O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

26-mavzu:Transport vositasining marshrutdagiharakati tashkil etish 
va uning sxemasi 
Reja 
1.
Transport vositasining marshrutdagiharakati tashkil etish va uning 
sxemasi 
2.
Marshrutda ishlash grafiklari 
3.
Haydovchilarniig ish rejimlari 
Yuk avtomobillari harakati sxemasi mayatnikli (2 nuqta orasida qatnov), 
halqasimon, radial va sirtmoqsimon marshrutlardan iborat bo‘lishi mumkin. Ish 
marshrutini tanlash yuk jo‘natuvchilar va qabulqiluvchilar j oylash uvi hamda 
transport vositasinin unumli ishlashi bilan boglikdir. Bunda tash iladigan yukturi, 
kuzovkonstruktsiyasi, tash ish ning sh osh ilinchligikabilarni e’tiborga olish lozim. 
Ba’zi hollarda ikki va undan ortiq marshrutlarni birgalikda qo‘llash maqsadga 
muvofiq 
bo‘lishi 
mumkin. 
Masalan, 
halqasimon 
marshrutda 
ishlayotgan 
avtomobilning ishdagi vaqti bir oz bajarilmay qolsa, avtomobilni o‘sha qisqa vaqt 
ichida mayatnikli marshrutda ishlatish va h.k. 
Mayatnikli marshrut deyilganda ikki o‘zgarmas ortishtushirish punkti orasida 
qaytariluvchi qatnashlar tushuniladi. 
Bunda qatnovlarning yukli yoki yuksiz, yoki 
orqaga 
Qaytishda ayrim qism yukli, yoki yuksiz bo‘lishining ahamiyati yo‘q. 
Ortish va 
tushirish punktlari orasidagi masofamarshrut yelkasi deyiladi. 
Mayatnikli yuk tash 
ish tizimi to‘rt xil bo‘ladi: ikki tomonlama yukli qatnov, orqasiga yuksiz qatnov; 
orqaga qatnovda marshrut yelkasining birqismida yukli qatnov, orqaga qaytishda 
asosiy marshrutdan chiqib, yo‘lakay yuk tashish. Oxirgi keltirilgan qatnov turi 
umumiy yukli qatnov masofasi, yuksiz qatnov masofasidan ortiq bo‘lgandagina 
ishlatiladi.
Asosiy marshrutdan chiqib ishlash transportning aylanish vaqtini oshirgani 
uchun har doim ham bunday tashishlar o‘zini oqlayolmasligini nazarda tutish kerak. 
Halqasimon marshrutda avtomobil bir yo‘nalishda o‘zaro birlash uvchi chizikda 
bir necha ortish-tush irish joylaridagi yuklarni tashish bilan shug‘ullanadi. Ko‘pincha 
bunday tashishlar mayda yuklarni yigib tashish yoki, aksincha, tarqatib tashishda 
qo‘llaniladi. Bunda tashish asosiy talablarga javob berishilozim. Masalan, yuk 
tashishning shoshilinchligi, yuklar turi kabilar. Agar turli xil juda ko‘p yuklar 
halqasimon marshrutda tashilsa, ajratiladigan avtomobillar ularni tashishga mos 
bo‘lishi zarur. 
Radial marshrutda avtomobil bir yuk jo‘natish joyidan barcha qabul etuvchilar 
yoki barcha jo‘natuvchilardan bir joyga yuk tash iydi.

---

568
Masalan, temir yo‘l bekatlariga xizmat etish , donlarni elevator ga tash ish va 
h.k. Radial yoki mayatnikli marshrutda tashishni tashkil etish avtomobillar ish 
unumdorligini taqqoslab tahlil qilish bilan tanlanadi. Sirtmoqsimon marshrutda, 
avtomobillar bir necha tur marshrutlarda aralash ishlatiladi.