O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Tarasiz tashishlar
Yuklarni tarasiz tash ish transport xarajatini arzonlash tiradi, transport 
vositalarining ortish -tushirish operatsiyalarida turish vaqtini qisqartiradi, transport 
vositalarining aylanish ini tezlatadi. Tara va taralash xarajatlari yo‘qligi sababli 
transport xarajatlari ba’zi hollarda 30 foizgacha arzonlash ishi mumkin. Tarasiz 
yuklarni tash ish ni tash kil etish uchun quyidagilar bo‘lishi lozim:
— tarasiz tash ish im koniyati bor yu klarning mavjudligi (asosan, uyo‘luvchan 
va sochiluvchan yuklar); 
— yuklarni qabul etish , topsh irish va saqlash uchun zarur maydon va omborlar 
mavjudligi; 
— qo‘l yordamida yoki mexanizm orkdli ortish-tush irish ishlari uchun zarur 
asbob va jihozlar. 
Bunda ortish -tush irish ish larini imkon qadar mexanizatsiyalash hamda 
transport vositalarining tarasiz tashilayotgan yukka moslashganligi katta ahamiyatga 
ega.
Tarasiz tashishning kamchiliklariga kuyidagilarni kiritish mumkin: kata 
hajmdagi ombor, bino va maydonlar zarurati; qo‘l kuchi bilan ortish-tushirish 
operatsiyasida transport vositalarining uzoq muddatturib qolishi; transport vositalari 
yaxshi jihozlanmagan hollarda tashish jarayonida yuklarning to‘kilishi hisobiga 
yo‘qotilishi. 
Yuklarni konteyner va tagliklarda tashish
Hozirgi 
davrda 
transport 
jarayonidagi 
eng 
sermehnat 
va 
kam 
mexanizatsiyalashtirilgan ishlarga yuklarni transport vositasiga ortish-tushirish 
ishlarini kiritish mumkin. Bunday ishlarni bajar ishga transport umumiy 
xarajatlarining 
40-75 
foizi 
tugri 
keladi. 
Ortish-tushirish 
operatsiyalarida 
avtomobillarning unumsiz turishini kamaytirish, ayni operatsiyalarni kompleks 
mexanizatsiyalash 
va 
tashish 
jarayoni 
sifatini 
oshirishningeng 
samarali 
yo‘nalishlaridan biri barcha transport turlaridagi yuk tashishlarni konteyner va 
tagliklarda paketlab tashishdir. 
Yuklarni konteyner va tagliklarda paketlab tashish kuyidagi afzalliklarga ega: 
— transport vositalarining bekor turishini kamaytirish; 
— transport jarayonining barcha bosqichlarida ham ortish-tushirish ishlarini 
kompleks mexanizatsiyalash; 

---

576
— mexanizmlarni samaraliroq ishlatish va tashilayotgan yuk partiyalarini 
yiriklash hisobiga ortish-tushirish xarajatlarini kamaytirish;
— kam xarajatli (arzonroq) va usti ochiq transport vositalari turidan foydalanish; 
— taralash sarfini kamaytirish hamda tashilayotgan yuklarning sifatliroq 
saqlanishi. 
Konteyner bit tagliklarni sotib olish, ta’mirlash va saqlash ortiqcha xarajatlarni 
talab etadi. Bundan tashqari, ularning o‘z og‘irligi hisobiga transport vositalarining 
ko‘taruvchanligi yoki sigimidan foydalanish birmuncha kamayadi. 
Konteyner va tagliklar bo‘shatilgandan so‘ng ularni yuk ortish punktlariga 
qaytarish lozim bo‘ladi. Shularga qaramay, yuklarni konteyner va tagliklarda 
paketlab tashishni amalda joriy etish transport xarajatlarini ancha kamaytiradi va har 
xil transport turlarida yuk yetkazib berishning eng ilg‘or usullaridan hisoblanadi.