to la d a bo‘sag‘a ta ’siri o s tid a k elib fhiqadigan harakat potensiallari kichik
amplitudali bo‘ladi, am m o stimullar kuchiga ortib borishi bilan bu potensiallar sekin-
asta kattalashib boradi.
Shuning uchun «bor yoki y o ‘q» qonuniga qo‘zg‘aluvchan to ‘qimaning ta’sirga
ja v o b b erishining u m u m iy q o n u n i deb qaralm asdan, tarqaluvchi harakat
potensialining xususiyatlarini ta ’riflab beruvchi qoida, deb qarash maqsadga
muvofiq boMadi.
Q o 'z g ‘alishda to 'q im a q o ‘zg 'a lu vch a n !ig in in g o 'zg a rish ia ri.
H ujayra
membranasida harakat potensialining yuzaga chiqishi qo‘zg‘aluvchanlikko‘p fazali
o ‘zgarishlari bilan birga boradi. Bu o ‘zgarishlami o ‘rganish uchun ikkita qisqa,
am m o kuchli elektr stimul beriladi, qo ‘zg ‘aluvchan to ‘qima hujayra membranasiga
bu stim ullar ketma-ket uzatiladi va harakat potensiali qayd qilinadi.
Harakat potensialining avjiga chiqish davri
mutlaq refrakter
fazaga to‘g‘ri
keladi, bu fazada qo‘zg‘aluvchanlik butunlay yo'qoladi. Bu fazada ikkinchi ta ’sir
har qancha kuchli bo‘lsa ham, yangi harakat potensialini keltirib chiqara olmaydi.
Bu fazaning kelib chiqishiga harakat potensiali generatsiyasi jarayonida natriy
tizimining inaktivatsiyasi va kaliy ionlarining o‘tkazuvchanligi ortishi sabab bo‘ladi.
M utlaq refrakter faza davomiyligi turü q o ‘zg‘aluvchan to ‘qimalarda har xil bo'ladi
(nerv tolalarida 0,5
ms,
yurak muskullarida 250-300
ms).
H ujayra membranasi repolyarizatsiyasi natriy ioni kanallarini reaktivatsiyaga
uchratadi, shu bilan birga kaliy ionlarining o‘tkazuvchanligi pasayadi. Bu
nisbiy
jarayon
iz potensiali
generatsiyasi vaqtida
qo‘zg‘aJuvchanlikning
o'zgarishiari (B. I. Xodorov
I 1 < »
« * i « t » i * i H
I t » I i . 1 i
I 1 I 1 1 L l 1 . 1
Dostları ilə paylaş: