O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Shaharlar aro yuk tashish samaradorligi
Muntazam shaharlararo yuk tashishda avtomobil transportilardan yaxshi 
foydalaniladi. Avtoboshbekatlarda mayda partiyadagi yuklarni guruhlarga ajratib 
paketlashkatta yuk ko‘taruvchanlikka ega bo‘lgan avtomobil transportilardan 
foydalanish imkonini beradi. Avtomobil transportilarning muntazam harakati tufayli 
yuklarni jadval asosida jo‘natish, ikkala yo‘nalishda ham yuk tashish va ortish-
tushirish ishlarini to‘la mexanizatsiyalashga erishiladi, shaharlararo muntazam yuk 
tashishda har bir avtomobil transporti ishiga dispetcher boshqaruvi tashkil qilinadi.
Avtomobil transportida shaharlararo muntazam markazlashgan yuk tashish 
temiryo‘l transporti bilan birgalikda parallel tashkil qilinishi mumkin. Bunda qisqa 
masofadaga temiryo‘l transportidan avtomobil transportiga yuklar tashiladi.
Avtomobil transportida yuklar 300 km gacha va ayrim hollarda 300 km dan 
ortiq masofaga tashilganda, temiryo‘l transportida tashishga nisbatan quyidagi asosiy 
a f z a l-l i k l a r g aega bo‘ladi, ya’ni: ortish-tushirishlar sonikamayadi va mijozlarga 
eshikdan-eshikkacha sxemasidayuklar yetkaziladi; yuk ortish-tushirishda yuklarning 
isrof qilinishi kamayadi; mijozlarning transport xarajatlari va yuklarni yetkazib berish 
muddatlari keskin qisqaradi.
uchastkalar

---

698
42- rasm. 
Shaharlararo yuk tashuvchi avtopoyezd. 
Xalqaro yuk tashish 
Xalqaro yuk tashish ishlarini amalga oshirish uchun 1989-yili xalqaro yuk 
tashish«o‘zxorijtrans» tashqi savdo transport birlashmasi va uningbo‘linmalaritashkil 
qilindi.
Hozirgi kunda yevropa hamda osiyo mamlakatlariga xalqaro yuk tashish ishlari 
bajarilmoqda. Avtomobil transportida xalqaro yuk tashishlar davlatlararo tuzilgan 
ikki tomonlama bitim asosida amalga oshiriladi. Bu bitimda tomonlarning tashishdagi 
majburiyatlari, yuk tashish turiva xarakteri belgilab beriladi.
Yuklarni tashish bitim tuzgan davlatlarning vakolatli tashkilotlari tomonidan har 
bir avtomobilga, avtopoyezdga yoki harbir qatnov uchun ruxsatnoma asosida 
bajariladi. Agarda avtomobil transporti va yukning umumiy massasi hamda ularning 
gabarit o‘lchamlari, davlatyo‘l qoidalaridagi me’yorlardan farq qilsa yoki xavfli yuk 
tashilsa, yuqoridagi ruxsatnomadan tashqari yana maxsus shakldagi ruxsatnoma 
bo‘lishi kerak.
Bitimlarga avtomobil va haydovchining avtomobilni boshqarish hujjatlarini tan 
olish majburiyati ko‘rsatiladi.
Xalqaroyuktashishlardakattayukko‘taruvchiavtomobillarvafurgonavtopoyezdlari
danfoydalaniladi. Xalq-aro yuk tashishlarda yoshi 21 dan kichik bo‘lmagan,malakali 
va ishonchga ega bo‘lgan haydovchilar qo‘yiladi. Xalqaro yuk tashishlarda 
haydovchilar ishi boshdan oxirigacha almashmasdan qatnashishi, uchastka usulida 
juft bo‘lib (ikki kishi) va smenali ravishda tashkil qilinadi. Yuk tashishlar hisobi 
maxsus shakldagi tovar-transport hujjati asosida yuritiladi. Xorijga yuk tashish uchun 
jo‘natiladigan haydovchiga yuk tashiladigan mamlakat valo‘tasida yo‘l xarajatlari 
beriladi. Hozirgi yuk tashishlarda bojxona hujjati bo‘lib, bu hujjat mamlakatlararo 
yo‘l daftarchasi hisoblanadi.