O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Yuk tashish uchun buyurtmalar qabulqilish tartibi. Smena-sutka davomida 
yuktashish operativ rejasini tuzish
Ekspluatatsiya xizmati nozimlik yuk guruhi buyurtmachi tashkilotlardan tashkil 
topib, ular avtomobillarning yuk jo‘natuvchilarga borish vaqti, ularning manzili, yuk 
olib boriladigan tashkilotning nomi va manzili, yuk tashish masofasi va boshqa 
ma’lumotlarni tahlil qiladi va kerakli aniqlik kiritib, maxsus shaklda yuk tashish 
shartnomasiga asosan yuk tashishga buyurtma qabul qiladi. Buyurtma (talabnoma) 
yuk tashiladigan kundan 14 soat (shaharlararo yuk tashishda 48 soat) avval yozma 
tarzda beriladi. Avtotransport korxonasi buyurtmani qabul qilishdan bosh tortishi 
yoki uni boshqa kunga ko‘chirishi haqida yuk jo‘natuvchi bilan kelishishi mumkin. 
Avtokorxona hisob raqamida buyurtmachi tashkilot yuk tashish haqining kamida 
15 foizdan pul mablag‘i bo‘lgan taqdirdagina buyurtmasini qabul qiladi. Birinchi 
navbatda baxtsiz hodisa, boshqa transport ishini yengillashtirish (temiryo‘l 
transportida konteynerlarni tashish) va shu kabi buyurtmalar qabul qilinadi. 
Buyurtmachilar talablari va ehtiyojlarini ekspluatatsiyaga tayyor bo‘lgan 
harakatlanuvchi tarkiblar sonini hamda aniq yuk tashish sharoitini hisobga olgan 
holda sutkalik (kunlik) yuk tashish rejasini tuzishi 
operativ rejalashtirish 
deb 
aytiladi.
Smena-sutka rejasi harakatlanuvchi tarkiblardan samarali foydalanib, 
belgilangan yuk aylanishining bajarilishini ta’minlaydi. 
Smena-sutka rejasini yuk tashishdan bir kun oldin buyurtma asosida nozimlik 
yuk guruhi tuzadi. Smena-sutka rejasida har bir avtomobil va haydovchiga kunlik 
(smena) topshirig‘i belgilanadi. Agar avtomobillar ikki smenada ishlatilayotgan 
bo‘lsa, kunlik reja smenalarga bo‘lib tuziladi. Smena-sutka rejasi tuzilib avtotransport 
korxonasi 
direktori 
tomonidan 
tasdiqlangandan 
keyin 
nozimlik 
guruhi 
haydovchilarga yo‘l varaqasi yozib beradi. 
Yo‘l varaqasida haydovchiga kunlik topshiriq ko‘rsatiladi. Yo‘l varaqasining 
orqa tomonida haydovchiga berilgan topshiriqning bajarilgani to‘g‘risida ma’lumotlar 
bo‘ladi. 
Bu ma’lumotlar tovar-transport hujjati bilan tasdiqlanishi lozim. Kunlik yuk 
tashish bajarilgandan keyin topshirilgan yo‘l varaqalari asosida o‘tgan kun uchun 

---

638
nozimlik guruhihisobot tayyorlaydi. Bu hisobotda kunlik bajarilgan transportishi 
tahlil qilinadi. Smena-sutka rejasini tuzishi tartibini quyidagi amaliy misolda ko‘rib 
chiqamiz. 
Masalan, qum karyeridan uysozlik kombinatiga 630 tonna qum tashishga 
buyurtma qabul qilingan. Buyurtmada quyidagi ma’lumotlar ko‘rsatilgan: o‘rtacha 
tashish masofasi 8 km. Avtokorxonadan birinchi yuk ortish punktigacha 5 km, oxirgi 
yuk tushirish punktidan avtokorxonagacha 5 km. Yuklar uchinchi yo‘l sharoitida 
tashiladi, ortish ishlari ekskavatorda mexanizmlar yordamida bajariladi.
Harakatlanuvchi tarkibning ishda bo‘lish vaqti 16 soatga teng. Smenasutka 
rejasini tuzish uchun quyidagi hisoblarni bajaramiz. 1. Ko‘rsatilgan hajmdagi yukni 
tashish uchun yuk ko‘taruvchanligi 14 tonna bo‘lgan kamaz 53102, gkb 8527 rusumli 
harakatlanuvchi tarkibni tanlaymiz.
2. Qatnovlar vaqtini aniqlaymiz: 
3. Qatnovlar sonini aniqlaymiz: 
4. Harakatlanuvchi tarkibning kunlik ish unumini aniqlaymiz. 
A) 
q = nq · qn · γs 
= 15 · 14 · 1 = 210 
t
B) 
p = nq · qn · γs · lqu 
= 15 · 14 · 1 · 8 = 1680 
t. Km
5. Zarur harakatlanuvchi tarkiblar sonini aniqlaymiz: 
6. Smena topshirig‘ini aniqlaymiz: 
A) smenalardagi qatnovlar soni: 
B) smena topshirig‘i