O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Iv. Tashuvchilar, yukni jo‘natuvchilar va yukni oluvchilarning huquq va 
majburiyatlari hamda ularning javobgarligi 
89. Tashuvchi va mijoz o‘z huquq va majburiyatlarini qonun hujjatlariga 
muvofiq amalga oshiradilar. 
Tashuvchilar va mijozlar tashish shartnomasi bo‘yicha majburiyatlar 
buzilganligi uchun qonun hujjatlariga muvofiq javob beradilar. 
Taqdim etilmagan yoki bo‘lmasa taqdim etilgan, biroq tashilmagan yukka 
taqdim etilgan tashish qiymati tashish paytida amal qilgan, shartnomada ko‘rsatilgan 
tarifning tashish qiymatidan kelib chiqib belgilanadi. Jabrlangan tomon o‘z 
shartnoma majburiyatlarini bajarmagan tomondan zarar qoplanishini talab qilishi 
mumkin. 
Mijoz, agar yuk yukni oluvchining talabi bo‘yicha: 
Shahar va shahar atrofida tashishda — yuk tashish uchun qabul qilingan kundan 
boshlab 10 kun mobaynida; 
Shaharalararo tashishda — yetkazib berish muddati tamom bo‘lgandan keyin 30 
kun mobaynida; 

---

693
To‘g‘ridan to‘g‘ri aralash tashishda — yuk tashish uchun qabul qilingan kundan 
boshlab to‘rt oy o‘tgach yukni oluvchiga berilmasa, yukni yo‘qotilgan deb 
hisoblashga va yuk yo‘qotilganligini qoplashni talab qilishga haqlidir. 
Avtotransport vositasi tashish shartnomasida belgilangandan ortiqcha vaqt 
normasida yuk ortilgan yoki tushirilgan holda bekor turib qolganligi, shuningdek 
mijozning aybi bo‘yicha avtotransport vositasi to‘xtash joyida yoki borish yo‘lida 
bekor turib qolganligi uchun tashuvchi tashish shartnomasida nazarda tutilgan 
neustoykani talab qilishga haqlidir. 
Tovar-transport yukxatidagi yoki yo‘l varaqasidagi avtotransport vositasi kelgan 
va jo‘nab ketgan vaqt to‘g‘risidagi belgilar avtotransport vositasi bekor turib 
qolganligi uchun da’vo qo‘zg‘ash uchun asos hisoblanadi. 
Tashish shartnomasida tovar-transport yukxatini, shuningdek yo‘l varaqasini 
rasmiylashtirish rad etilganligi yoki noto‘g‘ri rasmiylashtirilganligi uchun mijoz 
tomonidan tashuvchiga neustoyka to‘lash nazarda tutilishi mumkin. 
Yukni jo‘natuvchi u tomonidan tovar-transport hujjatlarida ko‘rsatilgan 
ma’lumotlarning noto‘g‘riligi, noaniqligi yoki to‘liq emasligi munosabati bilan 
yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan barcha zararlar uchun tashuvchi, yukni oluvchi va 
tashish jarayonida ishtirok etuvchi barcha shaxslar oldida javob beradi. 
Mijoz avtotransport vositalariga qonun hujjatlarida taqiqlangan va ilova 
hujjatlarida ko‘rsatilmagan yuklar ortilganligi uchun javob beradi. 
Yukni tashish shartnomasidan kelib chiqadigan da’voni tashuvchiga taqdim 
etishdan oldin unga talab taqdim etish majburiydir. 
Tashish shartnomasi shartlari bajarilmasligi yoxud zarur tarzda bajarilmasligi 
munosabati bilan tashuvchi bilan mijoz o‘rtasidagi kelishmovchiliklar hollari 
tomonlarning 
kelishuviga 
ko‘ra 
erkin 
shakldagi 
dalolatnomalar 
bilan 
rasmiylashtirilishi mumkin, ularda tomonlarning javobgarligi choralarini belgilash 
uchun asos hisoblanadigan holatlar ko‘rsatiladi. 
Yukning yo‘qolganligi, buzilganligi, kamomadi yoki shikastlanganligi uchun 
zararni qoplash to‘g‘risidagi da’vo har bir jo‘natish bo‘yicha alohida taqdim etilishi 
kerak. Bir yukni jo‘natuvchining bir yukni oluvchi manziliga bir turdagi yuklari 
bo‘yicha jo‘natishlar guruhiga bitta da’vo taqdim etishga yo‘l qo‘yiladi. 
Da’volarga zarur hujjatlar (tovar-transport yukxati, tovar uchun chek va 
zararning hisob-kitobi) ilova qilingan bo‘lishi kerak. 
Tashuvchiga 
da’volar 
mijoz 
tomonidan 
ushbu 
qoidalarning 7-
bandida belgilangan muddatlar tamom bo‘lgandan keyin taqdim etilishi mumkin. 
Zarur hujjatlarsiz tashuvchiga berilgan da’volar u olingan kundan boshlab o‘n 
kun muddatda berilgan hujjatlar bilan birgalikda va qaytarish sabablari ko‘rsatilgan 
holda ariza beruvchiga qaytariladi. Bunda da’volarni taqdim etish uchun belgilangan 
muddat to‘xtatilmaydi. 
Da’vo pochtada yoki bevosita tashuvchiga tilxat ostida berilgan kun mijoz 
tomonidan da’vo berilgan kun deb hisoblanadi. 

---

694
Da’voni ko‘rib chiqish natijalari to‘g‘risida tashuvchi mijozni o‘ttiz kunlik 
muddatda xabardor qilishi kerak. Da’vo tashuvchi tomonidan rad etilgan taqdirda u 
da’vo rad etilishining sabablarini ko‘rsatishi kerak. 
Tashuvchi da’voni to‘liq yoki qisman rad etgan, yoxud tashuvcidan o‘ttiz kunlik 
mudatda javob olinmagan taqdirda tashuvchiga da’vo yukni jo‘natuvchi yoki yokni 
oluvchi tomonidan taqdim etilishi mumkin. 
Nazorat savollar 
1.
Yuklarning ayrim turlarini tashishda ularning xossalaridan 
2.
Yukni jo‘natuvchi tovar-transport hujjatlari 
3.
Bitta avtotransport vositasida bir necha yukni oluvchilarga yuklarni tashish 
4.
Tez buziladigan yuklar quyidagi guruhlar 
5.
Agar o‘z xususiyatiga ko‘ra omborga joylashtirilishi 
6.
Radiaktiv moddalarni tashish 

---

695