Jadvalning 1- va 2- bo‘limlarini to‘ldiradilar.
   
2. 
   O‘qituvchi bayonini tinglaydilar, mustaqil o‘qiydilar.
   
3. 
   Mustaqil, kichik guruhlarda jadvalning 3-bo‘limini to‘ldiradilar.
   

B./ B. /B TEXNOLOGIYASINI QO‘LLASH QOIDALARI

	Mavzu savollari	Bilaman	Bildim	Bilishni xohlayman
1.	Mashg‘ulotlar
2	Didaktik maqsadlar
3.	Namunali nutqqa ega bo‘lish
4.	Metodik tamoyillar

5.	Tarbiyachining nutqi
6.	Dastur
7.	Suhbat
8.	Nazorat-tekshiruv
9.	Tayyorgarlik suhbati
10.	Ta’lim-tarbiya
11.	Reproduktiv
12.	Dialog

6-ilova

VЕN DIAGRAMMASI

Maktabgacha davrdagi kichik yosh

Pedagogik vaziyatlarni izohlash

1. 
   Maydonchada maktabgacha yoshda bo‘lgan bolalar o‘ynab yurishibdi. Eng kichigi kapalakni tutib, uning qanotlarini yon- diramiz, deb baqirdi. O‘tib ketayotgan kishi bolalarni to‘xtatib so‘radi.
   

« Nima uchun kapalakning qanotlarini kuydirasan?». Bola bir oz indamay turib javob berdi. «O‘zimiz, shunday».

2. 
   Bolalarning bunday johilligini qanday tushuntirish mumkin?
   
3. 
   Maktabgacha yoshdagi bolalarda tabiatga nisbatan ehtiyot- lilik bilan munosabatda bo‘lishni tarbiyalash usullari va yo‘llarini bilasizmi?
   
4. 
   Lola onasi bilan gullar oldidan o‘ta turib, onasiga gullarga suv quyganligi to‘g‘risida gapirardi. Ona esa bunga quloq so- lishni o‘ziga ep ko‘rmadi.
   
   • 
     Nimaga quloq solmayapsiz? - dedi bola. - Nimaga to‘polon qilayapsan,- deb baqirdi va gulning bitta shohini sindirib olib qizchasini urib dedi:
     
   • 
     Sensiz ham tabiatni asraydiganlar chiqadi. Onaning bu qi- liqlaridagi salbiy tomonlarni ayting.
     
5. 
   Siz ishga ketayapsiz. Yo‘lda ikki ona suhbat qurib ketisha- yapti. Yo‘lda ikkita ona gaplashib turishibdi. Ulardan sal nari- da ularning bolalari yosh daraxtning shoxlarini sindirishayapti. Siz nima deb o‘ylaysiz? Ular quloqsizmi yoki ularga hech kim daraxtlarni sindirish mumkin emasligi to‘g‘risida gapirish- maganmi? Siz nima qilasiz? (onalari aybdorligini aytasiz yoki onalari bilan suhbatlashasizmi?).
   

TEST TOPSHIRIQLARI

1. 
   «Nutqni о‘stirish metodikasi» fanining maqsadi tо‘g‘ri kо‘rsatilgan qatorni toping.
   
   1. 
      Bitiruvchilarni maktabgacha yoshdagi bolalarda og‘zaki nutqni shakllantirishga doir faoliyatga tayyorlash hamda kas- biy ta’limni ikkinchi bosqich – magistraturada davom ettirish uchun zamin yaratishdan iborat.
      
   2. 
      Turli yosh bosqichlarida bо‘lgan maktabgacha yoshdagi bola- lar nutqini rivojlantirish xususiyatlarini kо‘ra olish va tushu- nish qobiliyatini shakllantirish.
      
   3. 
      Metodik qо‘llanmalarni tanqidiy tahlil qilishga tayangan holda maktabgacha yoshdagi bolalar nutqiga ta’sir kо‘rsatish bora- sida о‘zining orginal usullari va yо‘llarini yaratishga intilishni rag‘batlantirish.
      
   4. 
      Bolaning qadr-qimmatini va uning о‘ziga xosligini tushu- nish, bola nutqini «yaqin rivojlanishi hududi»ga qarab rivoj- lantirishni kо‘zda tutgan holda rivojlantirish xususiyatlarini hisobga olish.
      

2.