O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V
Yüklə 12,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qizil yadrolar
k a tta yarim sharlar p o ‘stlog‘idan, p o ‘stk>q ostidagi yadrolardan v a miyachadan im p u lsla r o lib turadi. U lar ek strakortikospinal yo Ining o raiiq o choqlaridan biri b o ‘lib, o r q a m iyaning n eyronlariga rubrospinal trakt orqali tuzatuvchi impulslar y u b o rib tu ra d i. Q izil yadrolar m iya o ‘z a n in in g retikulyar form atsiyasiga ko ‘p to m onlam a b o g ‘langan b o lib , shu fo rm atsiy a bilan birgalikda m uskullar tonusini idora etad i. U zu n c h o q m iyaning yuq o ri q ism id ag i retikulyar form atsiya bilan qizil yadro o ‘rta sid a g i bogManishning b uzilishi, aftid an desereb ratsio n regidlikning kelib c h iq is h ig a aso siy sababdir. U zu n c h o q m iy a rom bsim on chuqurchaning pastki c h e g a r a s i q irq ib q o ‘yilgach d e s e re b ra s io n regidlik y o ‘qoladi, bu esa deserebratsion re g id lik d a m iya o ‘zanining shu q ism idagi retikulyar form atsiya ahamiyat kasb etish in i k o ‘rsatadi. 89 3 3 -ra sm . D eserebratsion rigidlik (taranglik). Miya o'zanini qizil yadroning quyi qism idan kesib q o ‘yilgandagi holati. D ese re b ratsiy ad an k ey in m u sk u lla r tonusi re ile k s y o ‘li b ila n o rtadi. Bum shundan bilish m um kinki, keyingi o yoqlardan birini innervatsiyalovchi orqa ildizlar q irq ib q o ‘yilgach, shu o y o q m u sk u llarin i rigidligi y o ‘qo!adi. K e y in g i o y o q m u s k u l l a r i d a r ig i d l i k k e lib c h i q i s h i d a s h u m u s k u l p ro p rio r e ts e p to rla r id a n k e lu v c h i im p u lsla r k atta a h a m iy a tg a e g a d ir. B o ‘yin m u sk u llarin in g p ro p rio re tsep to rla rid an v a vestibuloretseptorlardan m arkaziy nerv sistem a sig a im pulslar k elishi n atija sid a oldingi oyoqlar rigidligi k elib chiqadi. Shu retsep to rlard an keluvchi im p u lslar tonik reflekslarda ayniqsa m uhim aham iyat kasb e tis h iq u y id a k o ‘rsa tib b e rila d i. O d a m n in g o ‘rta m iy a si sh ik a stla n m a sd an m iya o ‘za n in in g y u q o riro q d ag i q ism la ri v a p o ‘stloq o stid ag i y a d ro la r zararlanganda k o ‘p in c h a rigidlik paydo b o ‘ladi. O dam q o ‘!ining rigidligi m ush u k y o k i itdagi kabi yozuvchi m uskullar emas, b alk i buku v ch i m uskullar to n u sin in g oshganligidan nam oyon b o ‘ladi. M iy a o 'z a n in in g to n ik rejleksla ri. M iya o 'za n in in g - b u lb a r b o ‘hm m ng va a y n iq sa m ezensefal b o ‘Iim ning e n g m uhim funksiyasi shuki, u g avdaning fazodagi v az iy a tig a q arab m u sku lla r to n u sin i q a yta taqsim laydi. M uskullar tonusi refleks y o ‘li bilan qayta taqsim lanib, g a v d a m uvozanatining saqlanishini ta ’m inlaydi. R. M agnus xilm a-xil tonik reflekslam ingjam i yig'indisini ikkita guruhga bo Idi. 1) g av d a n in g fazodagi m uayyan vaziyatini taqozo qiladigan sta tik reflekslar, 2) g a v d a n in g su rilis h i b ila n y u z a g a ch iq ad ig a n s ta to -k in e tik refle k sla r. S tatik reflckslarning o ‘zi ikkita katta guruhga ajratiladi. Birinchi guruhi gavdaning muayyan vaziyatini yoki fazasini ta ’m inlaydi va va ziy a tre jle k sla ri yoki pozatonik reflekslar d eb ataladi. lkkinchi g uruh g a v d a n in g g ‘ayritabiiy vaziyatdan norm al vaziyatga qaytishini ta ’m inlaydi va ro stla sh rejleksla ri deb ataladi. V az iy at reflek slarid a to n u s q a y ta taqsim lanadi, m asalan, q o ‘I yokt oyoqnm g y o zu v c h i m uskullari tonusi k am ay ib , bukuvchi m uskullar tonusi oshadi. Bunday 90 |