O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Marshrutda ishlash grafiklari
Ma’lum vaqt yoki butun smena davomida transport vositalari aniq ishlashi 
uchun marshrugda ishlash grafigi tuziladi. Buning uchun avtomobillarning eng kulay 
yurish marshro‘tda aniqdanadi, transport vositalari samarali ishlashini va marshrut 
ishini tashkil etishni nazarda tutib yuk tashish uchun zarur bo‘lgan vaqt hisoblab 
chiqiladi. 
Grafikni tuzishda harakat tezligi me’yori, ortish -tushirish ishlarida bo‘lish, agar 
zaruratga ko‘ra yo‘llarda to‘xtalsa, unga sarflanuvchi vaqtlar hisobga olinishi kerak. 
Puxta ishlab chiqilgan grafiklar yuklarni tez va o‘z vaqtida yetkazib berish, transport 
vositalari ishining ma’lum ritmda bo‘lishi va mijozlardan oqilona foydalanish 
imkonini yaratadi. Eng asosiysi, transport jarayonidagi barcha qatnashchilar 
(transport xodimlari, ortish-tushirish punktlari ishchilari va mijozlar)ning intizomli 
bo‘lishini ta’minlaydi. 
Shahar sharoitlarida yuk avtomobillarining harakat grafigini tuzish ancha 
murakkab, chunki ko‘pincha ortish-tushirish punktlari bir va ikki smena davomida bir 
yoki bir necha qatnovlarnigina amalga oshiradi.
Odatda, aksariyat mijozlar uchun yuk tash ish grafiklari oldindan ishlab 
chiqilgan bo‘lishi kerak. Bunday grafiklarning tashkiliy-tezkor ahamiyati katta. 
Aniq ishlab chiqilgan harakat graf igi avtomobillarning yuk oqimi o‘zgarmas 
tash ish larda ortish -tush irish punktlariaro qatnov jadvali tuzish uchun asos bo‘ladi. 
Grafikka nisbatan jadvalning farqi shundaki, jadvalda har bir transport 
vositasining aniq harakat vaqtlari ko‘rsatilgan bo‘ladi. Ayni marshrutda ish lovchi 
keyingi avtomobillar uchun ish grafigi, undan oldingisiday bo‘lib, faqat boshlanish 
vaqti avtomobillarni ishga chiqarish interval miqdorida suriladi. 
Haydovchilarniig ish rejimlari
Haydovchining ish vaqti uning avtomobilni bosh qarish , ishga chiqishga 
tayyorgarlik ko‘rish va ish nihoyasidagi operatsiyalarga sarf qilingan (avtomobilni 
qabul etish va topsh irish , yonilg‘i quyish , hujjatlarni rasmiylashtirish va bosh qa), 
sog‘lyqni tibbiy teksh irish vaqtlari yig‘indisidan iborat. Avtomobilni bosh qarish dan 
tashqari keltirilgan vaqt sarflari ularning marshrutda bo‘lish vaqtni qisqartirish i 
sababli, ayni ish larni bajarish ga sarflanuvchi vaqtlarni iloji boricha qisqartirish yoki 
minimumga keltirish zarur. 
Haydovchi marshrutda smena davomida bir o‘zi yoki boshqa haydovchilar bilan 
almash ib ish lash i mumkin. Haydovchilar almashuvi usulida ular belgilangan grafik 
bo‘yicha kun davomida almash ish ib ish laydilar. Haydovchilar almashuvi marshrut 
ichida yoki avtomobil saroyida amalga oshirilishi mumkin. Keyingi holda nolinchi 
qatnov masofasi oshadi.

---

569
Transport ishi xafta davomida uzluksiz bo‘lish ini hisobga olganda 5 kunlik ish 
rejimiga binoan har 5 avtomobilga 7 haydovchi, agar avtomobil ikki smena 
ishlaydigan bo‘lsa 14 nafar haydovchi zarur bo‘ladi. Bunda haydovchilar almashib 
ishlashlari sababli avtomobillar holatiga qarovga javobgarlik hissi pasayadi. Lekin, 
aytilganga qaramay, ishni uzluksiz almashuvchi haydovchilar bilan tashkil etish 
ilg‘or (prof yessiv) bo‘lib, avtomobillardan uzluksiz (haftaning 7 kunida) foydalanish 
imkoni yaratiladi. Aytilgan (haydovchilar almashuvi usuli) usul bo‘yicha temir yo‘l, 
suv va havo transportlarida qo‘llaniladi. 
Nazorat savollari 
1.
Yuk avtomobillari harakati sxemasi 
2.
Mayatnikli marshrut qanday mashrut
 
3.
Marshrut yelkasi nima ekanligini tushuntirib bering 
4.
Radial marshrutda qanday mashrut hisoblanadi 
5.
Yo‘nalish tavsifini izohlab bering. 
6.
Mayatnik yo‘nalishlar nechta turga bo‘linadi