M anom «tr
67-rasm. Nafas olish va chiqarísh akti mexanikasini ko‘rsatuvch¡
Donders modcli.
0 ‘p k a hajm i va sig‘im lari. 0 ‘rta yoshli odam tinch turganda 500 ml (300 dan
800) gacha havoni nafasga oladi. Bu o ‘pkaning
nafas olish hajm i
deyiladi. Odam
500
ml
nafas havosi ustiga yana q o ‘shimcha 3000
ml
gacha havo olishi mumkin.
Ushbu hajm
nafas olishning qo'shim cha hajmi
deb ataladi.
T inch nafas olib
chiqargandan so‘ng, chuqur nafas chiqarish orqali, yana qariyb 1500
ml
havoni
chiqarish mumkin. Bu hajm
nafas chiqarishning qo 'shimcha hajm i
deyiladi.
C h u q u r
maksimal nafas chiqargandan so‘ng ham o'pkada yana 1000-1500/n/
miqdorda havo qoladi, bu
qoldiq hajmi
deyiladi.
Ikki tomonlamaochiq pnevm otoral^dan keyin ham o'pkada minimal miqdorda
havo qoladi. Bu havo o kpka alveolalarida qolib ketadi. Inson o ‘lgandan so‘ng
alveolalardan avvalroq bronxiolalar yopishib qo
41
Shuning uchun kfitta odamlar
va tug‘:lgandan so‘ng nafas oigan g o ‘dakr.ing o'pkasi suvda ch o ‘kmaydi. 0 ‘lik
tug ilgan bolaning o ‘pkasi yozilmagan va ichida havo bo‘lmagan!igi uchun suvda
cho‘kib ketadi. Bu esa sud tibbiyoti amaliyotida katta aham iyatga ega.
N afas havosi, nafas olish v a nafas chiqarishlam ing q o ‘shim cha havolari
yig‘indilari (500+3000+1500=5000m/)
o ‘pkaningtirikiiksig'imim
(O lT S) tashkil
qiladi. 0 ‘TS insonlam ingyoshigajinsiga, sog‘lig‘iga,
tananing katta kichikligiga,
jismonan chiniqqanligiga bog‘hq b o ‘ladi. Uning ko‘rsatkichi erkaklarda (4000-
5000
ml)
ayollarga nisbatan (3000-4500/?»/) birniuncha ko‘proq (25% ) bo‘ ladi. Odam
tik turganda 0 ‘TS ko‘rsatkichi yotganga yoki o ‘tirganga nisbatan k o ‘proq bo‘ ladi.
0 ‘pkaga sig‘a olishi mumkin bo‘lgan maksimal havo
o 'pkaning umumiysig'imi
deyiladi. Bu ko‘rsatkich 6500
m l
(1 5 0 0 + 5 0 0 0 -6 0 0 0 ^ /) qoldiq hajm va 0 ‘TS
yig‘indisidan iborat.
249
O ddiy nafas olib chiqargandan so‘ng o ‘pkada bo‘1ib, qolgan havo miqdon
Dostları ilə paylaş: